Орыстың белгілі шығыстанушысы, ориенталист, профессор Василий Григорьев ақсары жүзді, орташа бойлы қазақ жігітін қарсы алып, құшырлана құшақтап бетінен сүйді.Үйіне апарып қонақ жасады, ілтипат пен құрметін аяған жоқ. Сонау Торғай даласынан әдейі астанаға шақырып, төріне отырғызып, Санкт-Петербургтің прогрессивтік бағыттағы интеллигенттерімен таныстырған жан осынша зор құрметке ие болды.
4 перделі драма
Көшеде мылтық атылды. Тағы атылды. Бір кезде үлкен сары үйдің қалқасынан жан ұшыра жүгіріп әлдеқандай адам шыға келді. Шашы салбырап көзіне түскен, үстіндегі ықшамды спортшы костюмы былғаныш, дал-дүл. Адам бұрылды да, қолындағы пистолетпен өзінің келген жағына қарай дүркін-дүркін атып жіберді. Тротуармен келе жатқан қалың жұрт қақ жарыла жол ашты. Бірақ оның түрі қорқынышты емес еді, гангстер қарақшыға мүлдем ұқсамайды. Аң-таң тобыр ошарылып қалды. Әлгі адам алақ-жұлақ қарап алды да, бір үйден салбырап... Читать дальше...
Бұл менің бала кезімде болған оқиға. Анда-санда есіме түссе болды, көңіліме бір ыстық сезім үйіріліп, көз алдыма өмір бойы қасиет тұтып жүретін бір қарт әжемнің бейнесі келеді.
Менің бұл жолға сапар шегуіме себепкер болған түсініксіз бір хат еді. Көк, сарғыш, ақшыл конвертті хаттардың ішінде ол көп уақыт елеусіз жатыпты. Бізге Қазақстанның түкпір-түкпірінен алуан түрлі хаттар күн сайын жауып жатады. Оларды редакция қызметкерлері кезекпе-кезек аша береміз. Кейде сыртындағы фамилиясын тексермей, бір-бірімізге келген туыстық, жолдастық сәлем хаттарды ашып қоятын жайымыз болады. Оған ешкім кінәлі де емес. Тек оқымаса болғаны дейміз. Бұл жолы да дәл солай болды.
Ұзыннан-ұзақ қызыл вагон тіркеген эшелон қозғала берді. Шығарып салуға жиылған қалың топ жапырылып поезға ере жүгіріп, манадан бері айтып тауыса алмаған сәлем сөздерін айқайлап, қол бұлғайды. Қызыл вагонның кең есігінен көлденең тіреген тақтайға сүйеніп, біріне-бірі асылып, үймелесіп тұрған солдаттар да қол бұлғап, айқайлап барады. Жамыраған қалың шудың арасынан жылаған ащы дауыстар да естіледі.
Юбилеи писателей, деятелей культуры и науки в последние годы вошли в определенную колею и выработали свои каноны. Нарушать эти каноны довольно рискованно. На таких торжествах принято говорить много хорошего о юбиляре, говорить в превосходных степенях, в высоком стиле. Я не знаю, каким путем соотнести торжественный фразы в адрес юбиляра со строгим реализмом и бескомпромиссной правдой в произведениях писателя Габидена Мустафина, я не знаю, как совместить пышность юбилейной речи с личностью этого писателя... Читать дальше...
Для моих сверстников знакомство с Габитом Мусреповым состоялось еще в школе, на страницах школьных учебников. Такое не часто случается: с писателем, портрет которого смотрел на тебя со страниц школьной хрестоматии, впоследствии оказываешься коллегой, вместе работаешь, споришь, шутишь.
О близком и большом трудно писать. Чтобы осмыслить крупное явление или окинуть взглядом высоту, необходимо отойти на определенное расстояние.
В обиходе нашей критики имеются определения и категории, казалось бы, ясные сами по себе, но вызывающие сомнения и возражения в конкретном применении к явлениям литературы. Одно из них — национальное своеобразие. И критика часто старается определить его в той или иной литературе. В моей памяти несколько таких определений, характеризовавших своеобразие казахской прозы. Вначале это было стремление к созданию образов необычных, могучих героев, страсть к гиперболе, позже — тенденция открытого поучения... Читать дальше...
Очень трудно рассказать о культуре моего народа. Сделать это трудно не только писателю, думаю, нелегко это будет даже историкам. Когда мы углубляемся в историю нашей культуры, то нам кажется, что мы читаем книгу, начальные страницы которой были оборваны и затеряны.
С погодой не повезло. Шел дождь. Я ехал в прошлое, в свою далекую юность, и сейчас пристально, до боли в глазах, всматривался в зыбкие очертания местности через размытое дождем ветровое стекло «газика». Чуть всхолмленная равнина с почерневшими от дождей и поздней осени стеблями полыни или бурьяна. Может быть, это степь из моего детства, в ней чувствуется что-то знакомое и близкое. Я уже не в первый раз замечаю: встреча с землей, где прошла какая-то часть твоей жизни, волнует, пожалуй, больше, чем встреча с друзьями.
