Бауыржан Момышұлының жетілік ұғымдар туралы әңгімесінен
Сенбі. Төсекте жатып бүгін не істейтінімді ойладым. Тұрамын, шай, телевизор, тағы шай, тағы телевизор, шай, телевизор... Келіншегім базарға кеткен.
Гүлжамал көзін ашқанда, үй қараңғы болатын. Қабырғада ілулі тұрған электронды сағатқа көз салды. Он бір болып қалыпты. Ол терезені ешкімнің ашпағанын түсінген. Көп әрі қатты ұйқыдан солқылдаған басын қолымен қысып, сыртқа беттеді. Далада жаңбыр жауып тұр екен. Су-су Ақтөс әлденеге мәз болып, арсалаңдайды. Ол итті аяғымен теуіп жіберді.
Хатшы отыратын ауызүйге кіріп, шеттегі жұмсақ креслоға жайғастым. Бір сағат отырдым.
Ертең ауылға барамын. Ауылда тіршілік тоқтап қалған. Күнделікті күйбеңнен өзге ауылдағы адамдарды еш нәрсе толғандырмайды. Ол жердегі махаббаттың өзі жайбарақат. Ешкімнің есі кетіп, дүниені талақ етпейді. Барлығы бірқалыпты, өзінің шарықтау шегіне енжар жетіп, сырғып түседі де тәмамдалады. Не тоймен, не болмаса бастапқы қалпына қайта оралады. Қаладағы арпалыс, ағылған машиналар қаныңды қыздырып, жүрегіңнің соғысын жылдамдатады. Сондықтан тезірек ауылға кету керек. Бір нәрсе бүлінбей тұрғанда, өзіңнен де... Читать дальше...
Ол дүкеннің алдына қайта келді. Ішінен шетел әуені естіледі. Сатушы қыз дүниеден түңілген кейіппен далаға қарап отыр. Кенет көзі балаға түсті де, жұдырығын түйіп қабағын шытты. Бір сағаттан астам уақыт дүкен маңын төңіректеп жүрген ол сезікті көрінсе керек.
Күн кенет суытып кетті. Жапалақтап тербелген қарға мәз-майрам болған адамдар қуаныш артынан келер аяз жайлы мүлде ойламаған. Енді сұрықсыз аспанға қосылып бәрі тұнжырап жүр. Жаңа жылға бір күн қалған. Мен атамның үйіне бардым. Ауадан кәрі, әрі жалғыз кісілердің үйлеріне тән иіс сезіледі. Жиналып қалған ыдыстарды жуып, бөлмелерді сыпырдым. "Сыртқа шығып жүріп келейін" деді ол. Есікті жауып алдым. Кітаптар. Маркс, Ленин шығармалары, Сталин суреттері. Том-том кітап. Ең жоғарғы сөреден әжемнің суретін алып шаңын сүрттім.
Қазан баппен қайнап жатыр. Өз орнын өз ісін білетін сабырлы адам тәрізді. Аз ғана бу шығарып, бірқалыпты бүлкілдейді..
Дала қараңғы. Бірақ алыстан елеусіз ата бастаған таңның демі сезіледі. Сыртқа құлақ түрдім. Тыныш. Сәлден кейін қораз шақырады, содан соң ит үреді, торғайлар шырылдайды.
Ол телевизорды сөндіріп, менің қасыма келді.
Күн жауатын сияқты болып тұр. Аспан сұстанып алған. Былтыр сынған қолым қақсай бастады. Жағымсыз күй. Жағымсыздығы соншама құсқың келеді. Таза ауа жұтқым келген. Үстіме жемпірімді жамылып аулаға шықтым. Кішкентай әлдилерін бесікке салып, Нәзира мен Мәрияш отыр екен. Қастарына жақындадым.
Күн бұзылып келеді. Аспан күңгірттеніп, жерге төне түскен. Ауада ылғал бар. Кенет сырттан аяқ тықыры естілді. Әлдекімдердің күмбірлеген дауыстары шықты. Молда Құран оқып жатыр ма? Шынымен менің жаныма біреу келмек пе? Мен демімді ішіме тартып тың тындадым. Бірен-саран адам жүрісінен басталған дыбыс бірте-бірте ұлғайып, қалың дүмпілге айналды. Біреу дауыс салып жылайтындай. Қанша зейін қойып тыңдасам да, тани алмадым, бөтен үн, бөтен кісілер. Қанша заман өтті? Қанша буын ауысты? Білмеймін.
Ғұмырын өнерге арнаған суретшінің әр сәті қимылдан тұратын. Ол тоқтаған емес. Кеудесі салқын әуенге толы, ал жүрегін жалын орап жатыр. Ессіз саусақтары шапшаң қимылдап, бояудан ертегі құрайды. Мұңға оранған сұлу күздің ақтық демі, түн құпиясын шашқан шегіртке шырылы, алыстан шақырған әтеш, күн құрғатып үлгермеген балаң шық — бәрі суретші меншігі, суретші әлемі…
Теңіз жағасында самал еседі. Алып судың мәңгі серігі тұтқын самал. Кейде ерегісіп дауыл көтереді. Ал әдетте бүгінгідей момақан, елеусіз. Осы самал мекенінде долы толқынға кеудесін ұрғызған алып жартас тұратын. Оның үстінде уақыт пен ылғал жеп жапырайған жалғыз лашық бар. Есік-терезесіз, шатыры ортасына түскен төрт қабырға. Осы жерге кеш бата салысымен еркек пен әйел келіп, қараңғы түскенше күбірлесіп сөйлеседі, ары-бері жүріп сабылысады, ал кейде теңіз жаққа телміреді.
Үлкен қаладағы сәулетті сарайлардың тасасындағы ескі үйде қалтылдап әрең қозғалатын, аппақ жұқа шашы желкесін жапқан қария тұрады. Оның жалғыз сары ала мысығы болатын. Жұмсақ жүнінің мыж-мыжы шығып қашан көрсең де ұйықтап жататын жалқау, семіз мысық. Мияулағанын немесе әлдебір шалт қимыл жасағанын ешкім көрген емес. Еріншек. Олар елеусіз, ескі үйлерінде екеуден-екеу ұзақ тұрды. Таңертең қолына баянын алып кететін қарт түс ауа нан, сүт, кейде тіпті қаймақ алып оралады. Ал, бір күні күтпеген жерден Қария үйге әлдекімді алып келді.
Бір үлкен патшаның баласы болмапты. Патшайым екеуінің арманы перзент сүю екен. Ғаламат зор елге билігін жүргізіп отырған адамның ақылы да көл-көсір болатыны белгілі. Патша бұл жағдайға бола іштей уайымдағанмен, ел-жұртына сыр білдірмей, қашанда кішіпейіл, мейірімді қалпынан жаңылмайды екен.
