– Рөстәм хәзрәт, мөселман Яңа елы кайчан башлана?
– Без елларның төрлечә исәпләнүен аңларга тиеш. Исламда ел Һиҗри календарь буенча бара. Ул Мөхәммәд пәйгамбәрнең (с.г.в.) Мәккәдән Мәдинәгә күченү көненнән алып барыла. Шуннан бирле 1446 ел узган. Дөньяви җәмгыятьтә кулланылган Григориан календарендә Христос Раштуасыннан хисап алып барыла. 2024 ел элек Гайсә пәйгамбәр туган. Рим, яһүд, кытай календарьлары бар, ә мөселманнарда – Ай календаре. Ай календаре Кояшныкыннан 10-12 көнгә кыскарак. Әгәр быел без Яңа елны 7 июльдә бәйрәм итсәк, димәк, киләсе елда ул июнь ахырында (27 июньдә – искәрмә. ТИ) була.
– Мөселманнарда нинди яңа ел традицияләре бар?
– Һиҗри буенча Яңа ел мөселманнар өчен ул нәрсә? Бу – бары тик дата. Бүген ел тәмамлана, иртәгә Мөхәррәм аеның беренче көне башлана. Мөселман өчен бу – бухгалтерия өчен хисап чоры кебек: мин 1 ел эчендә нинди яхшылыклар эшләдем? Әгәр начар гамәлләр кылсаң – үкенергә, кем беләндер талашкан булсаң – татулашырга кирәк. Безнең өчен бу – хисап кына. Коръәндә Аллаһы Тәгалә болай ди: йокларга ятканда да, синнән хисап алганчы, хисап бир.
– Мөселманнарга дөньяви календарь буенча Яңа елны бәйрәм итү рөхсәт ителәме?
– Без балачактан бирле билгеләп үтелүче һәм чыршы астына бүләкләр куела торган Григориан календаре ул нәрсә? Мөселман өчен бу – календарь гына. Бары тик хисап чоры тәмамлана. Безнең яраткан Мөхәммәд пәйгамбәребез (с.г.в.): «Бер-берегезгә бүләкләрне ешрак бирегез, һәм арагызда мәхәббәт артыр», – дип әйткән.
Фото: © «Татар-информ»
Кызганыч, хәзер без кайбер мөселманнар арасында шундый мөнәсәбәтне күрәбез, мәсәлән: «8 Март (бәйрәме) юк!» Аңлашыла ки, бу – дини дата түгел, әмма бу яхшылык эшләргә өстәмә сәбәп. 8 Мартка ул хатынына бүләк бирмәгән икән – Корбан бәйрәменә, Ураза бәйрәменә бүләк итсен. Хөрмәтле ирләр, сезгә мөрәҗәгать итәм. Сез хатыннарыгызга чәчәкләрне соңгы тапкыр кайчан бүләк иттегез?
Мөселманнарда иң зур бәйрәм көне – җомга. Ураза, Корбан бәйрәмнәре бар, әмма алардан да бөегрәк һәм зуррак – җомга, ди пәйгамбәребез. Әйдәгез, җомга көнне тормыш иптәшләребезгә һәм балаларыбызга кәнфит булса да бүләк итү гадәтен булдырыйк.
Әгәр баладан нинди бәйрәмнәрне белүен сорасаң, ул: «Туган көн һәм Яңа ел», – дип җавап бирер. Чөнки ул туган көнгә һәм Яңа елга бүләкләр ала. Ә Ураза? Ә Корбан? «Без – мөселманнар! Безнең мәчетләребез бар!» – дибез. Әгәр бала үзенең бәйрәмнәрен белми икән, димәк, без сезнең белән эшләп бетермибез.
Яңа елга кайтып, мөселман өчен бу – яңа ел гына. 1 гыйнвар көнне без, яхшы ел килсен, дибез, гафу сорыйбыз. Әмма, әлбәттә, Яңа ел җомгага туры килгәндә, балага бүләк бирү җиңелрәк.
– Сез Яңа елны бәйрәм итәсезме?
– Бәйрәм итәм дип әйтеп булмый. Бу көнне мин күбрәк дога кылам. Һәр кеше гөнаһлы, минем дә гөнаһларым бар. Мин аларның гафу ителүен сорыйм. Киләсе елга планнарым бар: балаларыма, туганнарыма, күршеләремә сәламәтлек телим. Мин, киләсе ел яхшы булсын иде, дип дога кылам. Бездә төнге «Къияму-ллейль» догасы бар, ул төннең соңгы өлешендә укыла. Мин бу төнне, торып, гыйбадәт кылырга тырышам. Бу вакытта, салютлар атылганда, бик авыр, ләкин бу төнне мин һәм минем гаиләм дога кылабыз.
Фото: © «Татар-информ», Владимир Васильев
– Яңа елны бәйрәм итү гөнаһ саналамы?
– Өстәлдә гөнаһлы әйберләр булмаса, гөнаһ булмас. Кемдер: «Без бары тик балалар шампанское гына эчәбез», – дип алдана. Балаларныкымы, олыларныкымы – ул барыбер шампанское кебек күренә.
Әгәр өстәлдә хәләл ризыклар тора икән, әгәр бу – якын туганнар җыелырга сәбәп булган икән, монда гөнаһ юк. Кайберәүләр мине тәнкыйтьләр, ләкин гөнаһ нәрсәдә икәнен дәлилләсеннәр. Мин якыннарымны һәм дусларымны җыйдым, без бергә Коръән укыдык, бер-беребезнең хәлләрен белдек. Бу – гөнаһмы?
