Жорық қолы дағдысынша шеру тарта беріпті. Ханның қолбасшылық ордасындағы әлгі әккі Жәнібектің ханға сүйеніш болатын қолбасшылардың адамы еместігін ұғып, шеру тартқан қолды тәртіппен жүруді, атақты қолбасшылар қосыны алда жүруді, әлсіз жіктер мен керей, уақ бытырандыларын ең артта жүруді белгілеп, ұқтырыпты. Бұл тәртіпке бойсұнбай бұзғандар жазаға тартылатындығын жариялапты.
Керейден Досымбектің үйіне он екі жасар жиені келіпті. Ойға көсем, тілге шешен, қайтпас қайсар жүректі бала екен, нағашысынан көк дөненді сұрапты. Бірақ иемденіп мініп жүрген Досымбектің балалары бермепті. «Көк дөненді бермедің» деп өкпелеп кетіп қалған жиенін ақ сақалды Досымбектің өзі қуып барып, жолдан әрең қайтарып алып келіп, көк дөненнің інісі көк құнанды беріпті дегенді естіген сол елдің биі Табансары Жәнібекті шақыртыпты. Би шақырды деген соң «Шақырғанға бар, шаққаннан қаш» деген деп жүргелі... Читать дальше...
Күндердің бірінде Әкесі Бердаулет ел аралап жолаушылай кеткен бір орайда Жәнібек түйе жаймауға белін бекем байлап, он сегіз атанды шөгеріп, қылтасын қиып тастап үйіне келіпті. Ана баланың сырына қашанда қанық емес пе? Уақытсыз уақта көзі қанталап, өңі қашып, сұрланып келген ожар ұлы туралы кәдік ойлай қалған шешесі:
Қазақта атақты Жәнібек үшеу: ноғайлы жұртының ханы — әз-Жәнібек, Абылайдың қолбасшыларының біреуі — Шақшақ Жәнібек және Ер Жәнібек. Кейінгі Жәнібектің руы — керей. Әкесі Қошқар деген кісі үйіне Шақшақ Жәнібек келіп қонған түні әйелі босанып ұл тапқан соң баланың атын ырымдап Жәнібек қойған.
Жәнібек батырдың Алтай, Тарбағатай, Еренқабырға, Құмыл қатарлы кіндік кесіп, кір жуған байырғы мекеніне елінің іргесін қайта жәйіп, күлін төгуі — өз өміріндегі аса ұлы, ізгі арманы еді. Бұл тек Жәнібектің ғана емес, хан Абылайдың, Қабанбай, Бөгенбай бастаған қазақ қолбасыларының, бүкіл қазақ халқының ортақ тілегі еді.
Жәнібек өтміштегі тар жол, тайғақ кешірмелерін былай еске алады екен:
Жас батыр Жәнібектің жау алдындағы қайраты аңыз болып, ел ішіне тез жайылды да, Абылай хан оны жете сынамақ болады. Сол ойдың орайы бораны күркіреп, жаңбыры сіркіреген алай-дүлей бір түнге тура келеді.
Жоңғар шапқыншыларының қазақ даласын жаулауға мол дайындықпен, басым күшпен келген қолына қарсы аттанған Абылай бастаған қазақ қолы да қатты шайқасады. Сан шегініп, сан жеңіп, ілгерілеудің бірінде қазақ қолы тағы да шайлағып, қаша соғысады.
Жәнібек батырдың әкесі Бердәулет Арғынның қаракесек руынан шыққан Қазыбек бидің қызымен үйленгеннен кейін әйелі бірнеше жыл бала көтермей жүріп, соңында Жәнібекті көріпті. Перзентке зар ата-ана жас нәрестенің шілдехана тойын жасап, болашақ батырдың алғашқы таңын әнмен атырады. Әйелдерді шақырып, қалжасын беріп, ат шаптырып, бесік тойын жасайды.
Әкесінің әділдігі мен көрегендігі бала Шотанға да дариды. Оның жастық шағы жоңғардың бейбіт жатқан қазақ еліне шабуыл жасауымен тұспа-тұс келеді. Шотанның ерлігі ерте танылады. Ол алғашқы ерлігін 1723 жылы Әбілқайыр бастаған Кіші жүз қолының Қаратаудың Сығанақ асуында жоңғармен болған үлкен шайқаста көрсеткен. Осы соғыста қалмақты қоғадай жапырып жүрген шұбар аттыға көзі түскен Әбілқайыр хан таңданыспен:
Әкесі Байжан биден бата алып, ізіне мың баладан құралған топты ертіп ордабасыға жеткен он бес жасар Сартайдың көзге түскен жері осы еді. Халықтың басына қара күн туып, жан алқымға таялғанда, үш жүздің ұлдары ордабасына жиналған. Жау іргесінде тұрғанның өзінде бас қосқан қазақ қолының әскербасшысын сайлау жөніндеп айтыс-тартыс екі аптаға созылады. Бұл кез жасы отыздан жаңа-жаңа асқан кіші жүздің ханы Әбілқайырдың бағы өрлеп тұрған күндер еді. Сөйтіп, қазақтың біріккен қолының бас сардары Әбілқайыр бастаған қалың қол жауға аттанады.
Мыңбай жастайынан пысық болып өсіп, «батыл бала» атанады. Ол аңға шыққанда да батылдық көрсетіп, «мерген бала» атанған. Үстіне мінген соң қандай асау тай, құнан түгілі ат туласа да, жығылмайды екен. Мыңбай аттың үстінде өзі отырып, қасына келген адамды жағасынан ұстап жоғары тік көтеріп әкететін күшті де болған.
