Etkinliğe milletvekilleri, Türk devletlerinin büyükelçileri ve diplomatik misyon temsilcileri, Türk Dünyası’nın unutulmaz isimlerinden Nuri Paşa'nın hayatını ve çok yönlü çalışmalarını inceleyen seçkin ilim adamları ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri katıldı.
MEHMET SÜREYYE ER: “NURİ PAŞA GÖNÜLLERİ DE FETHETMİŞTİR”
Açılış konuşmasına katılımcıları selamlayarak başlayan Genel Sekreter Mehmet Süreyya Er, “Etkinliğin, Nuri Paşa'nın kişiliği ve mirasının yanı sıra döneminin tarihsel süreçleri hakkında daha geniş bilgi edinilmesi için bir fırsat yaratacağını” belirtti ve Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu'nun Azerbaycan'da gösterdiği kahramanlığa değinerek, “Bakü'nün kurtuluşunun zorlu bir tarihi ve siyasi döneme denk geldiğini, Azerbaycan devlet tarihinde çok önemli role sahip bir olay olduğunda şüpheye yer bulunmadığını” vurguladı.
Genel Sekreter Mehmet Süreyya Er, konuşmasının devamında, “Nuri Paşa ve Kafkas İslam Ordusunun, irade ve kahramanlıklarıyla gönülleri fethettiklerini; Azerbaycan-Türkiye kardeşliğinin çok önemli örneklerinden birini tarihin hafızasına altın harflerle kazıdıklarını; Nuri Paşa gibi değerli şahsiyetlerin hatıralarının yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması suretiyle, Türk Dünyası’nın geleceği için yapılan fedakârlıkların ve gösterilen kahramanlıkların ebediyen hatırlanmasına, gençlerin vatanseverlik ve köklerimize bağlılık ruhuyla yetişmesine katkı sağlanacağını” söyledi.
İki halkın güçlü kardeşlik bağlarını, 44 günlük Vatan Muharebesi'nın bir kez daha dünyaya gösterdiğini ve Azerbaycan'ın zaferinin tüm Türk dünyasının zaferi olduğunu hatırlatan Genel Sekreter Er, “Nuri Paşa'nın, Kafkas İslam Ordusu şehitlerinin ve canlarını bu uğurda feda eden bütün vatan evlatlarının ruhlarının şad olduğuna inandığını” ifade ederek, Kafkas İslam Ordusu Komutanı, “Bakü Halasgârı” Nuri Paşa’yı (Killigil) bir kez daha rahmet ve saygıyla andığını söyleyerek konuşmasını tamamladı.
NURİ PAŞA BELGESELİ ve SERGİ
Etkinlik programında Nuri Paşa'nın hayatından tarihi gerçekleri ve Kafkas İslam Ordusu'nun faaliyetlerini anlatan bir belgesel gösterimi de yer aldı. Nuri Paşa’nın Azerbaycan ve Türkiye tarihinde çok önemli bir yei vardır. İki kardeş ülkenin elele vererek Nuri Paşa’nın hayatını anlatan bir film yapma hazırlığının son aşamaya geldiğini duyurulması izleyenleri sevindirdi.
Akif Aşırlı tarafından derlenen, Nuri Paşa'nın hayatı ve faaliyetleriyle ilgili fotoğraf ve belgelerden müteşekkil sergi, etkinlik kapsamında katılımcıların dikkatine sunuldu.
CUMHURBAŞKANI BAŞDANIŞMANI YALÇIN TOPÇU’NUN MESAJI GENEL SEKRETER MEHET SÜREYYE ER TARAFINDAN OKUNDU
Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Yalçın Topçu'nun mesajı, Genel Sekreter Mehmet Süreyya Er tarafından katılımcılara okundu. Milli mefküreye bağlı çalışmalarıyla mâruf kültür ve siyaset adamı Yalçın Topçu, halihazırdaki Cumhurbaşkanı Basdanışmanlığına atanmadan önce 63'ncü Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinde bağımsız Kültür ve Turizm Bakanı olarak görev yapmıştır.
Etkinliğin moderatörlüğünü, Şark Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni, Azerbaycan’ın saygın gazetecilerinden Akif Aşırlı yaptı.
ANMA TÖRENİ YOĞUN KATILIMLA GERÇEKLEŞTİRİLDİ
Etkinlikte siyasetçi, diplomat, yazar, Türk Devletleri Teşkilatı Aksakallar Konseyi üyesi Hasan Hasanov; TÜRKPA Hukuk İşleri ve Uluslararası İlişkiler Komisyonu Başkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi Osman Mesten; TÜRKPA Eğitim, Kültür, Sosyal ve İnsani Meseleler Komisyonu üyesi, Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi üyesi Hikmet Memedov; TÜRKPA Hukuk İşleri ve Uluslararası İlişkiler Komisyonu Üyesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyesi Filiz Kılıç; TÜRKPA Hukuk İşleri ve Uluslararası İlişkiler Komisyonu Üyesi, Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi Üyesi Melahat İbrahimkızı; Türkiye Cumhuriyeti’nin Azerbaycan nezdindeki Büyükelçisisi Cahit Bağcı; akademisyen Nejdet Karaköse; Milli Savunma Üniversitesi Profesörü Mehman Süleymanov; Bakü Devlet Üniversitesi Profesörü Nesiman Yakublu; Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Kamu Yönetimi Akademisi Bölüm Başkanı Firdovsiyya Ahmedova; Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Tarih Enstitüsü Bölüm Başkanı Kamran İsmayilov; İstanbul Ticaret Üniversitesi Rektörü Abdülhamit Avşar; akademisyen Minahanım Esedova; akademisyen Telman Nusratoğlu; Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Felsefe ve Sosyoloji Enstitüsü Baş Araştırmacısı Faik Elekberli ve Çağdaş Kalkınma Birliği Başkanı, Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Bölüm Başkanı Mübariz Göyüşlü birer konuşma yaptı.
