Երեւանի կենտրոնում գտնվող սենյակային բույսերի խանութում մեզ ժպիտով դիմավորում է Դանան: Առաջին հայացքից ամեն ինչ սովորական է, քանի դեռ չենք սկսում հետաքրքրվել բույսերով ու երիտասարդ կինը պատասխանում է անգլերենով՝ փոքր-ինչ իսպանական ակցենտով: Կարճ զրույցի ընթացքում բացատրում է՝ ամուսնու հետ Հայաստան է տեղափոխվել Կուբայից:
«Եկանք՝ որպես զբոսաշրջիկ, ու մնացինք մշտական բնակության», - ժպտում է Դանաես Ռամոսը:
Խոստանում եմ վերադառնալ ու ավելի մանրամասն զրուցել Հավանա-Երեւան ճամփորդության, Հայաստան տեղափոխվելու որոշման ու Երեւանում բույսերի խանութ բացելու մասին:
Բույսերի հանդեպ սերը՝ մեկ նվերից
Կուբայի Պինար դել Ռիո քաղաքից եմ: Մայրաքաղաք՝ Հավանա էի տեղափոխվել կրթություն ստանալու համար: Մասնագիտությամբ ճարտարապետ եմ: Սովորելուց հետո որոշեցի մնալ մայրաքաղաքում, քանի որ հնարավորություններն ավելի շատ էին: Լավ աշխատանք գտա, ծանոթացա ապագա ամուսնուս հետ:
Որպես ճարտարապետ բազմաթիվ նախագծեր ունեի, սիրում էի աշխատանքս: Պլանավորում էինք ամուսնանալ, բայց սկսվեց կորոնավիրուսի համավարակն ու ամեն ինչ փակվեց, այդ թվում՝ երկուսիս աշխատավայրերը: Աշխատանքը կորցելուց հետո չգիտեինք՝ ինչ ենք անելու ու ինչ-որ պահի միտք եկավ Հավանայում սենյակային բույսերի խանութ բացել, քանի որ բույսեր երկուսս էլ սիրում ենք:
Բույսերի հանդեպ սերը, դրանք խնամելն ինձ համար սկզբում հոբբի էր, որ սկսվել էր մի նվերից: Ապագա ամուսինս ինձ մի բույս էր նվիրել, որն այնքան սիրով էի խնամում, որ սկսեցի էլի ու էլի բույսեր գնել:
Այդ շրջանում մի օր այցելեցինք բույսերի փոքրիկ խանութ, որի տերն առաջարկեց մեզ ներդրում անել ու գործընկերներ դառնալ: Սա երազանք էր, որն իրականանում էր: Այս խանութում աշխատելով՝ սկսեցինք սովորել՝ ինչ է բիզնեսը, մասնագիտանալ բույսերի խնամքի հարցում: Հետաքրիքր է, որ համավարակի, լոքդաունի պայմաններում մարդիկ ավելի շատ էին բույսեր գնում: Նրանք ամբողջ օրը տանը փակված էին ու ցանկանում էին այդպիսով գեղեցկացնել իրենց միջավայրը:
«Հիմա ավելի երջանիկ ենք»
Նախատեսում էինք ամուսնանալ 2021թ. հունվարին, բայց ամեն ինչ շարունակում էր փակ մնալ: Չէինք կարող նույնիսկ ամենամոտ հարազատներով գնալ ու գրանցել մեր ամուսնությունը, խնջույքի մասին խոսք էլ չկար: Ամուսնություններին միայն երկու մարդ՝ հարսն ու փեսան կարող էին ներկա լինել(ծիծաղում է-հեղ.): Որոշեցինք այլեւս չսպասել ու հենց այդպես էլ ամուսնացանք:
Եկավ մեղրամսի հերթն ու էլի՝ փակ սահմաններ, չգործող հյուրանոցներ: Որոշեցինք սպասել, որպեսզի կորոնավիրուսային իրավիճակը մի փոքր հանդարտվի ու կարողանանք ճամփորդության մեկնել: Մի քանի ամիս սպասելուց հետո ոչինչ չփոխվեց:
Շատ լարված շրջան էր, անընդհատ տանն էինք, նույնիսկ սնունդ գնելն էր դժվար, որովհետեւ խանութները փակ էին: Սկսեցինք մտածել՝ «մենք գումար էինք նախատեսել հարսանեկան խնջույքի համար, որը չեղավ, գումար ունենք մեղրամսի համար, որը եւս դժվար կարողանանք իրականացնել՝ ի՞նչ կարող ենք անել այս գումարով»: Սկսեցինք փնտրել: Մոլորակի միակ «բաց» հատվածն այս տարածաշրջանն էր, Կուբայից կարող էինք Ռուսաստան գալ, բայց հետագայում այնտեղ մնալ չէինք ցանկանում: Մենք փնտրում էինք փոքր երկիր, որը հետաքրքիր պատմություն ունի, որը ջերմ է: Երկուսիս ծննդյան օրերն էլ սեպտեմբերին են, որոշեցինք մեզ նվեր անել ու երեք ամսով Հայաստան գալ:
