Орта мектептің соңғы класында оқып жүргенде менің қолыма "Өмір ұшқыны" аталатын көлемі шағын қызыл мұқабалы кітап түсті. Авторы — Зейнолла Қабдолов. Кітаптың алғашқы бетінде күлімдей отырып түскен келбетті жас жігіттің суреті де бар екен. Әсіресе өзіңе жылы ұшырай қараған мейірлі жанары жалт қаратпай қоймайды екен. Қолдан тастамай оқып, әлде кейіпкерлері де біз сияқты жастар (мен өзім мектепті сәл кешеуілдеп бітірген адаммын) болғасын ба, солардың әр қылығы, әрбір сөзі мен әрекеті айрықша әсер етіп... Читать дальше...
Жұрт не десе, о десін, осы қалада өз басым әрқашан арқа тұтып, асқар таудай көріп үйренген бір ағам бар. Араға айлар салып па, апталар салып па, кейде тіпті жыл өткізіп барып телефон соғатыны болады о кісінің.
Әнуар Әлімжановтың аты ерте шықты, атағы ерте жайылды. Бір ел, бір өңірден екенімді айтып, сыртынан малданып, кейде мақтап, кейде мақтанып жүргеніміз болмаса, аса бір жақын білісіп те, біте қайнасып та кеткен кісілер емеспіз. Сыйласып жүрдік, сыр алыса сырласа қоймаппыз. Бүйрегі бұрса, бұрған шығар, бірақ жасы кіші ғой деп аса бауырына тарта қоймады, мен де оншалық бір үздігіп, ағам деп артынан ере қояйыншы деген ниет көздемеппін. Тіпті, ол бірінші хатшы болып тұрғанда Қазақстан Жазушылар одағында қызмет істей жүріп... Читать дальше...
Орда бұзар отыздағы кезім еді. Талдықорған облыстық газетінің редакциясында қызмет істеп жүргемін. Редакция кеңсесі бұрын тұрғын үйге арналып салынған, бізден кейін Ілияс Жансүгіровтің мұражайына мекен болған, ағаштан қиып салынған бір қабат шағын үйге орналасқан еді. Соның қуықтай бір бөлмесінде төрт-бес жігіт отыратынбыз. Сол жақтағы төрге қарай бір қырын қиғаш қойылған қоржын бас стол менің иелігімде еді, әлде соған қарап пайымдағаны ма, болмаса, әлдекім алдын-ала жөн сілтеп жіберді ме, әйтеуір... Читать дальше...
Ол кезде бізді ешкім де тәптіштеп таныстырып жатпаушы еді. Жаңа жазып, жүрт көзіне енді іліге бастаған жастар бір-бірімізді өзіміз-ақ іздеп тауып, әне-міне дегенше танысып, табысып кете беретін едік. Төлегенмен де қалай танысқаным есімде қалмағаны содан болуы керек, бірақ аса араласып, туысып кетпесек те, көрген жерде әрдайым шұрқырасып қалып жүретінбіз.
Атағы мен шатағы жарыса шыққан ақын Тоқаш Бердияровтай-ақ болар. Өлеңін оқымай жатып, біз оның сыртынан "өйтеді екен, бүйтеді екен" деген лақап тарап, дақпырттан даңғазаға айналып кеткенін естіп жүруші ек.
Құдаш есімін алғаш Әділбек Абайділдановтың аузынан естіген едім. Ол кезде (елуінші жылдар аяғы, Талдықорған облысының алғаш тарарының алды еді) Әділбек осы облыстың "Советтік Жетісу" аталатын газетінде әдебиет жағын басқаратын. Жасы Құдаш қарайлас бола тұра, газет басында отырғасын ба, әйтеуір, сол өңірде қалам тербеп жүрген біздердің бәрімізге хат жазып, қамқорлық жасап, үнемі жанашырлық көрсетіп жүретін. Бас-басымызға жиі-жиі хат жазып, арнайы шолулар ұйымдастырып, талаптылар талантын талқыға салып жатудан әсте бір жалықпайтын.
