Сәкен Иманасов есімі қазақ совет поэзиясы әлемінде алғаш естілгелі де ширек ғасырдан асып барады. Өмір мен өлең жолдары қоса өрілген ақынның осы уақыт ішінде әлденеше жыр кітаптары жарық көрді. Бүгінгі әдеби өмірге салмақты сөзімен, сындарлы пікірімен қызу араласып жүр. Көркем аударма саласындағы қызметіне де разылық басым.
Поэзия — ақынның жан сыры, өмір жыры. Жүректің жалынын да, арының да, ақынның дарынын да өлеңге құйып сыртқа шығаратын жан бұрқанысы, толғамы, ой толқыны. Екінші сипатпен айтқанда, поэзия — сезімнің ыстық ұшқыны, іліп түсер ұшқыры. Әрі серісі, әрі тәкаппар кербезі, әрі елгезегі.
Көркемөнер ішінде әсіресе өлеңнің орны бөлек. Сондықтан да ұлы Абай "Өлең — сөздің патшасы"... деген ғой. Қай халықты алсақ та, елең, жырға ғажап мән берген.
деп басталатын А.С.Пушкиннің Қасым Аманжолов аударған бір шағын өлеңі болушы еді. Сол айтқандай, "Парасат" журналының жарты жылға созылған сандарында (2001 жылдың қарашасынан 2002 жылдың мамырына дейін) менің "Күнделіктің кейбір беттері немесе облыс әкімшілігіңде өткен он сегіз ай" аталатын жазбаларымның алғашқы беттері жариялана бастауы мұң екен, біреуі "ойбайлап", біреуі "байбайлап", әйтеуір аттанға айқай қосып әдеттенген біраз жұрттың құдайы беріп-ақ қалды. Бәрінен де бұрын жанға бататыны — бұл айтақты қаймана қазақтың бірі емес... Читать дальше...
Өткен апта басында Жазушылар одағының қызметкерлердің бірі телефон шалып, Алматы облысының жаңадан тағайындалған әкімі Серік Үмбетов мырзаның Жетісу өңірінде туып-өскен бір топ қарымды қаламгерлерді арнайы қабылдауға шақырып отырғанын, солардың ішінде менің де барымды айтып, сейсенбі күні ертелетіп жүріп кетуге тиіс екенімізді ескерткен.
Қазақ десең өзіңе тиеді, солай екен деп ойдағыңды айтпай тағы тұра алмайсың. Түйедейіңді түймедей етуге, ал кейде пілдей дүниеңді тілдей етуге келгенде де, күдеріңді күлімсіге айналдырып күлкіңнің өзінен күдік іздеп ит әуреге түсуге келгенде де алдына жан салмайтын-ақ халықпыз, қайтерсің! Әйтпесе күні кешегі Алматы облысының орталығын Талдықорған қаласына көшіру жайындағы Президент Жарлығына орай "Жетісу" газетінің арнайы тапсырмасымен жазылып, сол күнгі санында жарияланған менің бес-алты ауыз өлеңімнің өңін айналдыра... Читать дальше...
"Айтпаса — сөздің атасы өледі" деген бар, сондықтан да шығар,бәлки, әйтеуір осы жолғы екі дәулескер ақынның өнерін "бағалаған" халықтың оңбай қателескенін көре тұрып, тағы да үндемей қала алмадық. Республика деңгейінде ширек ғасырға жуық Жүрсін жүргізіп келе жатқан айтыстардың біразына араласып, жанкүйерінен жанашырына айналған тұста, дәл осынау Айбек пен Мэлс айтысындай сайыс, әй, білмеймін, көптен бері бола қоймаған шығар-ау.
Мен телевизия маманы емеспін, көрерменмін. Сол көрермен ретіндегі көрген-білгенімді, көңілге түйгенімді, түйткілдер мен түйіндеулерімді ғана айтқым келеді. Үй-ішіміз болып қазақша хабар тыңдайтынымыз бар. Сондағы дикторлардың, әртүрлі тақырыптық хабарларды жүргізушілердің, шолушылардың пікіріндегі келеңсіз ойларға, тіліндегі мүкіске шыдамай кетіп: "Қап, мынау бүлдірді-ау. Өзінен басқаның бәрін ақылсызға балаганы ма, дікектеп, дігерлеп бітті-ау" — деп қопаңдап қалатыным бар. Енді қайтейін, қазақтың ойлау сипатындағы логиканы бұзып жатса... Читать дальше...
