Μπορεί ο κοκκινολαίμης που αναπαράγεται μόνο στα ορεινά και ημιορεινά μέρη να αποκτά απογόνους στο κέντρο της Αθήνας; Μπορεί ένα «νησί» ανάμεσα σε μια «θάλασσα τσιμέντου» να είναι το μοναδικό στην Ευρώπη που φιλοξενεί ένα σαλιγκάρι του γλυκού νερού, να αποτελεί καταφύγιο για βατραχάκια που ζούσαν στο κέντρο την εποχή που έρεε ο Ιλισός στην πόλη, αλλά και τόπο όπου ζει ένα από τα 100 πιο εισβλητικά είδη του πλανήτη;
Αυτές είναι μερικές μόνο από τις εκπλήξεις που αποκαλύφθηκαν κατά το έργο καταγραφής της πανίδας και της χλωρίδας του Εθνικού Κήπου που πραγματοποίησε το Τμήμα Βιολογίας της Σχολής Θετικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με το Ιδρυμα Μποδοσάκη και παρουσιάστηκε χθες σε ειδική εκδήλωση.
«Είναι εντυπωσιακός ο αριθμός των ζώων που καταγράφηκαν στον Εθνικό Κήπο με δεδομένα τόσο την έκτασή του, 153 στρέμματα, αλλά και το γεγονός ότι βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας», λέει στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Παναγιώτης Παφίλης, ο οποίος και παρουσίασε την καταγραφή της πανίδας του Εθνικού Κήπου μαζί με τη μεταδιδακτορική ερευνήτρια, Δρ. Αικατερίνη Στέφη, η οποία εστίασε στη χλωρίδα. «Η ποικιλότητα των σπονδυλόζωων είναι σημαντική για ένα τόσο περιορισμένο οικοσύστημα στην καρδιά ενός μητροπολιτικού κέντρου. Ωστόσο, έντονη είναι η παρουσία ξενικών ειδών. Η προέλευσή τους προφανώς οφείλεται σε πολίτες που αντιμετωπίζουν τον κήπο ως θέση απελευθέρωσης ζώων συντροφιάς. Τα είδη αυτά είναι γνωστό από τη βιβλιογραφία ότι δημιουργούν προβλήματα στα αυτόχθονα είδη, είτε ως ανταγωνιστές, είτε ως πιθανοί θηρευτές. Επιπλέον, τα ξενικά είδη αποτελούν πολλές φορές φορείς ασθενειών, τις οποίες θα μπορούσαν να μεταδώσουν σε αυτόχθονα είδη, οδηγώντας σε ενδεχόμενη μείωση ή και εξαφάνιση πληθυσμών», επισημαίνει.
Συνολικά καταγράφηκαν 201 είδη ζώων, 76 σπονδυλόζωα και 125 ασπόνδυλα. Περί τα 50 είδη πουλιών ζουν στον κήπο, εκ των οποίων τρία είδη ξενικών παπαγάλων που «απειλούν» τον ντόπιο γκιόνη και το ψαρόνι, καθώς ανταγωνίζονται για τις ίδιες φωλιές, με τους παπαγάλους να αποδεικνύονται πολύ πιο επιθετικοί.
Μόνο μία σαύρα ζει στον κήπο. Αντιθέτως αποτελεί καταφύγιο για 13 είδη χελωνών (δύο χερσαία και 11 νεροχελώνων). Και μπορεί να ζουν στον κήπο 500 νεροχελώνες, της γραμμωτής νεροχελώνας – κυρίαρχο είδος στον κήπο παλιότερα – όμως, καταγράφηκαν μόλις τέσσερα άτομα.
«Ιδιαίτερη εντύπωση μας έκανε ο βαλκανικός βάτραχος», μας λέει μεταξύ άλλων ο καθηγητής Παφίλης. «Κι αυτό διότι μπορεί να τον συναντάμε στη Ρεματιά στο Χαλάνδρι, στην Πικροδάφνη ή στη Φιλοθέη, αλλά ο Εθνικός Κήπος είναι το μοναδικό σημείο που απαντάται στο κέντρο της Αθήνας», συνεχίζει και ερμηνεύει την παρουσία του ως υπόλειμμα των παλαιότερων μεγάλων πληθυσμών του Ιλισού ποταμού.
Τα σαλιγκάρια είναι ένα ακόμη θέμα που απασχόλησε τους ερευνητές. Και μπορεί να εντυπωσιάζει το ευμέγεθες χερσαίο σαλιγκάρι Lissachatina fulica γνωστό και ως «γιγαντιαίο αφρικανικό σαλιγκάρι», που συγκαταλέγεται στα 100 πιο εισβλητικά είδη του πλανήτη, ωστόσο την παράσταση κλέβει ένα σαλιγκαράκι του γλυκού νερού, το Pseudaminicola macrostoma που διαβιοί σε ρέοντα εσωτερικά ύδατα. Το είδος είναι ενδημικό της Αττικής και κατά τον 19ο αιώνα και είχε εντοπισθεί σε ρυάκια και πηγές μόνιμης ροής στην Αθήνα, τον Πειραιά, το Φάληρο, την Κηφισιά, τον Μαραθώνα και την Πεντέλη. Η καταστροφή των υδάτινων συστημάτων εντός του αστικού ιστού είχε ως άμεση συνέπεια την εξαφάνιση του είδους από τις γνωστές περιοχές εξάπλωσής του. Σήμερα, ο Εθνικός Κήπος και η Βραυρώνα είναι οι μοναδικές εναπομείνασες θέσεις από την αρχική εξάπλωση αυτού του ενδημικού είδους. «Δεν αποκλείεται να έφτασε στον κήπο μέσω του Πεισιστράτειου Υδραγωγείου που καταλήγει στον Εθνικό Κήπο», καταλήγει ο κ. Παφίλης.
Οσον αφορά στη χλωρίδα καταγράφηκαν συνολικά 1.271 πληθυσμοί αυτοφυών ποωδών φυτών, 85 είδη θάμνων, ενώ από τους 4.900 θάμνους που περιλαμβάνονταν στο αρχείο του θαμνώνα του κήπου, διαπιστώθηκε ότι περί τους 1.800 είχαν μείνει χωρίς αναγνώριση.