Әділбек Абайділдановпен танысуымыздың өзі де бір қызық хикая еді. Облыстық газетіміз "Советтік Жетісу" деп аталатын да, Талдықорған өңірінде қалам ұстай бастаған жастар болса, ең алдымен сол газеттің редакциясын төңіректейтін. Бұл күндегі белгілі қаламгерлер Сайын Мұратбеков, Қастек Баянбаев, марқұм Құдаш Мұқашев, Тұрсынзада Есімжанов, Ұзақбай Доспанбетов, тағы басқаларымен де осы газет беті арқылы танысып-біліскен болатынбыз.
Ұмытпасам, 1970 жылы болу керек, ол кезде Талдықорған қаласында тұратын кезім еді. "Лениншіл жас" газетіне бір топ өлең жібердім де, көпке дейін хабар-ошарсыз кете берген соң, бір күні жоқ іздеп бас редактор Сейдахмет Бердіқұловқа бардым. Сейдағаң екеуміздің одан бұрын бірге қызмет жасап, ағалы-інілі кісілердей қату-қатты табысып, тату-тәтті ажырасқанымыз бар-тын. Амандық-саулықтан соң Сәкеңе, наз айтқан болып жатырмын ғой баяғы. О кісі ірілікпен біраз жұбата сөйлеп, қызына бастаған мені сабама түсіріп алды да... Читать дальше...
Ақын Сабырхан Асанов жаз болса Алматыға сыймай кететін, тыныс алудан қалып, тұншыға беретін беймәлім бір дертке ұшырады да, көбіне-көп оңтүстіктің Сырдария жағына кетіп қалып, астананың ыстығы әбден қайтқанда барып қайта оралып жүрді. Ол менің де жаз шыға Алакөл қайдасың деп тартып кетіп, кейде көлге түсіп, кейде тауға, жайлауға шығып, жыл сайын он-он бес күн армансыз аунап-қунап қайтатынымды жақсы білетін еді де, 1991 жылы: “Мені де өзіңмен ертіп ала кетші!” — деп қолқа салды. Содан бір-екі жыл... Читать дальше...
Осы кітаптың әр тұсында аты аталып қалып отыратын Сейдахмет Бердіқұловпен мен сонау алпысыншы жылдың алғашқы күндерінде "Лениншіл жас" ("Жас алаш") газетінің редакциясында танысқан болатынмын. Осында жұмысқа орналасқаныма да көп бола қоймаған, әлі жігіттермен де араласып, аса білісе алмай жатырмын. Ауылдан ала шыққан азын-аулақ ақша тақа таусылды, бұл жақтан жалақы алған жоқпын. Түскі үзіліс кезінде редакция бөлмесінде жалғыз қалып, газет оқыған болып отыра бергенмін. "Лениншіл жасқа" келгелі бері өзіне де... Читать дальше...
Қазақстан Жазушылар одағы 1985 жылы Жұмекеннің 50 жылдығына байланысты кеш өткізген болатын. Сонда асыл азамат, ардагер ақынның қаламгер көп серігінің бірі ретінде мен де сөз сөйлеп едім. Жуырда қағаздарымды ақтарып отырып, сол сөздің жазба нұсқасын тауып алдым. "Кезінде неге баспасөзде жарияламағам?" — деп те таң қалдым. "Ештен кеш жақсы" деп түйіп, түгін өзгертпей, шып-шырғасыз жариялауды мақұл көрдім. Өйткені Жұмекендей азаматтарды әрдайым ұмытпай, оқтын-оқтын еске түсіріп отырғанның артығы жоқ деп түйдім.
Анық қай жылы екенін кесіп айта алмаймын, бірде Сайын Мұратбековті іздеп "Жұлдыз" журналының редакциясына барған болатынмын. Даңғарадай бөлмедегі төрт-бес стол басы бос тұр да, босаға жақтағы бірінде маған бейтаныс жігіт отыр екен. Келдің бе, кеттің бе деп мені елең қылған жоқ, шұқшиып бірдеме жазып жатты.
