Шәхси эшмәкәрлек хуҗасы булуга караганда «җаваплылыгы чикләнгән җәмгыять» хуҗасы булу отышлырак, дәүләттән нинди ярдәм алу мөмкин, ни өчен чәчтарашханәләргә музыка яки телевизорны рөхсәттән башка кабызырга ярамый икәне турында «Республика Татарстан» газетасына биргән интервьюсында Казанда кечкенә матурлык салоны хуҗасы һәм 3 бала анасы Надежда Иванова сөйләде. Аның белән «Республика Татарстан» хәбәрчесе Ирина Демина сөйләште.
Надежданың югары белеме бар – ул Казан федераль университетын тәмамлый, география укытучысы белгечлеге ала. Ләкин мәктәптә бер көн дә эшләми, чөнки, диплом тапшырылган вакытта, ул кечкенә матурлык салоны хуҗасы була инде. Ул үзе дә шунда эшли. Бүгенге көнгә кадәр яраткан эше белән шөгыльләнә. Шул ук вакытта салон хуҗабикәсе күп балалы әни дә, алар ире белән 3 малай тәрбияли.
Надежда Казанда туып үскән һәм үзен туган шәһәренең патриоты дип саный. Мәктәптән соң 41нче һөнәри колледжга укырга керә, анда чәчтараш һөнәренә өйрәнә. Әнисе юлыннан китеп, ул да чәчтараш булып эшли башлый.
2012 елда мин шәхси эшмәкәр булып теркәлергә һәм үз эшемне ачарга карар кылгач, үземнең яшьлегем белән моны җиңел дип уйладым. Бу алай түгел икән, – дип сөйләде «РТ» хәбәрчесенә Надежда Иванова. – Мәсәлән, башта «ИП» өчен салым салуның гади системасы гамәлдә булган, ул салым салуның этапларын аңламаган кеше өчен дә җиңел дип санала иде. Квартал саен без салым документларын керемнәр һәм чыгымнар буенча бирә идек, ә анда инде түләү исәпләнә иде. Без аны «вмененка» дип атый идек.
2022 елның уртасыннан яңа гадиләштерелгән салым системасы кертелде, ул 2023 елның башыннан тулысынча эшли башлады. «Упрощенка» «вмененка»дан бик нык аерыла. Хәзер квартал саен хисаплардан тыш, елына тагын бер тапкыр хезмәт күрсәтү турында тулы декларация бирергә һәм касса аппараты булырга тиеш. Салым салу банклардан матурлык салонының финанс эшчәнлеге турында барлык мәгълүматны ала ала. Касса аппараты юк икән – штраф салына.
Мин касса аппараты алдым. Ул вакытта аның бәясе 17,5 мең сум иде. Шулай ук программа тәэминаты, ОФД (фискаль мәгълүмат операторы) чыгымнары. Гомумән алганда, 28 меңгә якын килеп чыкты.
Әлбәттә, гадиләштерелгән система тормышыбызны катлауландырды. Вакытны күп ала торган кәгазьләр барлыкка килде. Ләкин берни эшләп булмый, мин законны үтәргә, кагыйдәләр буенча яшәргә һәм тыныч йокларга күнеккән.
«Упрощенка»га күчү барлык шәхси эшмәкәрләрнең тормышын авырайтты. Без салым салудагы үзгәрешләр турында мәгълүматны вакытында алып барырга телибез. Ни өчен алар турында, мәсәлән, һәркем файдаланган дәүләт хезмәтләре порталында хәбәр итмәскә?
«ИП» статусы эшкуарларны кайбер ташламалар һәм өстенлекләр алуда чикли, дип ишеттем. Бу шулаймы?
Әйе, шулай. Өченче балабыз тугач, мин, күп балалы ана буларак, субсидияләр, балалар өчен мәктәптә бушлай ашау һәм җәмәгать транспортында йөрү өчен пособие алуга гариза язарга килдем. Ә миңа: «Сез бит шәхси эшмәкәр, димәк, сезнең айлык хезмәт хакыгыз 32,6 мең сум, һәм сезгә ташламалар бирелергә тиеш түгел», – диделәр. Мин бу санны каян алулары турында сорадым. Әйтик, мин бер айга 50 мең сум акча эшләдем, ди. Әмма салымнар, арендалар, чыгым материаллары түләгәннән соң, еш кына, эшләгән акча 10 меңнән 30 меңгә кадәр кала. Шулай да, ташламалар бирелмәде.
