Depolitizimi i bordeve publike, zbatimi i ligjeve dhe nxjerrja e ligjeve të reja për ta luftuar korrupsionin duhet të jenë veprimet e para të qeverisë së re, konsiderojnë drejtuesit e Instituti të Kosovës për Drejtësi dhe Organizatës 'Çohu'.
Lëvizja Vetëvendosje, e cila fitoi mbështetjen më të madhe të qytetarëve të Kosovës në zgjedhjet e 14 shkurtit, fokusin kryesor e ka drejtësinë, luftimin e korrupsionit dhe krimit të organizuar. Sipas kësaj lëvizjeje, pjesë integrale dhe e domosdoshme e sistemit e drejtësisë është gjyqësori i pavarur dhe i paanshëm, me integritet dhe efikas, dhe për të arritur këtë, nivelet më të larta hierarkike të sistemit të drejtësisë dhe jo vetëm, do t’i nënshtrohen procesit të vetting-ut.
Siç ka deklaruar lideri i Vetëvendosjes, Albin Kurti nëpërmjet këtij procesi synohet të arrihet integriteti gjyqësor dhe prokurorial dhe sipas tij, do të kthehet besimi i qytetarëve në institucionet e drejtësisë.
Ehat Miftaraj, drejtor i Institutit të Kosovës për Drejtësi (IKD), thotë se luftimi i krimit të organizuar dhe korrupsionit është një proces i komplikuar që kërkon vullnet, angazhim dhe zbatim të ligjit në mënyrë të drejtë dhe të barabartë nga një numër i madh mekanizmave që sot ekzistojnë në Kosovë.
Ai thotë që lufta kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit të kalojë nga fjalët në vepra, në radhë të parë kërkon vullnet politik nga ana e institucioneve qendrore.
"Ajo çka Qeveria Kurti mund të bëjë në vitin e parë është zbatimi strikt i Ligjit për parandalimin e konfliktit të interesit gjatë ushtrimit të funksionit publik nga ana e zyrtarëve publikë. Eliminimi i rasteve kur zyrtarët publikë në kuvend, qeveri, universitete dhe agjenci të pavarura të punojnë gjatë orarit të punës me dy kontrata, respektivisht të ndalet praktika kur zyrtarët publikë punojnë në dy ose më shumë pozita, të ndalen kompensimet në orar të punës nga zyrtarët publikë, siç e përcakton edhe vetë Ligji për parandalimin e konfliktit të interesit", tha Miftaraj për Radion Evropa e Lirë.
Miftaraj thekson po ashtu se si punë e parë në këtë çështje, Qeveria Kurti duhet që në pajtim me ligjet, të respektojë kriteret dhe procedurat për emërimin e bordeve dhe agjencive të pavarura, duke mos lejuar që persona të lidhur me politikën të jenë pjesë e këtyre mekanizmave.
"Dhe krejt në fund po jo nga rëndësia, qeveria e ardhshme të jetë e pastër, me ministra profesionistë dhe pa aktakuza për korrupsion, përfshirë distancimin nga deputetë që mund të marrin mandatin dhe janë të akuzuar për korrupsion. Në faza të mëvonshme të qeverisjes është e domosdoshme që të fillojë me zbatimin e procesit të vetting-ut dhe miratimin urgjent dhe zbatimin e Strategjisë së sektorit të sundimit të ligjit", tha Miftaraj.
Por, Arton Demhasaj, drejtori i organizatës joqeveritare ‘Çohu’, e cila ka për qëllim kufizimin e ndikimit të korrupsionit politik në institucionet publike të Kosovës, mendon se as qeveria e as partitë politike nuk kanë kompetenca ligjore e as kushtetuese që ta luftojnë korrupsionin. Sipas tij, ajo që duhet të bëjë Qeveria e re e Kosovës, është që të mos ushtrojë ndikim në mekanizmat e drejtësisë që kanë për qëllim luftimin e korrupsionit.
“Çka mund të bëjë Qeveria Kurti dhe kushdo tjetër që mund të jetë në atë qeveri, është që të mos ketë ndikim në sektorin e drejtësisë dhe e dyta është përmes krijimit të politikave të qarta dhe të mira në luftën kundër korrupsionit dhe krijimit të mekanizmave të qartë, ku dihet ku është përgjegjësia për ta luftuar korrupsionin”, tha Demhasaj.
Demhasaj thotë se atë që mund të bëjë qeveria, në drejtim të luftimit të korrupsionit, është hartimi i ligjeve të mira, të zbatueshme, si dhe mos të lejojë në institucione afera korruptive.
"Ajo që mund t'i ndihmojë këtij procesi, mund të jetë procesi i vetting-ut, për shkak se ka shumë dyshime që brenda sistemit prokurorial dhe gjyqësor, ka prokurorë dhe gjyqtarë që janë pa merita aty dhe pa integritet", tha Demhasaj.
Ndikimet politike në sistemin e drejtësisë janë apostrofuar nga përfaqësues të shoqërisë civile si pengesë për luftimin e korrupsionit në Kosovë.
Dukuria e korrupsionit, sipas përfaqësuesve të organizatave vendore joqeveritare dhe përfaqësuesve të Bashkimit Evropian në Kosovë, e ka ngufatur zhvillimin e Kosovës dhe e ka zbehur të ardhmen integruese të Kosovës në strukturat e Bashkimit Evropian.
Indeksi i Perceptimit të Korrupsionit për vitin 2020, i organizatës ndërkombëtare Transparency International, ka thënë se Kosova është radhitur e 104-ta me 36 pikë, duke shënuar përkeqësim në luftën e korrupsionit, meqë ka rënë për tri pozita më poshtë sesa vitin paraprak.
