"Қазақстан киносында ең бастысы — өз халқыңды өзіне мінез-құлқымен және өзіндік ой түйіндеу ерекшеліктерімен көрсете білу деп түсінемін. Кешегі, бүгінгі, ертеңгі күніміз туралы картиналар керек. Кешегіміз — бұл біздің тарихымыз, бүгінгіміз — бұл жаңа дүниенің адамы, ол Байқоңырдан ғарышқа шырқайды, ол қазына аралы атанған Маңғыстауды игеруде, ол жаңа келбетті Қазақстанды жасауда. Ертеңіміз болса — жер шарының бүкіл халқы менің үйіме қонаққа келетін арайлы шақты аңсау ғой", — депті Нұрмұхан Жантөрин өзінің соңғы сұхбатының бірінде. Читать дальше...
Ол асқаралы Алпысқа шаршап-шалдыққан кейіпте емес, мұзарт шыңда түлеген мұзбұлақтай, кемеліне келіп, шабытты қабат-қабат көктасы арғымақтай алшаңдап жетті.
Арқалы ақын Қалбай Әбдіраманов жайлы үзік сыр
— деп, ақынның өзі жазғандай ол туралы соңғы жылдары, көп айтылып та, жазылып та жүр. Өйткені ол қалай айтса да, тұрарлық қазақ жырының арналы дариясы сынды. Айшықты өлең жолдарымен де, сөз саптауымен де, нала-мұңымен де ешкімге ұқсамайтын ерекше бір әлем. Кез келген өлеңінен ақиқат көрініс беріп, ақын жүрегінің лүпілі сезіліп, адал жаны жайылып жатыр. Ақын апамыз Фариза Оңғарсынова айтқандай, өлең оңашада түсініп, ой тоқтатып оқитын, сонда ғана адамның сырласына айналатын дүние. Адам көп жиналған жерде ұрандап... Читать дальше...
Ақын Меңдекеш Сатыбалдиевтің өлеңдерімен ең алғаш "Шулайды толқын" атты жинағын оқығанда танысқан едім. Осыдан кейін-ақ ол іздеп жүріп оқитын ақындарымның біріне айналды. Қарапайым, жылтырауық сөзден ада, өткір де ойлы, кейде асқақ пафосты жырлар баурап алатын болды. Оның бір өлеңдері найзағайдың жарқылындай селт еткізсе, екіншілері бал бұлақтың сылдырындай әлдилейді:
Маңғыстау тарихта өзінің елдігімен, ел қорғаған батырларының ерлігімен, бүгінгі мол қазынасымен ғана емес, өзіндік айшықты өнерімен де ерекшеленген өлке. Сазгерлік пен әншілік, ақындық пен күйшілікті шебер ұштастырып, халықтың ілтипатына бөленген "Адайдың жеті қайқысының" өзі неге тұрады?
Қазақтан сөз қалған ба? «Жақын әулиенің қадірі жоқ» дегені бар. Бала кезден көріп өскен әрі ағайын Қанатбай көкеміздің (әкемнен бес жас үлкен, сондықтан көке дейтінмін) атақ-даңқы тірісінде-ақ түрікмен елінің өзі тұратын Красноводск (қазіргі Түрікменбашы қаласы) төңірегіне ғана емес, берісі Маңғыстау, арысы Ташкентке дейін асқақтап тұрса да, ол туралы қалам тербеу ойға келмепті. Тіпті, дертіне дауа іздеп, сонау Мәскеу мен Ленинградтан келіп жүргендерді де көргеніміз бар.
"Ақтаудың түбіндегі темір жол стансасында Күзембай деген ағаң бар, есіңде жүрсін", — деген әкемнің сөзі жадымда қалды. Ұмытпасам 1985 жыл болса керек. Сәбидолла есімді ағамыз екеуміз Күзекеңнің үйіне іздеп бардық. Обалы не керек, ағамыз жақсы қарсы алып, кезінде әке-шешемізден көрген шапағатын айтып отырды. Жеңгеміз де иманжүзді жан екен. Біз жөн сұрасып отырғанымызда жастары менің аяғымды қуып қалған және одан кішілеу жігіттер кіріп-шығып жүрді. Өз басым әлгілерді жақын тартып, ағамыз оларды қасымызға отырғызып... Читать дальше...
Көз ашқалы көргеніміз — Кеңестер Одағы. Тегін оқытты, тәрбиеледі. Бізге одан күшті, әділетті ел болған еместей көрдік. Еліміздің патриоты болдық. Дегенмен жүре келе, өмірдің қитұрқыларын көргеннен кейін, қазақтың, оның ішінде өз ата-бабамыздың басынан өткенін, Қазақстанның шын мәніндегі тарихын оқып-білгеннен кейін, әсіресе КСРО сынды алып мемлекеттің іргесі шіріп, өзінен-өзі шайқала бастаған сексенінші жылдардың белортасында казармалық жүйеде, құрсауда өмір сүріп келгенімізді пайымдадық.
