Өз заманында туған Елке бабамыз өте момын адам болған. Сол кезде өзінің туған інісі Тілеуімбеттің түйесін бағыпты. Күз айларының бір күні үлкен ас беріліп, Тәуімбет өз балаларын ертіп, сол жаққа жолға шығып кетеді. Елке туысына малға, ауылға, бала-шағаға қара деп тастап кеткен екен.
Тауасар мен Амандық батырлардың оқиғасы қалмақтардың орта жүз жерін шапқыншылыққа ұрындырып, көп жерді басып алған шағы екен. Нұраның шығыс жағында Қыземшек деген қос өркешті шоқы бар. Қалмақтар соның етегінен қорған салып, бекініс жасаған екен. Екі шоқының үстіне екі қарауыл қояды. Қазақтар жасағы болса, Нұраның басты жағына келіп орнығыпты.
Тауасар он сегіз жасқа шығып, күш-қайраты толысып, ел алдына, ер қатарына ілінген кезде жоңғар шапқыншылары қазақ жеріне шабуыл жасайды. Бұған қарсы орта жүз ханы Әбілмәмбет үш жүзге сауын айтып, атшабар аттандырып, қол жияды. Ер азамат біткен ереуіл атқа ер салады.
Тауасардың әкесі Есенаман баласына ат қойғызарда арғынның шақшақ руынан шыққан қарт Жәнібекті жорықтан келе жатқан жолынан тосып, сәлем беріп, қуанышты көңіл-күйін айтады.
...Қазақ, қалмақ жасақтары екі төбенің басына жиналып, қан төгіспек үшін бірін-бірі жекпе-жекке шақырады. Қалмақ жағынан дене бітімі ерекше, ірі жасақ Жамқайын атын ойнатып, екі төбенің ортасындағы жазыққа шықты да, найзасының қазақ жасақтарына қаратты. Ол жекпе-жекке шақырудың белгісі еді. Жамқайынның зор тұлғасын көрген қазақ қолы абыржып, тұрып қалды. Дәті шыдап, жекпе-жекке ешкімнің шыға қоймайтын сыңайын байқаған Хангелдінің қаны қашып, сұрланып, жан-жағына қарап, сарбаздарын өткір көздерімен шолып өтеді. Читать дальше...
Қарақұл әрі жас, әрі тұлдыр жетім қалды. Ол әпкесі Қарашаштың тәрбиесінде өседі. Он төртке толып, етек-жеңін жинауға тырысқан Қарақұл бір күні әпкесінен:
Саржала, Құттығай, Шұбар үшеуі құрдас екен, олардың бір-біріне деген сыйластығы, қимастығы ерекше болыпты деп ел әлі күнге аңыз етеді. Ұлы отан соғысының ардагері болған марқұм Жұмағали Айтбаев деген ауданымызда шежіреші қарты болды, ол кісі осы үш батыр туралы көп білетін. Саржала жорықта жүргенде екі ұлы, әйелі қайтыс болады, ол хабарды үйіне жеткізбей алдынан шығып естіртуді құрдасы Шұбар батырға тапсырады, сәлемді Саржала береді екен. Шұбарға «Ассалаумағалайкум» деп амандасқанда, құрдасы «атаңның басы» депті.
Бірде Үмбет, Мәмбет, Тілеке үшеуі аттарына мініп, сәукеле сынды қалпақ киіп келе жатады. Үшеуінің де сақалдары белуарларына түскен. Үшеуі де сексенге жақындап қалған екен. Сонда бұларға бұлақтан су алып келе жатқан үш қыз жолығады.
Аралбай батыр XVIII ғасырдың 40-жылдары мың сарбазды бастап, Талас өзені бойында қалмақ шеріктерімен соғысып, ірі жеңіске жетеді. Бір күні Сары Манжаның түмені Анырақай тұсынан өтпей-ақ Аралбай бастаған сарбаздар қуып жетті. «Соңымыздан қаншалықты қуар дейсің, қалжырар» деген оймен жүре соғысып, қалмақтар Шуға да жетті. Осы жерде түменбасы қулық жасап, түменді екіге бөлді. Жартысын қуып келе жатқан қазақтардың алдын алуға қалдырып, жартысын өзі бастап өзенге беттеді. Сұрапыл соғыста Аралбаймен бірге Сатай... Читать дальше...
Керей Бәрдәулетұлы Жәнібек батыр қасына нөкер ертіп Алтайға барып, қоныс шалып қайтады. Тарбағатай тауының үстіртімен суыт жүріп отырып Қарғыба өзеніне жетеді. Қарғыбаның басына қосын тігіп аялдайды. Ол уақытта бұл жерді Қаракерей Мұрын елінің жуаны Жанай ауылдары қоныстап, иемденіп алған. Олар Жәнібек батырды баса-көктеп, килігіп қонғанынан күдіктенеді. «Жәнібектің мына қонысы жай болмас, көшір!» — дейді Шегірге ағалары. Шегірдің жасы жиырманың жуан ортасында, мықты, батыр болам деп жүрген кезі екен.
