Жас келіндер қара шаңырақтың немесе ақсақалы бар үйдің төріне шықпайды. Әйел адам орындықта отырғанда аяғын айқастырмайды. Әйел адам көп алдында керілмейді. Бұрынғы кезде жас келіндер таңертең ерте тұрып, ауылдағы үлкен үйлердің түндігін ашқан.
ОҒЫЗ МЕМЛЕКЕТІ, Оғыз мемлекеттік бірлестігі, 9 – 11 ғ-ларда Қазақстан жерінде өмір сүрген. Негізгі аумағы Сырдарияның орта ағысынан Еділдің төм. бойына дейінгі аралықты қамтыды. Оңт-те Хорезммен, Мауераннахрмен және Хорасанмен шектесті. Бат. Түрік және Түркеш қағандықтары құлағаннан кейінгі тайпалар арасындағы өзара күрес пен Қарлұқ қағандығының құрылуымен байланысты Бат.
ҚАРЛҰҚ ҚАҒАНДЫҒЫ – 766 – 940 жылдар аралығында Жетісу жерінде өмір сүрген мемлекеттік бірлестік. Бат. Алтайдан қоныс аударған қарлұқтардың Жетісу мен Оңт. Қазақстанға орналасуы жергілікті оғыздар мен түргештердің қарсылығын туғызды. Қарлұқтар 766 ж. Тараз бен Суябты алып, Жетісу мен Қашғардан Сырдарияның орта ағысы мен Ферғана аймағын қамтыған мемлекет құрды.
"Бісміллә" деп баян еттім хикмет айтып, Шәкірттерге дүр мен гауһар шаштым міне. Жанды жалдап, қайғы шегіп, қандар жұтып, Мен "дәптер сәни" сөзін аштым, міне.
Қазір онлайн сөздіктердің ішінде қазақша-ағылшынша сөздік lugat.kz/ сайты бар. Сайтты жасаушы, идея авторы Ұлыбританияда оқитын қазақстандық жігіт Айбек Өжкенов. «Лұғат» сөзі орта ғасырлық түркі тілінше «сөздік» дегенді білдіреді.
Алғаш Абулмансұр ханның қалмақ пен қазақ соғысындағы жекпе-жекте «Абылайлап» шауып, қалмақтың Чарыш деген батырын өлтіріп, Абылай атанып, хан болғаны халыққа мәлім шығар.
Баяғы түріктің атақты ақыны (поэт) Физули өлеңінің басында айтқан: «А, Құдай! Менің өлеңімді үш түрлі антұрғаннан сақта. Бірінші, әннің ретін білмейтін кісіден сақта, себебі ондай кісіге айтқан жақсы өлең де жаман көрініп, байыбына бара алмайды. Екінші, күншілден сақта, оның себебі жақсы өлеңімді жамандап, теріс мағыналап, халықтың жүрегіне азғыру салады. Үшінші, қате жазушыдан сақта, оның себебі менің «көз» деп жазғанымды «көр» деп жазып, ашық көзімді соқыр көрсетеді», – деген.
Жоғарғы әр түрлі шежіре кітаптардың сөзінен біздің қазақ Нұх пайғамбардың Яфас деген баласының нәсілінен, қытайша Тукю — біздің тілде түрік аталған халықтан екені анық болды. Түрік деген «дулыға» деген сөз екен. Онан соң бір кезде ғун, яки хун деп аталыпты. Оны Нәжиб Ғасымбек Орхон өзеніне қойылған аттан қойылды дейді.
Шыңғыс хан 1154 жылы, доңыз жылы моғол ішінде Блунилдық деген жерде туыпты. Туғанда бір қолы жұмулы болған соң, кіндігін кескен қатын ашып қараса, уысында қан бар екен, соны ақсақалдар есітіп, «көп ел болып, зор хан болып, көп қан төгеді екен» деп тәжрибе қылыпты. Ақырында сонысы дұрыс келді.
Осы кітаптың басында Адам пайғамбардан Аланшы ханның екі баласы — Татар, Мағолға шейін айтылған еді. Енді сонан кейінгі хан нәсілдерін Әбілғазы ханның сөзінше айтамын. Шыңғыс ханнан бұрынғы аталар көңілге аса сенімді болмаса да, біздің мұсылман шежіресінде де осы Әбілғазы сөзінен анықтысы болмаса керек, себебі Әбілғазы хан он жеті шежіре кітабын салыстырып, әбден анықты дегенін алып жазған.
Атамыз Адам пайғамбардан бері қарай атадан-атаға үзілмей жазылып келген шежіре ешбір жұртта жоқ. Адам пайғамбардан Нұх пайғамбарға шейін айтылған аталар — таурат сөзі, қай кітапта болса да сол таурат кітабынан алып жазған. Онан соңғы шежірелер біреуден-біреу естіп жүрген ертегі сықылды сөздерден шыққан.
Ең ескі заманда Алтайдан түріктер күнбатыс жаққа бара берген, сол түріктің се, яки сақа деген халқы Ғайса пайғамбардан 200 жылдан бұрын Алатаудың күнбатысында жүрді. Оларды тибет нәсілінен Юечжи дегендер орнынан қуып, онан да күнбатысқа таман жіберген соң, бір табы қаңлы атанған елді Ғайса пайғамбардан 130 жыл бұрын барған қытайдың Чжан-Цян деген елшісі көрген. Қытай жазушыларының сөзінше, сол кезде қаңлылар жүз жиырма мың үйлі халық еді.
Бұл парсы менен Закавказдағы түріктерге мағол түріктен көп араласқан. Рашид-ад-дин сөзінде Хулагу яғни Әлекенің әскерінен әр он кісінің екеуін соларға қосты. Ол парсы менен Закавказ түріктерінің рулары мыналар – қажар, афшар, қашқай, шаһзийуин, бенделли, қарабөрік, Аллаберді, қарақоғонлы, жанбеклу, ұзанлу, абулхасанлу, кенгірлу, жерруз, хожаәли, келләкөл, шайыхлу, баят, қылыш, жалайыр. Мұның ішіндегі қажар – Қажар ноянның нәсілі дейді. Ол Сыртақ ноянның баласы Әлекенің әскербасы еді.
Тарим өзенінің басында Алатау мен Памир арасында және Тибет жағында әр түрлі түрік нәсілді халық бар. Олар көбінесе туған жер атыменен аталады. Мысалы, қашқарлық, хотандық деген сықылды. Олардың ең күнбатысындағысы – бұрыннан отырықты болған ескі арий деген нәсілден. Бұрынғы заманда қытайша Кіші пулу деп аталған хандық – сол осы күнгі конжут, келекіт дегендер, Үлкен пулу дейтұғыны – блужыстан, ясин, шитрал, һәм қафирстанның бір бөлегі.
Күн сайын адамдар кітаптарға тап болады. Қазіргі таңда көбінесе электронды кітаптарға. Бірақ баспа басылымдарының арасынан полиграфияның жауһары деуге тұратындай кітаптар кездеседі. Кітапты мұқабасымен сынамайды дейді.