Ұмытпасам 1996 жылдың Желтоқсанында қоғам қайраткері, "Қазақстан әйелдері" жорналының Бас редакторы Алтыншаш Қайыржанқызы Жағанова Жаңаөзенге келді. Қасында сол кездегі облыстық мәдениет басқармасының бастығы Нұрнияз Мұқанов, аталған жорналдың бірнеше қызметкері бар. Оларға мен қосылып, Бекет атаға жол тарттық. Екі жүрдек "Уаз", бірінде Алтыншаш екеуміз. Ол өзі қыпшақтың қызы, адайдан шыққан көрнекті жазушы Әнес Сараевтың зайыбы екенін айтып, маған жеңгей болып шыға келді. Жол бойы талай әңгіменің басын шалдық. Читать дальше...
Дәрекең деп отырғаным майдангер қарт-Дәрменбай Іңірбайұлы. Ұлы Отан соғысында бір аяғынан айырылды. Елге оралғаннан кейін бар саналы ғұмырын мал бағуға арнады. Балалары өскеннен кейін, мұнан жиырма жыл бұрын Түрікменстаннан атажұрты Маңғыстауға бағыт ұстанды. Қызылтөбе ауылына көшіп келіп, зыңғыратып үй салып алды. Соғыс мүгедегі ретінде облыс орталығы Ақтаудан алған төрт бөлмелі үйін отау тіккен екі баласына бөліп берді. Екі рет алған автокөлігінің қызығын да балалары көрді. Ұлын ұяға, қызын қияға... Читать дальше...
Мені Ақтау телеарнасы таңғы "Таңшолпан" бағдарламасына шақырды. Екі өлеңімді оқып, бірнеше сауалдарға жауап бердім. Жүргізушінің бірі: "Аға, өміріңіздегі бір күлкілі оқиғаны айтып берсеңіз" деп сұрамасы бар ма? Кешігіп қалмайын деп қапылып жеткен мен мұндай сұрақ болатынын ойламаппын. Сәл кідіріп күлкілі деген мына оқиғаны айттым.
Ел ішіндегі аты шыққан, аса қайратты кісілер жайында әңгіме қозғалса, менің есіме Әллеке түседі. Шын есімін жұрт біле бермейді. Орта бойлы, жауырынды, тығыншықтай кісі еді. Кейде "қызыңқырап" жүретін, айтарын бүкпесіз ашық айтып, жынына тигендерді боқтап та жіберетін оған көп адам жолай бермейді. Тек ауыл балалары үйір, бұл бәлкім балажандығы шығар...
Ол кезде Красноводск қаласынан ірі өндіріс ошағы — Бекдашыға жұрт "кукурузник" атап кеткен он екі адамдық, дырылдаған "АН-2" ұшағымен қатынайтынбыз. Басқа көлік жүрмейтіндіктен барып-келу "проблема". Не билет болмайды, не ауа райы қолайсыз болады. Сондай себеппен екі күн ұшпаған ұшақ ұшатын болып, жолаушылар абыр-сабыр күйге түсті. Бірнеше тексеруден өтіп, ұшаққа да жайғастық-ау әйтеуір. Ең соңынан мінгендіктен мен дәл есіктің тұсындағы орынға жайғастым. Шалқалай ашылған есіктен сыртқа көз салып отырғанмын. Читать дальше...
Красноводск аудандық "Жұмысшы" газетінде қызмет істеп жүрген кезіміз. Бір жылдары атеистік тәрбиеге қатты көңіл бөлінді. Газетте бұл тақырыпқа қанша материал жарияланғаны жөнінде ай сайын, тоқсан сайын жоғары жақ мәлімет сұрайтын. Мұндай тақырыпқа кез келген адам бара бермейді, ештеңе жарияланбады деуге тағы болмайтыны сірә, белгілі. Бұл орайда "абыройды жапқан" маңғыстаулық қаламгер Әзірбайжан Қонарбаев болды. "Семіз" конверттер келеді. Ішін ашсаң, сол кезеңнің тынысын дөп басқан сан алуан тақырыптағы мақалалар. Читать дальше...
Неге дәл мен гранқа лайықтымын
Сәлем-сауқатының өзін "мал-жан аман ба?" деп бастайтын ауыл қазағының баласы малсақ келетін әдеті ғой. Ес біліп, етек жапқаннан-ақ өз үйіміздің он-он бес уақ жандығы мен төрт-бес мойнағын айнытпай танитын, қақпалап қораға қамайтын кезге жеттік. Әсіресе, шиеттей бала-шағалы үйіміздің құтына айналған қара мая әлі есімнен кетпейді.
Есік алдында ақжаулықты ана отыр. Киім киісінен, өткен-кеткенге жалтақтап қарағанынан-ақ ауылдан келгенін байқау қиын емес. Наурыз мерекесінің кезі еді. Сәлем беріп, көрістім. Салған жерден салдырлап сөйлей жөнелді, мені бұрыннан танитын адам сияқты.
Жетпісінші жылдардың бел ортасы. Түрікменстанның Красноводск аудандық газетінде қызмет істеп жүрген кез еді. Бірде аудандық партия комитетінен "Жебел" кеңшарында құрылған комсомол-жастар шопан бригадасы жайында мақала жазу қажет деген нұсқау түсті. Орталықтан үш жүз шақырымдай жердегі шаруашылыққа қонаға жеттім. Қазағынан түрікмені көп кеңшардың басшысы Әсен Назаров деген түрікмен еді. Жастар бригадасына өзі ертіп апаратын болды. Ертеңіне ертелетіп жолға шықтық.