Сәкен Иманасов, ақын: — Жұмахан аға, "Жақсының жақсылығын айт нұры тасысын" деген сөз барын білесіз. Сіздің заманы бірге досыңыз, қатар өскен сыйлас та сырлас жолдасыңыз, біз үшін әрдайым аға Исекең, Исағұл Жолжанов осы күндері сексеннің сеңгіріне көтеріліп, сол бір жоталы күнін ауылдастары арасында атап өткелі жатыр екен. Ауыл-аймақ, ағайын-жұрттың біле жүргені артық болмайды, мен өз басым сіздердің осынау арадан қыл етпес дерліктей ұлы достықтарыңызға қызығып та, қызғанып та қарайтын адаммын.
Алакөл өңіріндегі үлкен-кішінің ешқайсысы көзге де, сырттай да Исағұл Жолжанов ақсақалдың атын тура атамайды. Бәрі де бірімен-бірі уәделесіп қойғандай, айырықша бір ықылас-құрметпен Исаға, Исеке десіп тұрады. Бұл есім аталғанда елең етпейтін, жалт қарамайтын адам кезіге қоймайды. "Ауылыңның ағасы кім? Игі жақсыдан кімдер бар?" — деген көлденең сұраққа да ең алдымен "Исағаң" деп жамыраса жауап беретіндеріне біз бәс тіге аламыз. "Алакөлдің ағасы, алтынды тонның жағасы" дегенге бұл күнде бәріміз де әбден ден қойып алғанбыз.
Бізде, тегі, біткен іске ғана емес, бітер іске де сыншы көп. Елімізде бағзы бір жақсы іске қарай бет алар құтты қадам жасалып, жаңа бір бастаманың төбесі көріне бастаса-ақ болғаны: "Баяғы жартас — бір жартас", көріп жүрген көп құқай, естіп жүрген көп айқайдың бірі болып жүрмесе" — деп танау шүйіре теріс қарайтынымыз өтірік пе? Бұл әдет бойымызға әбден сіңіп алып, дерттей жабысып айырылмай-ақ келеді. Әйгілі орыс жазушысы Анатолий Ивановтың романы бойынша түсірілген көп сериялы фильмдердің біріне Андрон деген қарт кейіпкер болушы еді. Читать дальше...
Өлең жазумен әуестенуім тым ерте басталды ғой деп ойлаймын. "Түйе мінген қазақтың төрт ауыз өлең айтпайтыны жоқ" — дегендей, өз әкем Құсайын ел ісінің әлдебір шаруасымен жолаушылап ұзағырақ жүріп қалған кезекті сапарынан інім екеумізге арнап: "Атыңнан айналайын Сәкен, Секен, сендерді көретін де күн бар ма екен?!" — деп өлеңмен хат жазғаны бар. Сол хаттағы осы екі жол менің есімде өмір бойына қалып қойып еді.
Менің Қадірбек Уалиев дейтін досым бар, құрдасым. Өзі де осал емес, белгілі театр сыншысы, драматург, аудармашы, журналист, әлденеше кітап жазған қаламгер, қойшы, әйтеуір, бір басына жетерлік атақ-абыройы бар әйгілі азамат. Ол мен ғана емес, үлкен-кіші демей, қалам ұстар ағайынның біразымен сыйлас дос, бәрімен де әзілі жарасып жүре беретіні бар көп сөзділеу болса да, аса жағымды жігіт.
Біздің ауыл Тентек өзеннің шынтақ сияқтана иіле біткен кеңдеу бір қолтығына сұғына кіріп жатыр еді. Мамыр айының соңын ала телегей теңіз су тасып беретін де, арнасынан асып төгілген өзен тартыла келіп, қайта жөнге көшкенде жағалаудың бәрі, ауыл маңы түгелдей ойдым-ойдым көлшіктерге айналатын. Бізге керегінің өзі де осы. Ала жаздай шалпылдатып, сол сулардан шығу дегенді білмеуші едік. Күзге қарай қап-қара болып қайыстай қатқан кілең шиборбай балалар отқа қақтап алғандай "пісіп" шығамыз. Жаз бойы үй маңын көру деген жоқ... Читать дальше...
Қастек екеуміз бір ауылда туып қана қойған жоқпыз, өмір жолымыз да ұқсас, саналы ғұмырдың көбін қатар кешіп келе жатқан жандармыз.