Безнең арада барысын да тәнкыйтьләргә әзер булган тәнкыйтьчеләр бар: өчесе, җидесе (мәет ашлары – иск. ТИ), юбилейлар, бүләкләр – барысы да ярамый. Ләкин пәйгамбәребез кебек игелекле булыгыз, хатыннарыгызга бүләк бирегез.
– Мөселманнарга Яңа ел чыршысын куярга ярыймы?
– Бу традициянең дөньяви булуын яхшы аңлыйбыз. Әмма ул – Гайсә пәйгамбәрнең туган көненнән, Гайсә пәйгамбәрнең әнисе Мәрьям хөрмә агачы астында бала тапкан көннән килә. Аллаһы Тәгалә бу пальманы Мәрьямгә хөрмә ашарга дип игән, диләр. Хәзер медицина да хөрмәләрнең кан җыю үзлеген раслый. Пальма һәрвакыт яшел, һәм бездә ниндидер яшел кую традициясе сакланып калган.
Православие һәм католик Раштуасы бар, дөньяви Яңа ел бар. Акрынлап, 3 традиция дә катнашып беткән, әмма мөселманнар өчен бу – христиан традициясе булып калды. Әйе, Ленин аны «изгеләштергән», йолдызчык куйган, гәрчә ул Вифлеем йолдызы булса да, без моны бик яхшы хәтерлибез. Әмма без, мөселманнар, чыршы куймаска тырышабыз.
– Яңа ел бүләкләре бирергә мөмкинме?
– [Татарстанның баш казые] Җәлил хәзрәт мондый мисал китерә: «Күз алдына китерегез, сезнең мөселман балагыз мәктәпкә килә. Барлык мөселман булмаганнарга Яңа елга бүләкләр бирәләр, ә мөселманнарга бүләк бирмиләр. Башка балалар нәрсә әйтер? «Ярый әле минем әти-әнием мөселман түгел», – диярме?»
Мөселман баласы, үз диненнән оялмасын өчен, хәтта күбрәк бүләкләр алырга тиеш. Әгәр без чыршы куймыйбыз икән, бала үзен түбәнсетелгән дип санамасын өчен, башка компенсация кирәк. Ышану балаларның яхшы, җылы, якты хатирәләрен алырга тиеш түгел. Балаларда бу җылылык, яктылык тагын да күбрәк булырга тиеш.
– Салютлар атарга мөмкинме?
– Салют – бик шәп әйбер ул. Әгәр дә аның өчен артык акча сарыф ителмәсә, әгәр без моның белән күршеләрне куркытмасак, янгыннар китереп чыгармасак. Хәзер моны закон чыгаручылар регламентлый, һәм әгәр без бернинди кагыйдә бозмыйбыз икән, монда бернинди начарлык та юк.
Ә синең тәрәзә астында кемдер ата башлагач, синең балконыңа петарда очып керә, һәм син чиләк белән янгын сүндерергә йөгерәсең икән – әлбәттә, бу – дөрес түгел.
Фото: © «Татар-информ»
– Мөселманнарның Кыш бабайлары бармы?
– Мөселманнарда юк, әмма Җәлил хәзрәт сөйләгән вакыйга искә төшә. Аның, бүләкләр алып, Кыш бабай кебек диярлек, таяк, чапан һәм чалма киеп, Ураза, Корбан бәйрәмнәрендә балалар бакчаларына кереп, бүләкләр өләшкәнен сөйләгәне бар. Бер кыз аның тезенә утыра да: «Хәзрәт, син Кыш Бабайдан яхшырак, чөнки ул 1 килә, ә син – 2 тапкыр», – дип әйтә.
Бездә андый традиция юк. Әгәр дә без, мөселман гаиләсе буларак, балаларыбыз бәйрәмнәрдән Яңа елны гына түгел, Ураза һәм Корбан бәйрәмнәрен дә атый алырлык дәрәҗәгә ирешә алсак, димәк, без сезнең белән нидер эшләгәнбез.
– Тамашачыларны котлыйсызмы?
– Аллаһны нинди генә телдә атасак та, ул узып баручы елда кылган гамәлләребездән яхшыларын гына кабул итсен. Быел кылган гөнаһларыбызны Аллаһы Тәгалә кичерсен. Әлбәттә, безнең рәнҗеткән кешеләрдән гафу үтенергә вакытыбыз бар әле. Бәлки, без күптән кем беләндер аралашмаганбыздыр – шалтыратыгыз һәм сөйләшегез. Мөмкинлек булса, кунакка барыгыз.
Аллаһ Тәгалә яңа елда һәр гаиләгә бәхет, сәламәтлек һәм иминлек бирсен. Һәр гаиләне ул барлык бәла-казалардан һәм хәвеф-хәтәрләрдән сакласын. Гаиләләрдәге мәхәббәтне сакласын, һәр балага үзенең мәрхәмәтен бирсен. Әлегә балалары булмаган гаиләләргә балалар бүләк итсен. Үз гаиләсен кормаганнарга Аллаһы Тәгалә игелекле ярын бүләк итсен. Бер-берегезне саклагыз. Аллаһ Тәгалә яхшы ел насыйп итсен.
«Татар-информ»нан тәрҗемә