Ընտրեցինք այդ ժամկետը, որովհետեւ մնալով մեկ-երկու շաբաթ, հնարավոր չէ իսկապես կտրվել առօրյայից, հանգստանալ, նոր կյանք սկսել: Երբ որոշեցինք գալ, Հայաստանի մասին ոչինչ չգիտեինք: Սկսեցինք կարդալ երկրի մասին, ճշտել փաստաթղթային հարցերը: Արդյունքում հասկացանք՝ Հայաստանը հենց այն փոքրիկ, գեղեցիկ ու պատմական երկիրն է, որ փնտրում էինք:
Երկիրը մեզ գրավեց գալու հենց առաջին օրերից: Ընդամենը երկու շաբաթ էինք այստեղ, երբ հասկացանք՝ չենք ցանկանում երեք ամսից հեռանալ: Մարդիկ այստեղ շատ հանդարտ են, հանգիստ: Այլ երկրներում բոլորը միշտ շտապում են, լարված են, անհանգիստ, իսկ այստեղ բոլորը փողոցներում ոչ թե վազում են, այլ հանդարտ զբոսնում: Քաղաքային այգիները լի են մարդկանցով օրվա բոլոր ժամերին: Կուբայում դժվար ժամանակաշրջանից հետո մենք մեծ փոփոխության կարիք ունեինք: Երեւան տեղափոխվելը հենց այդ անհրաժեշտ փոփոխությունն էր: Կարող եմ ասել՝ հիմա ավելի երջանիկ ենք:
Բույսերի խանութ՝ Երեւանում
Կացության կարգավիճակը փոխելու ու Հայաստան մշտական բնակության տեղափոխվելու համար մեզ պետք էր բնակարան վարձել եւ աշխատանք գտնել: Բնակարան բավականին հեշտ գտանք, սեփականատերերը հրաշալի մարդիկ են, որոնք հիմա մեր ընկերներն են: Մնում էր լուծել աշխատանքի հարցը:
Ամուսինս ՏՏ ոլորտում է աշխատում, անպես որ այստեղից կարող էր հեռավար աշխատել: Իմ հարցն ավելի բարդ էր՝ որպես ճարտարապետ աշխատանք գտնել չէի կարող, քանի որ հայերեն չգիտեմ, իսկ անգլերենը միայն շփման մակարդակի է:
Մտածեցի՝ «ի՞նչ անեմ, ես միայն ճարտարապետությունից ու բույսերից եմ գլուխ հանում»: Հենց այս միտքը հուշեց, որ կարելի է փորձել անհատ ձեռնարկատեր դառնալ ու Երեւանում սենյակային բույսերի խանութ բացել: Վարձեցինք տարածքը, ուսումնասիրեցինք շուկան ու սկսեցինք սովորել՝ ինչպես բիզնեսով զբաղվել Հայաստանում:
Մարդկանց արձագանքներն ու Երեւանի «Նիվա»-ները
Նկատել եմ, որ Հայաստանում մարդիկ ավելի շատ ծաղիկներ են սիրում, քան սենյակային բույսեր: Սկզբում հաճախորդները չեն հասկանում՝ ինչու հայերեն չենք խոսում: Հետո, երբ պատմում ենք, որ Կուբայից ենք տեղափոխվել Երեւան, զարմանում են ու սկսում բազմաթիվ հարցեր տալ՝ «բա ինչո՞ւ սեւամորթ չեք, կարողանո՞ւմ եք պարել», պատասխանում ենք, որ Կուբայում բոլորը չէ, որ պարում են, մենք պարել չկարողացող կուբացիներ ենք (ծիծաղում է – հեղ.):
Քանի որ Հայաստանը հետխորհրդային երկիր է, այստեղ բազմաթիվ իրեր եմ նկատում, որ Կուբայում էլ կային: Այստեղի փողոցներում էլ, ինչպես Կուբայում, կարելի է բազմաթիվ «LADA Niva»-ներ տեսնել:
Այստեղ ենք սեպտեմբերից, բայց դեռ Երեւանից դուրս որեւէ տեղ չենք գնացել: Խանութում երկուսով ենք աշխատում ու երկրում ճամփորդելու համար պետք է որոշ ժամանակով թողնենք այն: Բայց այս ամառ անպայման նախատեսում ենք տեսնել Դիլիջանը, Լոռին, մյուս շրջանները: Լսել ենք՝ այնտեղ շատ գեղեցիկ է: Նաեւ առաջիկայում պետք է Կուբա մեկնեմ, քանի որ այնտեղ՝ ընտանիքիս մոտ եմ թողել շանս: Շատ եմ կարոտում, ցանկանում եմ նրան էլ Հայաստան բերել:
