Ekonomide 2015'e iş dünyasına baskı damga vurdu. Hukuk dışı gerekçelerle Bank Asya, Koza İpek ve Kaynak Holding'in yönetimine müdahale edilirken, özel teşebbüse baskılar sermayeyi endişeye sevk etti. Yatırım ortamının bozulması sonucu büyüme, işsizlik, enflasyon gibi göstergelerde bozulma gözlendi.
İşadamlarına yapılan hukuksuz baskılar ve şirketlere çökme operasyonlarının doruğa ulaştığı 2015, ekonomi tarihine ‘kara bir yıl' olarak geçti. Banka ve holdinglere Türkiye tarihinde görülmemiş şekilde komik gerekçelerle el konulduğu, teşebbüs hürriyeti ve mülkiyet hakkının ayaklar altına alındığı 2015'te büyümeden işsizliğe, döviz kurundan ihracata, enflasyona, kişi başına düşen milli gelire, batık kredilere, karşılıksız çeklere kadar pek çok göstergede ciddi bozulmalar yaşandı. Kısacası ekonomi açısından 2015, 2014'ün dahi mumla arandığı bir yıl oldu.
2015'TE EKONOMİDE NELER OLDU ?
2015'in Şubat ayında Bank Asya'ya yapılan operasyon, ekonomi açısından 2014'ten çok daha sert bir dönemin başladığının habercisiydi. Sermaye yeterlilik oranı en yüksek bankalardan Bank Asya, 17 Aralık yolsuzluk ve rüşvet soruşturması sonrasında linç kampanyalarının hedefi olmasına rağmen müşterilerinin desteğiyle dimdik ayakta kalmayı başarmıştı. Ancak siyasi baskılara boyun eğen Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), idari para cezası gerektiren bir evrak eksikliğini bahane göstererek bankanın yönetimini Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na (TMSF) devretti. Eksik evrakların kısa sürede tamamlanmasının üzerinden aylar geçmesine rağmen yönetim gerçek sahiplerine teslim edilmedi.
Bank Asya'ya yönelik skandal el koyma kararının ardından işadamlarına yönelik cadı avı gün geçtikçe daha da ağırlaştı. İşadamı Akın İpek'in sahibi olduğu Koza İpek Holding'e 26 Ekim 2015'de nitelikli dolandırıcılıktan yargılanıp ceza almış bir bilirkişinin hazırladığı skandal rapor dayanak yapılarak kayyım atandı. Başta basın organları olmak üzere holding bünyesindeki şirketlere atanan kayyımlar, ilk olarak şirketlerin kurumsal hafızalarını yok etti, çok sayıda çalışanın işine son verdi. İpek'ten birkaç ay sonra ise İstanbul Anadolu 10. Sulh Ceza Mahkemesi tarafından alınan kararla Kaynak Holding'e astronomik maaşlarla kayyım atandı. Holdinglerin yanı sıra binlerce kişiye istihdam sağlayan işadamlarının kurdukları derneklere yönelik hukuksuz baskınlar, yatırımcı güvenliğinin sıfıra inmesine sebep oldu.
Erdoğan'dan ‘vatan satma' ithamı
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, şubat sonunda, “Vatanı satmak yüksek faizle yüksek enflasyonla kötü yönetimle ülkenin ve milletin kaynaklarını heba etmekle olur.” açıklaması yaptı. Erdoğan'ın bu açıklaması, Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı'ya faizleri düşür baskısı olarak yorumlandı.
Piyasalar FED kararına odaklandı
2015'in en çok konuşulan konularından bir diğeri de doları doğrudan etkileyeceğinden ve küçük yatırımcıları da ilgilendirdiğinden dolayı Amerikan Merkez Bankası FED'in faiz artırım kararları oldu. Politika faizini 25 paz puan artıran FED Başkanı Janet Yellen, artışı kademeli sürdüreceğini açıkladı.
TÜSİAD'a üçüncü kadın başkan
Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği'nin (TÜSİAD) 45. Olağan Genel Kurulu'nda Cansen Başaran-Symes başkan seçildi. Haluk Dinçer'den görevi devralan Symes, Arzuhan Doğan Yalçındağ ve Ümit Boyner'den sonra patronlar kulübünün üçüncü kadın başkanı oldu.
Babacan kabine dışında kaldı
2015'te ekonomi dünyasında sürpriz gelişmelerden biri de, 13 yıldan beri ekonominin patronu olan Ali Babacan'ın hükümete alınmaması oldu. Babacan milletvekili seçilmesine rağmen kabine dışında kalırken, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın damadı Berat Albayrak Enerji ve Tabii Kaynaklar bakanı olarak atandı. Ekonomi yönetimi ise başbakan yardımcılığına getirilen eski Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'e verildi.
