Reuters
Policia në Brazil planifikon të përdorë njohjen e fytyrës për të identifikuar protestuesit që kryejnë trazira në ndërtesat qeveritare, duke përshkallëzuar mbikëqyrjen shtetërore, një veprim që ka alarmuar ekspertët e privatësisë dhe të drejtave të njeriut.
“Facial recognition” apo njohja e fytyrës, është një kategori e sigurisë biometrike dhe sistemet mund ta përdorin për të identifikuar njerëzit në foto, video ose në kohë reale. Teknologjia përdoret kryesisht për sigurinë dhe zbatimin e ligjit, megjithëse ka një interes në rritje në fusha të tjera të përdorimit.
Mijëra protestues vandalizuan Gjykatën e Lartë të Brazilit, Kongresin dhe zyrat presidenciale në Brasilia të dielën, duke kërkuar të rrëzonin presidentin e krahut të majtë, Luiz Inacio Lula da Silva, i cili mundi me rezultat të ngushtë ish-presidentin, Jair Bolsonaro, në votimin e tetorit.
Policia ka arrestuar rreth 1.000 njerëz dhe tha të martën se do të përdorte biometrikë "për të identifikuar ata që janë përgjegjës për akte vandalizmi".
Njohja e fytyrës përdoret në 21 nga 27 shtetet e Brazilit, qoftë për monitorimin e transportit urban ose ndjekjen e ndjekjes së shkollës.
Të djathtët thonë se prezantimi i kësaj metode ishte jotransparent, pa konsultime publike apo qartësi se si përdoret dhe mbrohen të dhënat.
Ndërsa autoritetet e justifikojnë mbikëqyrjen për arsye sigurie, ekspertët e teknologjisë shqetësohen për shkeljet e privatësisë dhe potencialin për profilizimin dhe diskriminimin, veçanërisht të njerëzve me ngjyrë.
Sipas Panoptico, një projekt që monitoron përdorimin e njohjes së fytyrës në Brazil, që nga viti 2019, 90 për qind e njerëzve të arrestuar duke përdorur njohjen e fytyrës në Brazil ishin me ngjyrë.
"Si një mjet i mbikëqyrjes masive, njohja e fytyrës është një zgjidhje e përshpejtuar që demonstron se dështon herë pas here në përmbushjen e objektivave të sigurisë që synon të mundësojë”, tha Matt Mahmoudi, një studiues në Amnesty Tech, i cili që kundërshton shtypjen digjitale.
"Ai gjithashtu vandalizon të drejtat themelore. Historikisht, komunitetet e margjinalizuara janë në rrezik të veçantë, siç është privatësia e brazilianëve në përgjithësi”, shtoi ai.
“Favela” nën vëzhgim
Për banorët në favelën Jacarezinho të Rio de Zhaneiros, njohja e fytyrës së shpejti mund të jetë një rrezik i përditshëm.
Favela është një emër ombrellë për lagjet e varfra dhe të klasës punëtore në Brazil.
Tashmë, Jamila shqetësohet sa herë që djali i saj 23-vjeçar del nga shtëpia e tyre modeste, nga frika se mund të ndalohet nga policia - ose të ndeshet me diçka më të keqe.
Qyteza me barakë në veri të Rio de Zhaneiros, shtëpia e rreth 60.000 banorëve kryesisht me ngjyrë dhe të varfër, ka duruar dekada të tëra dhune midis bandave kriminale dhe policisë.
Vitin e kaluar, autoritetet thanë se do të instalonin dhjetëra kamera vëzhgimi në favela, duke përkeqësuar frikën e Jamilës për djalin e saj.
"Unë shqetësohem se këto kamera do të përdoren kundër të rinjve në favela - shumë janë tashmë në shënjestër të shpeshtë nga policia për arsye të rreme”, tha Jamila, 57 vjeçe, e cila kërkoi që mbiemri i saj të mos përdorej sepse kishte frikë nga autoritetet.
"Djali im kaloi 30 ditë në paraburgim për të mitur në vitin 2016 kur u ngatërrua me një kriminel për shkak të një identifikimi të rremë me foto. Kam frikë se mund të ndodhë përsëri me këto kamera”, tha ajo për Reuters.
Policia e Rios nuk iu përgjigj një kërkese për të folur për këtë çështje.
Paragjykim i ndërtuar?