Сезнең салон коронавирус пандемиясе белән бәйле локдаунны ничек кичерде?
Локдаун вакытында 2 ай дәвамында салон ябылып торды. Дәүләт ярдәме программасы буенча миңа айга 12 мең сум түләргә тиеш иделәр. Мин салымга гариза бирдем, әмма бу акчаны алмадым, чөнки ОКВЭД (икътисади эшчәнлек төрләренең гомумроссия классификаторы) кодында кечкенә генә хата ясадым. Салым салу инспекциясе хезмәткәрләре ИНН һәм ОГРН (төп дәүләт теркәү номеры) буенча минем ОКВЭДны тикшереп, хатаны төзәтә ала иделәр. Ләкин алар күп балалы эшмәкәргә ярдәм итәргә теләмәделәр. Ә бит миңа ул вакытта салон эшләмәсә дә, аренда өчен дә түләргә туры килде.
Ә менә социаль яклау органнары локдаун вакытында миңа ярдәм иттеләр. Алар миңа 3 ай дәвамында азык-төлек тартмалары алып килде. Анда чәй, он, куертылган сөт, печенье, ярмалар, макарон, көнбагыш мае, шикәр комы, тушенка бар иде. Бу – мин ул вакытта алган бердәнбер ярдәм.
Сез инде 12нче ел «ИП» статусында. Бу вакыт эчендә эшмәкәрләргә ярдәм итүнең ниндидер дәүләт программасыннан файдаландыгызмы?
Бу ярдәм программаларының барысы да эшкуарлар өчен башлангыч этапта гына. Түрәләр «үз бизнесыгызны ачыгыз, ә без сезгә ярдәм итәчәкбез» диләр. Мин эшемне башлаганда, андый әйбер юк иде әле. Хәзер «ИП» ачучыларга, чыннан да, ташламалы кредитлар, бушлай белем бирү курслары һәм башкалар белән ярдәм итәләр. Стажы булган «ИПэшник»ларга ярдәм юк. Ләкин бездән акча алуның яңа ысуллары даими кертелә.
Мәсәлән?..
Соңгы ярты елда минем хезмәттәшләремнең күбесе коммерцияле урында, мәсәлән, матурлык салонында, бүлмәдә 3 кеше генә булса да, имеш, музыка яки телевизорны болай гына кабызырга ярамаганлык белән очрашты. Моның өчен без ай саен РАО (Россия авторлык җәмгыяте) һәм ВОИС (Бөтенроссия интеллектуаль милек оешмасы) белән музыка тыңлау һәм телепрограммалар карау өчен килешүләр төзергә тиешбез.
Бу бит – абсурд! Аңлашыла ки, кафе һәм рестораннарда – халык бии һәм күңел ача торган урыннарда – музыкантларның авторлык хокукларын яклау турында сүз алып барырга мөмкин. Ләкин чәчтарашханәдә бу нигә? Без салонда музыканы фон итеп кабызабыз. Мәсәлән, клиентка чәч кисү вакытында фен тавышлары яки башка кешеләрнең сөйләшүләре комачауламасын өчен кабызабыз. Кемдер, процедуралар вакытында тыныч музыка кабызгач, ял итә. Мин музыка һәм телевизорны кабызырга рөхсәт алу өчен айга 4 мең сум акча түләргә тиеш. Моны кем уйлап чыгарган?..
Аннары мондый хәлне күз алдыгызга китерегез. Урамнан салонга клиент буларак кергән кеше музыка яңгыраганын яки телевизор эшләвен диктофонга һәм видеога яздыра да, аннары 70 мең сум штраф турында суд карары килә. Мин, Аллага шөкер, әлегә андыйлар белән очрашмадым, әмма хезмәттәшләремә андый кешеләр инде килде. Шул ук вакытта юристлар аңлатуынча, контролерлар кисәтүсез килергә һәм булган хәлләрне төшерергә тиеш түгел…
Бөтен Россия буенча «Кече һәм урта эшкуарлык» илкүләм проекты кысаларында «Минем бизнес» үзәкләре булдырылган. Анда бушлай консультация, белем бирү хезмәтләре күрсәтелә. Анда конкрет эшмәкәр өчен дәүләт ярдәме чараларын да сайлап алырга мөмкиннәр. Сез анда мөрәҗәгать иттегезме?