Dolar, tüm zamanların rekorunu kırdı
Sert siyasi söylemlerin hedefi olan bağımsız ekonomi kurumlar üzerindeki soru işaretlerinin artması, halka açık şirketlere yönelik itibar suikastları, Merkez Bankası'na yapılan ‘faiz indir' baskıları, işadamlarına yönelik ‘cadı avı' gibi sebeplerle global para politikalarının değişmesi de eklenince dolar/TL kuru rekor kırdı. Türk Lirası dolar karşısında bir yılda yüzde 25'ten fazla değer kaybetti. Sene başında 2,295 olan dolar kuru, FED Başkanı Janet Yellen'in faiz artışına ilişkin mesajlar içeren konuşmasından sonra 3,07'yi aşarak tüm zamanların rekorunu kırdı.
Merkez'in rezervi 11 milyar dolar eridi
Ani dalgalanmalarla ülke ekonomisini tehdit eden dolara dönem dönem sert müdahalelerde bulunmak zorunda kalan Merkez Bankası'nın rezervleri ciddi gerileme gösterdi. Brüt döviz rezervleri 19 Aralık 2014'te 107 milyar 210 milyon dolarken son bir yılda 11,1 milyar dolar gerileyerek 95 milyar 982 milyon dolara indi.
İşsizlik çift haneye demir attı
Düşük büyüme rakamları, işsizlik artışını da beraberinde getirdi. Son açıklanan işsizlik rakamlarına göre işsiz sayısı son bir yılda 39 bin kişi artarak 3 milyon 103 bin kişiye ulaştı. İşsizlik oranı ise yüzde 10,3 seviyelerinde gerçekleşti. Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu, temmuzla ilgili araştırmasında, en geniş işsizlik tanımına göre Türkiye'de işsizlik oranının yüzde 18,1 olduğunu ve 5 milyon 949 bin işsiz bulunduğunu açıkladı.
Enflasyon, kazançları sildi süpürdü
Öncesindeki üç yılda olduğu gibi bu yıl için de yüzde 5 olarak belirlenen enflasyon hedefi yine tutturulamadı. Küresel petrol fiyatlarındaki ciddi düşüşün yüksek vergiler sebebiyle pompa fiyatlarına yansımaması ve dolar kurunun artmasına gıda fiyatlarındaki aşırı yükseliş de eklenince kasım ayında yıllık enflasyon yüzde 8,1'e yükseldi.
Rusya'nın müeyyidesi ihracatçıyı vurdu
Sınır ihlali yapan Rus uçağının vurulması, ihracatı sürekli düşen iş dünyasını yeni bir problemle karşı karşıya bıraktı. Rusya, uçağa misilleme olarak ekonomik müeyyide kararı aldı. Rusya'nın bazı ürünlere yasak getirmesi üzerine, ihracatçıyı başta meyve sebze ve tekstil olmak üzere birçok alanda en büyük pazarını kaybetme endişesi sardı. Turist göndermeme kararı sebebiyle turlar şimdiden iptal edildi.
Batık krediler kriz yıllarına yaklaştı
Yüksek enflasyonun hayat standartlarını düşürmesi, standartlarını korumak isteyen vatandaşları bankalara borçlanmaya yöneltti. Buna bir de artan işsizlik gibi nedenler eklenince, borcunu ödeyemeyenler doruğa çıktı. Bireysel kredi borcundan dolayı mahkemelik olan kişi sayısı, geçen yılın ilk on ayına göre yüzde 9 artarak, bu yılın ilk on ayında 617 bin kişiye çıktı. Bireysel kredi kartı borcundan dolayı yasal takibe intikal etmiş kişi sayısı ise yüzde 3 azalarak 862 bin kişi oldu.
Karşılıksız çek ve senet patladı
2015, esnaf için ciddi nakit sıkıntılarının yaşandığı bir yıl oldu, protestolu senetler ve karşılıksız çekler katlandı. Yılın ilk on bir ayında, protesto edilen 911 bin adet senedin parasal tutarı 8,9 milyar TL oldu. Bu rakama, yılın ilk 11 ayında karşılıksız işlemi yapılan çek tutarı olan 24,7 milyar TL de eklendiğinde, piyasadaki ödenemeyen çek ve senetlerin tutarı 35 milyar TL'ye yaklaştı.
Dış borç 405,2 milyar dolara yükseldi
Hazine Müsteşarlığı'nın verilerine göre Türkiye'nin brüt dış borç stoku, 2015'in ikinci çeyreği itibarıyla 405,2 milyar doları aştı. Bu rakam, 2014 sonunda 402,7 milyar dolar seviyelerindeydi.