«Ջուր», «արեւ», «թաց»
Հաճախորդների հետ շփման առումով խնդիրներ հիմնականում չեն առաջանում: Շատ տպավորիչ է, որ այստեղ մարդկանց մեծ մասն անգլերեն կամ ռուսերեն գիտի: Մենք ռուսերեն չգիտենք, բայց փաստը, որ մարդիկ հարազատ լեզվից բացի երկու լեզու գիտեն, ուրախացնող է: Եթե լինում են հաճախորդներ, որոնք անգլերեն ընդհանրապես չգիտեն, ինչ-որ կերպ, նշաններով իրար հասկանում ենք: Ես փորձում եմ հայերեն սովորել, արդեն մի քանի բառ գիտեմ՝ «ջուր», «արեւ», «բարեւ ձեզ»: Մենք մի հավելված ենք օգտագործում, որն ամեն օր մեկ նոր բառ է սովորեցնում: Այսօրվա բառն, օրինակ, «թաց»-ն էր:
Շատ եմ ուրախանում, երբ խանութ ծանոթ դեմքեր են մտնում: Ունենք շատ հաճախորդներ, որոնք մեկ անգամ գալով՝ վերադառնում են:
Ավանում կորելու ու անծանոթների օգնության մասին
Մեր բոլոր հարազատներին այնքան ենք պատմել այստեղի հանդարտության, մարդկանց բաց լինելու ու օգնելու ցանկության մասին, որ բոլորն արդեն ցանկանում են գալ ու տեսնել այս երկիրը: Ամուսնուս մայրն արդեն եկել է ու նրան շատ է դուր եկել: Նա Մայամիից է ու անակնկալի էր եկել, որ այստեղ ուշ ժամերի կարելի է հանգիստ դուրս գալ ու միայնակ զբոսնել:
Հիշում եմ՝ դեռ նոր էինք խանութը բացել, առաջին անգամ պետք է Ավան գնայինք, որպեսզի բույսեր գնենք: Տաքսին մեզ սխալ տեղում իջեցրեց ու միայնակ մնացինք քաղաքից դուրս՝ դատարկ ճանապարհի վրա: Բավականին քայլեցինք, մինչեւ մի տուն նկատեցինք: Մոտեցանք, թակեցինք դուռը, մի ծեր տղամարդ բացեց, որն անգլերեն ընդհանրապես չէր հասկանում: Հեռախոսով ցույց տվեցինք հասցեն, ուր պետք է գնանք ու մի կերպ բացատրեցինք, որ կորել ենք: Հասցեն նրան ծանոթ չէր, բայց պարզապես դուռը փակելու ու իր գործերը շարունակելու փոխարեն հասկացրեց, որ իր մեքենան նստենք: Հետաքրքիր էր, որ մեքենան «LADA» էր (ծիծաղում է – հեղ.): Մեքենայով գնացինք մեկ այլ տեղ, որտեղ մարդիկ էին հավաքված, տղամարդը նրանց ցույց տվեց հասցեն, հետո էլ վերցրեց իմ հեռախոսը, զանգահարեց մարդուն, ում հետ պայմանավորվել էինք բույսերի համար, հարցրեց՝ ինչպես հասնենք իրենց մոտ ու իր մեքենայով մեզ տարավ: Մենք նրա համար լրիվ անծանոթ մարդիկ էինք, հետագայում կյանքում մեզ չէր էլ տեսնելու, բայց դուռը փակելու փոխարեն որոշեց օգնել մեզ: Այս երկրում հենց սա է տպավորում:
***
Զրույցի վերջում Դանային ասում եմ, որ այսուհետ ես եւս նրանց խանութի մշտական հաճախորդներից եմ, իրենք էլ կարող են դիմել ցանկացած հարցով:
- Մի բան մտածեցի, որում կարող ես օգնել, - ասում է Դանան:
- Իհարկե, - պատասխանում եմ:
- Քանի որ ամեն օր հայերեն մեկ բառ եմ սովորում, դու էլ ինձ մեկ բառ սովորեցրու, - ժպտում է:
- Մտածել է պետք: Լավ, բարդ, բայց կարեւոր բառ ընտրեցի, - ասում եմ:
«Խաղաղություն» - «peace»: Մեզ համար միշտ ու հատկապես հիմա ամենակարեւոր բառերից է, - բացատրում եմ:
- Ամբողջ աշխարհի համար, - ժպտում է Դանան ու վանկերով կրկնում՝ «խա-ղա-ղու-թյուն»:
Յանա Շախրամանյան
Լուսանկարները՝ Էմին Արիստակեսյանիs