Мөрәҗәгать иттем. Ләкин анда да бары тик «ИП»ны яңа гына ачучыларга ярдәм итәләр. Әлбәттә, әгәр мин үз бизнесымның юнәлешен үзгәртергә теләсәм, миңа финанс яктан да, укыту белән дә ярдәм итәчәкләр. Ә мин эшчәнлек төрен үзгәртергә җыенмаганлыктан, дәүләт ярдәменә дә өметләнергә туры килми.
«Минем бизнес» үзәгендә белем алуга килгәндә, ул да яңа башлаучылар өчен генә. Мин чәчтараш сәнгатенең төрле юнәлешләре буенча тирәнтен белем бирүче махсус үзәкләрнең түләүле укыту программаларында катнашам. Безнең өлкәдә даими рәвештә яңалыклар барлыкка килә, заманча булырга, һөнәрдә үсеш алырга кирәк.
Хәзер үзмәшгульләрнең бер өлеше, үз бизнесларын үстерү өчен, күбрәк мөмкинлек алу өчен «ИП» буларак теркәлергә омтылалар. Чөнки аларга кайбер чикләүләр гамәлдә, мәсәлән, эшчеләр ялларга ярамый.
Андый тенденция бар. Үзмәшгульләрнең киләчәк пенсия ягыннан да гарантияләре азрак, дип өсти алам. Мин, «ИП» буларак, пенсия взносларын мәҗбүри рәвештә кертәм, минем хезмәт стажым бар. Пенсия яшенә җиткәч, миңа оешма хезмәткәре, ягъни юридик зат буларак пенсия түләячәкләр. Үзмәшгульләр башта һөнәри керемгә генә салым түләде, хәзер алар, физик зат буларак, социаль фондларга үз ихтыяры буенча зуррак яки кечерәк күләмдә акча күчерә ала. Аларның булачак пенсиясе шуңа бәйле булачак.
«ИП»ны «җаваплылыгы чикләнгән җәмгыять» («ООО») итеп үзгәртүчеләр дә бар. Сезнең кече бизнеска күчү планыгыз юкмы?
Мин бик рәхәтләнеп шулай эшләр идем, әмма, кызганычка, булган салым салу системасы минем матурлык салонымны «ҖЧҖ» итеп яңадан теркәүне рөхсәт итми. Чөнки эшчәнлек өлкәсе туры килми. Гомумән, җаваплылыгы чикләнгән җәмгыятьнең «ИП» белән чагыштырганда уңай яклары күп. «ҖЧҖ»нең, әйтик, 10 мең сум күләмендә устав капиталы бар. «ҖЧҖ» җитәкчесе, банкротлыкка чыкканда яки салымнар түләмәгәндә, ул шушы акчалардан башка бернине дә куркыныч астына куймый. Ә «ИП», әгәр дә аның берәр нәрсәсе дөрес булмаса, бөтен мөлкәтен югалта. Әгәр «ҖЧҖ» генераль директоры салым һәм «социалка»ны түли икән, әйтик, елына 20 мең сумга кадәр, «ИП» 2 тапкыр күбрәк түли. Нигә шундый гаделсезлек, нигә мин кече бизнеска караганда күбрәк түләргә тиеш? Бөтенләй аңлашылмый.
Әгәр дәүләт шәхси эшмәкәрләргә ярдәм күрсәтергә карар итсә, сез беренче чиратта нәрсә сорар идегез?
Минемчә, эшмәкәр салымнарны тулысынча түли, социаль фондларга түләүләр кертә икән, дәүләт аренда хакының бер өлешен субсидияләүне үз өстенә ала алыр иде. Аренда хакы бик нык үсә. Әлбәттә, мин аңлыйм, бу – фантастика өлкәсеннән, ләкин…