Мақсұт менің ең жақсы досым болатын. Аты — жөнін толық атамай отырған себебім — ол қазір үлкен лауазым иесі. Американың бір тарихшы ғалымының: "Друг, достигший власти, потерянный друг", — деген сөз бар еді, сол айтқандай, кім біледі, ол мені бұрын зорсынса, қазір қомсынатын да болар, менің "досым" деп отырғанымнан арлануы да мүмкін. Бірақ "Қаламдастарым мен замандастарым" деген соң, көп аралас болған, ол әбден өсіп болғанша отбасы, ошағымыз түгел араласып кеткен, екі күннің бірінде жолығып, үш күннің... Читать дальше...
1. Сіз Қасым Қайсенов туралы ойлағанда, ең алдымен қай қылығы есіңізге түседі?
"Өтірікшінің куәсі қасында" дегендей, куә болған адамдардың көбі тірі жүрген кезінде өз басыма қатысты мына бір оқиғаларды қағазға түсіріп қоғаным жөн бе деп ойлаймын.
деп басталатын Оспанхан Әубәкіровтың әйгілі бір сықағы болушы еді, сол айтқандай, алты алашқа аты мәлім демесек те, көзі ашық қазаққа белгілі ақындарымыздың бірі (атын айтпаймын) аяқ асты кештете қарыз сұрай келгені. Қызы бойжеткен екен, енді құтты орнына қонсам дейтін көрінеді. Бүгін-ертең қазақемнің ырым-сырымын алға тосып құдалары келмекші. Соған дастарқан жаяйын десе қаптың түбі қағылған, қалта түбі тесілген. Өйткені түсіп жатқан тиын-тебен жоқ, жалақы көрмегелі де көп айдың жүзі болыпты. Қатты ұялып... Читать дальше...
Он жылға жуық біздің ауданды басқарған Күрдеубай Мәтенбайұлы Мұжықов деген кісі болып еді. Орта бойлы, дене бітімі толықтау, мығым келген, өзі де, сөзі де салмақты адам болатын. Кескін-келбеті келіскен қызыл-күрең жүзінен қашан болсын беймәлім бір кісілік белгісі аңғарылып тұратын. Болмыс-бітімінде сестен гөрі өзіне деген сенімі мол сияқты көрінетін, содан да болар, әлде бірінші хатшының мысы баса ма, жұрттың бәрі оның алдында имене сөйлеп, жасқанып жүретіндей еді.
Ертеде, елге Коммунистер партиясы үстемдік етіп тұрған заманда, осындай бір “партиялық жаза”(“партийное взыскание”) деген айыптау түрі болушы еді. Қымс етсең болды, партия жолынан ауытқып кетті деп, “Жарғыға лайық емес” деп ескерту, сөгіс, қатаң сөгіс беріліп жататын. Сондай жазаның бір ауырын өзім де Компартия қатарына алғаш өткен 1964 жылы алдым-ау деймін.
1971 жылы Талдықорған облыстық газетінде істеп жүрген жерімнен аяқ асты Мәскеуге оқуға бармақ болдым. Ол кезде Отанымыздың жүрегі болып есептелетін Мәскеу қаласында екі жылдық Жоғарғы партия мектебі бар еді. Дәл сол сияқты, бірақ дәрежесі сәл төмендеу, республикалық деңгейдегі мектеп Алматыда да болған. Партия-Кеңес қызметінде жүрген белгілі де белсенді азаматтардың көбісі дерлік соларда оқып, білім алушы еді. Жоғарғы партия мектебін бітіру деген де өзінше бір оқшау дәреже саналатын.
1968 жылдың басында Талдықорған өз алдына дербес шаңырақ көтеріп, Алматы облысының құшағынан бөлініп шықты да, жаңадан ашылып жатқан “Октбярь туы” газетінің маңына жан-жақтан ағылып келген біраз адам бас түйістірген болатынбыз. Редакторымыз — аса бір аяулы азамат Баянжан Мәдиев еді. Оған орынбасар болып, біреуі Оралдан, біреуі Қостанайдан Жұрағали Ертілесов пен Жанайдар Мусин келген. Олардың да жас шамасы отыз бен қырықтың арасы. Ал ең үлкендеріміз сол кезде елудің үстіне шығып қалған Құлатай Қалиев пен Тыным Рысқалиев болатын. Читать дальше...
1967 жыл болатын. Үйленсем бе деп жүрген қызым ЖенПИ-дегі оқуын енді ғана бітіріп келген. Өзі пысық, бірден аудандық көпшілік кітапханасына директор болды. Жұмыстан кешігу, әлдене өз шаруасымен сұранып кету деген онда болмайды. “Сұрансаңшы, бірнеше күн жайлауға барып келейік!” — деп жалынатынмын мен. Ол келіспей “болмайды ғой” деп үнемі бас шайқайтын.