Konuşmacılar Nuri Paşa'nın hayatı ve faaliyetleri hakkında, tarihi gerçeklere dayalı değerli bilgiler sunmanın yanı sıra büyük komutan yönetimindeki Kafkas İslam Ordusu'nun kahramanlıklarının tarihi önemini değerlendirdiler.
NURİ (KİLLİGİL) PAŞA
"Bugün toplandığımız bu parkın yerinde paşaya ait mühimmat fabrikası vardı. Bu fabrikada üretilen mühimmat Türk Ordusu tarafından kullanıldığı gibi yurtdışına da ihraç ediyordu. Arap - İsrail savaşında, Araplara ve Filistinlilere buradan mühimmat sevk edildi"
Nuri 8Killigil) Paşa tarihimizin ünlü Osmanlı paşası Enver Paşa’nın kardeşiydi. Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Savaşı'na katılmasının ardından Nuri Bey'e padişah yaverliği rütbesi verildi. Nuri Bey, 1917'ye kadar Trablusgarp ve Bingazi'de görev yaptı, İngiliz, İtalyan ve Fransız kuvvetlerine karşı birçok savaşa girdi.
I. Dünya Savaşı en hararetli safhalarında Sovyetlerin Kafkas coğrafyasından Azerbaycan’ı hedef alacağı tahmin ediliyordu. Korkulan oldu ve Ruslar’ın Bakü’ye girdikleri haberi geldi.
Enver Paşa 12 bin askerden oluşan Kafkas İslam Ordusunu kurdu ve başına 28 yaşındaki kardeşi Nuri Paşa'yı atadı. Kafkas İslam Ordusu 25 Mayıs 1918’de Gence'ye girdi. Hedef Bakü'yü kurtarmaktı. 26 Ağustos'ta Rus, Ermeni ve İngilizlere karşı kesin bir zafer kazanıldı. 14 Eylül 1918 sabahı saat 02.00 de Bakü'nün kurtuluş harekatı başlatıldı ve Kafkas İslam Ordusu 15 Eylül'de Bakü'ye girdi.
Bu savaşta bin 130 askerimiz vatan için şehit düştü. Azerbaycan Türkleri bu kahraman orduyu ve onun kumandanı Nuri Paşa'yı hiç unutmadı.
MİLLİ SAVUNMA SAYİMİZİN KURUCUSU NURİ PAŞA
Nuri Paşa, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu yıllarda siyasetten uzak durmuş, milli savunma sanayiinin kurulması için çalışmıştı. 1921'de Berlin'e giden Nuri Paşa, burada çiniciliği öğrenmiş 1924'te İstanbul'a dönmüştü. Kütahya’da kurduğu Çinicilik Anonim Şirketi’nden beklediği sonucu alamayan Nuri Paşa fabrikasını devrederek savaş sanayisine yöneldi.
Önce Zeytinburnu’nda kurduğu fabrikayı daha sonra Sütlüce'ye taşıyan ve burada ordu için silah ve cephane üreten Nuri Paşa, kendi tasarladığı ve "Nuri tabancası" adını verdiği Türkiye'nin ilk 9 milimetrelik silahının seri imalatını gerçekleştirdi.
Nuri Paşa, Arap-İsrail Savaşı'nda Arap ordularını ve Filistin halkını destekledi. İsrail'in kuruluşundan sonra da Arap direnişçiler için silah ve cephane üreten Nuri Paşa, Sütlüce'deki fabrikasında 2 Mart 1949'da meydana gelen büyük patlamada 42 çalışanıyla birlikte hayatını kaybetti. .
Patlama, kimileri tarafından kaza, kimileri tarafındansa İsrail istihbaratı tarafından gerçekleştirilen bir suikast olarak değerlendirildi. Dönemin diyanet işleri başkanının, “vücut parçaları tam olmayan birinin cenaze namazı kılınamaz” şeklindeki “fetvasıyla” Nuri Paşa cenaze namazı kılınamadan toprağa verilmiş ve maalesef unutulmuştu.
NURİ PAŞA’NI CENAZE NAMAZINI 67 YIL SONRA KILABİLMİŞTİK
Nuri Paşa’nın mezarı yıllar sonra araştırmacı yazar Atilla Oral tarafından keşfedildi. Azerbaycan Milletvekili Ganire Paşayeva’nın, İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürü Ramazan Minder’in ve iş adamı Zeki Yılmaz’ın çabalarıyla düzenlenen, Türkiye ve Azerbaycan bayraklarının yan yana dalgalandığı şehitlik, 28 Eylül 2016 günü gerçekleştirilen bir törenle açılmış ve Kafkas İslam Orduları Komutanı Nuri Paşa’nın cenaze namazı da 67 yıl sonra kılınabilmişti. (Nuri Paşamızın cenaze namazını kılmak bize de nasip olmuştu.)
Ömrünün büyük bir bölümünü her yönüyle milli olan bir savunma sanayii kurabilmek için harcayan Nuri Paşa’yı rahmet, minnet ve saygıyla anıyoruz. Mekanı Cennet olsun..