Përdorimi global i njohjes së fytyrës është rritur me shpejtësi, pavarësisht nga historia e dobët e tij që identifikon gratë dhe njerëzit me ngjyrë.
Përveç zgjidhjes së krimeve, qasjes në aplikacione ose kontrollit të kufijve, njohja e fytyrës përdoret gjithashtu për të shënjestuar disidentët dhe aktivistët nga largësia si Irani në Kinë.
Bolsonaro nënshkroi disa dekrete në vitin 2019 që synojnë të krijojnë një bazë të dhënash të centralizuar që mbledhin informacionin personal dhe biometrik të popullsisë së Brazilit prej më shumë se 200 milionë banorësh.
Më pas, ish-guvernatori i Rio de Zhaneiros, Wilson Witzel, përdori mjetet e njohjes së fytyrës, duke thënë se ato do të ndihmonin në frenimin e shkallës së shfrenuar të krimit në qytet.
Dhjetëra kamera u vendosën në Kopakabana gjatë karnavalit, më pas u zgjeruan në lagje të tjera.
Por, pilot-projekti në Kopakabana nuk tregoi ulje të krimit, sipas Panoptico.
Kamerat gjithashtu identifikuan gabim të dyshuarit në më shumë se gjysmën e arrestimeve, tha Panoptico, duke cituar të dhënat e policisë.
Vitin e kaluar, qindra policë të armatosur rëndë pushtuan lagjen Jacarezinjo me masa të rrepta sigurie të rivendosura.
“Njohja e fytyrës është pjesë e planit të Qeverisë federale për rritjen e sigurisë në favela, por ka pak transparencë për mënyrën se si do të përdoren të dhënat”, tha Dani Monteiro, presidente e Komisionit të të Drejtave të Njeriut në asamblenë shtetërore të Rio de Zhaneiros.
"Ne kërkuam në ditarët zyrtarë, faqet e internetit të Qeverisë dhe nuk gjetëm asgjë në to”, tha ajo. “Programi hyri brenda natës dhe vetëm me shkronja të imta përmendën kamerat”.
Një zëdhënës i guvernatorit të Rios, Claudio Castro, tha se ata kishin caktuar një komitet për të mbikëqyrur përdorimin e kamerave, por nuk tha nëse ata po trajtonin shqetësimet e grupeve të të drejtave civile.
Diskriminim algoritmik
Në mbarë botën, ka një reagim në rritje kundër njohjes së fytyrës, me disa qytete të SHBA-së dhe Evropës që ndalojnë përdorimin e saj, dhe komisionari i lartë i Kombeve të Bashkuara për të drejtat e njeriut ka kërkuar një moratorium derisa të vendosen masat mbrojtëse.
Vitin e kaluar, një gjykatë në Sao Paulo vendosi që metroja e qytetit duhet të ndalojë përdorimin e njohjes së fytyrës, duke i dhënë një fitore grupeve të të drejtave të cilat kishin argumentuar se ajo lëndonte qytetarët e cenueshëm, veçanërisht personat me ngjyrë, për shkak të "diskriminimit algoritmik".
Rio po ecën përpara me mbikëqyrje të re, duke instaluar dritat inteligjente të rrugëve të pajisura me wifi dhe kamera. Nga 10.000 kamera, 40 për qind kanë njohje të fytyrës, sipas zyrtarëve.
Në Jacarezinjo, katër nga 22 kamerat e planifikuara për lagjen do të kenë aftësi të njohjes së fytyrës.
Shumë banorë nuk janë të vetëdijshëm se çdo lëvizje e tyre mund të regjistrohet, tha Pablo Nunes, një koordinator i Panoptico.
Policia e Rios është ndër më e rrepta në Brazil, sipas të dhënave zyrtare, dhe personat me ngjyrë përbëjnë shumicën e të vrarëve nga policia në mbarë vendin.
Pra, kamerat janë një shtesë e paqëndrueshme - dhe e kotë - në një mjedis tashmë të ngarkuar, tha Nunes.
"Në studimet e tyre ata [policia] deklarojnë se dëshirojnë t'i përdorin këto kamera për të ndihmuar në mbrojtjen e oficerëve të policisë në padi”, tha ai.
"Nuk ka asnjë tregues se ato ndihmojnë në uljen e krimit, apo se përmirësojnë policinë e përditshëm," tha ai.
Përgatiti: Albina Kastrati