«Алуан-алуан жүйрік бар, әліне қарай шабады» деген қазақтың мақалын біз өнер саласындағы адамдар жайында жиі қолданамыз. Бір-біріне ұқсамайтын, алуан түрлі қайталанбас өнерпаздар туралы айтқанда бұл өте дұрыс. Бірақ біз кейде өнер озаттығы тек «аузымен құс тістеген» ұшқырлық қана емес екенін ұмытып кетеміз. Жарқырап көзге түскенді не жылтырап бетке шыққанды көреміз де кейбір арқырап көбік шашпай, тереңнен тепсінген ағынды, шайқалмаған тұнықты елемей кететін кездеріміз де болады.
Қазақтың тұңғыш театры 1926 жылы ашылды. Бірақ қазақ халқы осы тосын өнерді жатырқамай, бұрын көрмеген ғаламатына үрпиіп үрке қарамай — ежелден, кәнігі, қолтума өнеріндей құшақ жайып сүйсіне қарсы алды. Демек қазақта ұлттық театр болмағанмен оның әр қилы мүшелері мен бөлшектері болған.
Серке Қожамқұлов жайындағы сөзді қазақ халқының жаңа тарихына көз жүгіртуден бастағым келеді. Өйткені қазіргі ең үлкен сахна шебері еліміздің ағасы Қожамқұлов — тарихымыздың куәгері ғана емес, қайта түлеген көркемөнеріміздің кеш бастаушыларының бірі, шоқтығы биік ірі тұлғасы.
Коммунистік партияның XXI съезі жазушыларын, көркемөнер қайраткерлерін заманымызға сай ірі туындылар беруге, бүгінгі өміріміздің күрделі мәселелерін шығармаларымызға өзек етіп, жаңа адамның кесек образын, үлгі боларлық ірі бейнесін жасауға шақырады.
Жас талантқа тәжірибелі, көксе маманның сын айтуы өте қажет. Әрине, ондай сын ең алдымен педагогикалық, ұстаздық сын болмағы шарт. Ал ұстаздық сынның аса жауаптылығы өз алдына, ол сонымен бірге ерекше ұқыпты, ақаусыз әділ болуды талап етеді. Жас таланттың осал жағын, әр кемшілігін талдап түсіндіріп, сонымен бірге жаңа талап әдебиет, искусство дүниесіне не әкелді, оның жақсысы қайсы, талантының бейім тұрған өскелең жағы қайсы деген сұрақтарға талдап жауап беріп оны жаңа биікке меңзеу керек. Әр жас автордың әлді... Читать дальше...
Әдетте дәстүрді жылдар емес ғасыр жасайды деп түсінеміз.
Жазушы лабораториясы. Бұл құлаққа жиі шалынған сөз болса да, мені біраз ойландырды. Лаборатория деген үлкен нәрсе. Ал осы менде лаборатория бар ма? Кейбір жазушылар шығарманы жазу жолындағы жинаған папка-папка материалдарын, әр түрлі қиындыларын көрсетіп, соны қалай сұрыптап, екшегенін айтады. Менде ол жоқ екен. Бірақ әйтеуір жазылған азды-кем шығарма бар.
Жазушылық неден, қайдан басталады?
Халықтың кемеңгер қайраткерлері туралы тарихи роман жазған автор сол адамның өмір тарихын ғана немесе шағын төңірегін таныстырын қоя алмайды. Халықтың өмірін кең қамтып, қоғамның негізгі күштерін көрсетіп, сол заманның тарихи даму бет алысын анық аңғартпайынша, социалистік реализм тұрғысында жазылған тарихи роман болып шығуы мүмкін емес. Совет жазушылары тарихи романдарды өткен күннің оқиғаларын көркем образдар арқылы бүгінгі оқушыға жеткізіп беру үшін ғана емес; ең алдымен біздің заманымыздың тұрғысынан өткен кесек оқиғаларын қайта қарап... Читать дальше...
Әдетте қазақ прозасын Спандияр Көбеевтің «Қалың мал» романынан бастайды. Хронологиялық жағынан оған дау айтқымыз келмейді. Бірақ таза хронология сөз болса — одан бұрынырақ та баспасөз бетіне жарияланған шағын жанрдағы прозалар табылып жүр. Және де сол әңгімелердің көркемдік бітімі тәп-тәуір, әдеби сауатты. «Қалың малға» ілесе шыққан. Б. Майлиннің «Шұғаның белгісі», М. Әуезовтің алғашқы әңгімелері, С. Торайғыровтың «Қамар сұлуы» және де қазіргі оқушыға беймағлұм кейбір туындыларды атауға болады. Бұлар қазақ прозасының алғашқы қарлығаштары.
Басына қар жамылған, етегі көк балауса әсем тауды қапталдай созылған асфальт жол. Әр жерден қып-қызыл нарттай мактар жарқ етеді. Жол үстінде өтіп жатқан машиналар. Солардың арасынан ақшыл бояулы ескі «Волга» көрінеді. Әр жері майысқан, үстін шаң басқан. Өзгелерден түрі өзгеше. Төбесінде қалқиған үлкен қалқан. Машина ызғып селкілдеп келеді. Қалқан дегеніміз афиша екен. Енді ондағы жазу да анық көрінді:
«Адамның реніші тамшыдай жиналып, шарасынан асып төгілетін кез болады. Сол сияқты кісінің бір кездегі біреуге деген ықыласы жіңішкеріп барын, үзіліп кетеді.
Комедия