Мен өзім жұртпен бірден-ақ ұғыса кетуге де, жұғыса кетуге де жоқтау адаммын. Бірге қызмет істейтін кісілермен де сыпайы сәлемдескенім болмаса, басқалар сияқты әпің-күпің араласып-құраласып кете алмай, көпке дейін оқшаулау, оңаша жүріп алатыным бар. Қазақстан Жазушылар одағына ең кіші қызметкер — кеңесші болып келген кезім еді. Бір бөлмеде Қадыр Мырзалиев, Қалихан Ысқақов және Аманжол Шамкенов ағамыз бар, қатар отырып жұмыс істедік. Ол кезде бірінші хатшы Әнуар Әлімжанов, екінші бастығымыз Ілияс Есенберлин болатын. Читать дальше...
Ауылда тұратын кезім еді, облыстық газеттің меншікті тілшісі болып істейтін сүрбойдақ жігітпін. Түнде болмаса, күн баласы үйден көп шыға қоймаймын. Жуырда ғана аудан басшыларымен жағаласа жүріп, көшеден сәл бұрылыста орналасқан үйіме телефон қойдырып алғам. Тіршілік жұмысымның бірқатары сол телефонмен бітіп жатады.
Ақын Ғафу Қайырбековтың туғанына 70 жыл толу мерейтойы Қазақконцерт залында аса бір салтанатты жағдайда өтті. Ақынның тұрғыластары, құрбыластары, үзеңгілес серіктері, туған-туыс, іні-қарындастары тегіс жиналып келіп, зал ішін ақынға деген, қаламгер мұрасына деген құрмет пен махаббатқа толтырып жібергендей болды.
Ол кісімен пәлендей көп араласа қоймаған едім. Тек 1974 жылы құрдасым журналист Қадірбек Уәлиев: "Академиктің аузына ілігуіңмен! Бірақ "кексе" ақын болып кетіпсің...", деп, "Қазақ әдебиеті" газетін ашып көрсеткені бар еді. Онда Мұқамеджан Қаратаев ақсақалдың әдебиет жайындағы кезекті бір мақаласы басылып, соның: "Кексе ақындарымыздың бірі Сәкен Иманасовтың "Айтыс" поэмасы...", — деп басталып, мені біршама мақтаған тұсы бар екен. "Апырай, сені танымайды екен-ау, шамасы!" — деп күлген де қойған еді әлгі мақаланы көрген жігіттер.
Қызылжардан Ақмолаға қарай Шортан поселкесіне шейін темір жол салынған. 250 шақырым жолдың салына бастағанына 5 — 6 жыл болып бара жатыр. Бұрын Көкшетауға шейін салынған еді. Енді былтырғы күзден бері Шортанға жеткізілген, бірақ жол нашар, әлсіз кеңес үкіметіне оның бер жағында аймағы алты айлық жол Қазақстанға темір жолдың өте қажет екеніне қарамай, бұл Көкшетау жолы өте нашар, шаруашылығы күйзелген кедей өкіметтің азғана қаржысымен бұл темір жолға қанша үзіліп, жырылып, ақша бөлінгендігін білетін... Читать дальше...
Соңғы уақыттарда «атқамінер» деген сөз қозғалып жүр. «Еңбекші қазақтың» соңғы нөмірлерінде бұл мәселе талқыға түскен тәрізді.
Қосшы ұйымы ауылдың кедейлері мен жалшыларының ұйымы. Қазақстанда қосшы ұйымы Кеңес үкіметі орнағаннан кейін, әуелі Жетісу, Сырдария губернияларында жасалған. Қазақтың өзге губернияларында қосшы ұйымы былтырдан бері ғана жасалып отыр.
«Ақ жол» газетінің 417-нөмірінде Қазақстанның «Білім кеңесінің бір мүшесі» деп қол қойып, менің «Еңбекші қазақ» газетіне Білім кеңесінің істері туралы жазған сөзіме қарсы бір кісі едәуір сөз жазыпты.
Егінге қамданатын уақыт жетті. Міне, қазір наурыз айы туды. Жаз жақын. Уақыт тынбай ілгері жүруде. Ешкімнің еріншектігіне заман тоқтап, қарап тұрмайды.
Үстіміздегі 1924 жылдың өткен қаңтар айының ішінде Мәскеуде болып өткен ІІ-жалпы Россиялық кеңестер жиылысында әм онымен жалғас болған кеңес республикаларының жалпы одақтық кеңестер жиылысында тарих жүзінде ізі қаларлық әртүрлі тарихи істер болды. Олар мыналар:
