Reklamalardagi nafrat uyg‘otuvchi so‘zlarni aniqlash sinovlari unchalik oson bo‘lmayapti. Facebook bu borada yana muvaffaqiyatsizlikka uchradi, deya xabar berdi "Assoshieyted press" agentligi.
Facebook va uning bosh kompaniyasi Meta Global Witness va Foxglove notijorat guruhlari tomonidan platformaga taqdim etilgan reklamalarda ochiq-oydin zo‘ravonlik, nafrat uyg‘otuvchi so‘zlarni qanchalik yaxshi aniqlashlari mumkinligini yana bir bor sinovdan o‘tkazdi. Nafrat uyg‘otuvchi xabarlar asosan Efiopiyada keng tarqatilgan. Efiopiyalik ma’lumot tarqatuvchi Frensis Xaugen qo‘lga kiritgan ichki hujjatlar Facebookning samarasiz moderatsiyasi “etnik zo‘ravonlikni tom ma’noda qo‘llab-quvvatlayotgani"ni ko‘rsatdi, bu haqida u o‘zining 2021-yil Kongressdagi chiqishida aytgan.
Mart oyida Global Witness Myanmada yuqoridagiga o‘xshash tekshiruv o‘tkazdi. Bunda ham Facebook nafrat qo‘zg‘atuvchi xabarlarni aniqlay olmagan. Guruh Efiopiyaning uchta asosiy etnik guruhi – Amxara, Oromo va Tigrayanlarning har biriga mansub odamlarni o‘ldirishga chaqiruvchi g‘ayriinsoniy nafratli jumlalardan foydalangan holda 12 ta matnli reklama yaratdi. Facebook tizimlari xuddi Myanmadagi reklamalarda bo‘lgani kabi bu e’lonlarni ham chop etish uchun tasdiqladi. Biroq guruh reklamalarni Facebookka joylamadi.
Bu safar guruh Metaga aniqlanmagan qonunbuzarliklar haqida xabar berildi. Kompaniya reklamalar tasdiqlanmasligini aytib o‘z platformasida nafrat qo‘zg‘atuvchi kontentni aniqlash uchun qilingan ishlariga ishora qildi.
Metaning ushbu raddiyasidan bir hafta o‘tib, Global Witness yana ikkita ochiq-oydin nafrat uyg‘otuvchi chaqiriqlar yozilgan reklamani tasdiqlash uchun yubordi. Efiopiyada eng ko‘p qo‘llaniladigan amxara tilida yozilgan ikkita reklama ma’qullandi. Meta reklamalar tasdiqlanmasligini aytmoqda. “Biz Efiopiyadagi xavfsizlik choralariga katta miqdorda sarmoya kiritdik, mahalliy tajribaga ega xodimlarni qo‘shdik va eng ko‘p so‘zlashuvchi tillarda, jumladan, amxara tilida nafrat qo‘zg‘atuvchi kontentni aniqlash uchun imkoniyatlarimizni oshirdik”, deyiladi kompaniya elektron pochta orqali yuborgan bayonotda. Shuningdek, mazkur bayonotda “odamlar ham, mashina ham xato qilishi mumkin” deya qo‘shimcha qilingan.
Biz Facebook uchun aniqlash oson va xayolga keltirish mumkin bo‘lgan eng yomon so‘zlarni tanladik”, dedi Global Witness targ‘ibotchisi Rozi Sharp. Ular kodlangan tilьda yozilmagan, yoki itning akillash tovushi emas edi. Biz yuborgan matnlar bu turdagilar odam emas yoki bunday odamlar ochlikdan o‘lishi kerakligi haqidagi ochiq bayonotlar edi. Meta ingliz tili asosiy til bo‘lmagan mamlakatlarda qancha kontent moderatorlari borligini aytishdan bosh tortdi. Bunga zo‘ravonlik targ‘ib qiluvchi materiallar tarqalayotgan Efiopiya, Myanma va boshqa mintaqalardagi moderatorlar kiradi.
Noyabr oyida Meta Efiopiya bosh vazirining fuqarolarni qo‘zg‘olon ko‘tarishga va raqib Tigray kuchlarini “ko‘mishga” chaqirgan postini olib tashlaganini aytdi. O‘chirilgan postda Abiy “Efiopiya uchun o‘lish majburiyati barchamizga tegishli” degan. U fuqarolarni “har qanday qurol bilan yoki qurolsiz” safarbarlikka chaqirgan. Abiy 4,1 million obunachiga ega bo‘lgan Facebookdagi sahifasida postlar joylashtirishda davom etdi. AQSh va yana boshqa davlatlar Efiopiya bosh vazirining 2021-yil iyul oyidagi chiqishlarida Tigray kuchlarini “saraton” va “begona o‘t” deb ta’riflaganidan keyin “insoniyatga qarshi ritorika” haqida ogohlantirdi.
“Facebook hatto o‘ziga isbotlab berilganidan keyin ham Efiopiyada genotsidga da’vat etuvchi reklamalar Facebook tarmog‘iga qayta-qayta yuklanayotgan ekan, xulosa bitta: Facebook bizni tinglayotgani yo‘q ”, dedi Foxglove yuridik notijorat tashkiloti direktori Roza Kyorling. “Myanma genotsididan yillar o‘tsa ham, Facebook bundan saboq olmagani aniq.”
