Daa yaqınlarda Kıyiv "dekommunizatsiya"nı başından keçirdi: şeerde sovet devrinde ya da sovet devriniñ erbaplarınıñ hatrısına berilgen adlar kütleviy şekilde deñiştirildi. Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı keniş mıqyaslı istilâsından soñ Ukrayina paytahtınıñ şeer şurasınanıñ deputatları şeerniñ aynı "de-ruslaştırıluvı"nı keçirmege isteyler: 60-qa yaqın abide ve hatıra levhasını yıqmaq, beş yüzge qadar soqaqnıñ, park ve şeer bağçasınıñ adını ve atta bazı metro stantsiyalarında levhalarnı deñiştirmek. Bunı "Nastoyaşçeye Vremâ" televizion kanalı haber ete.
Eger bu teklifler tadıqlansa, "Drujbı narodiv" stantsiyası tezden "Avropa" ya da "Botaniçeskaya" (yaqınlarda Milliy botanik bağçası bulunmaqta) adını ala bilir. "Dnipro qaramanları" stantsiyası "Mariupol qaramanları" ya da "Ukrayina qaramanları" stantsiyasına çevirile bilir. "Beresteyska" stantsiyası, Kıyiv vilâyetiniñ rus işğalini başından keçirgen qaraman şeerleriniñ şerefine "Buça" ya da "İrpin" stantsiyası ola bilir.
Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı tecavuzını desteklegen memleket olaraq Belarus menşeli adlar da yasaq altına tüşe bilir. Böylece, "Minska" metro stantsiyası "Varşavska" (Poloniya paytahtınıñ şerefine) ya da "Vışgorodska" (Kıyiv civarındaki kiçik şeer) ola bilir.
Rusiye yazıcısı Lev Tolstoynıñ adını taşığan meydannıñ adını Sovet akimiyeti tarafından basqılarğa oğratılğan şair Vasil Stusnıñ ya da şair Lina Köstenkonıñ adına deñiştirmege isteyler.
Kıyiv metropoliteniniñ reberi Viktor Braginskiy Rusiye ve Ukrayina dostluğınıñ şerefine adlandırılğan "Halqlar dostluğı" metro strantsiyasınıñ "de-ruslaştırıluvı" ğayesini destekley.
- Biñlernen adamnı stantsiyalarda saqladıq ve doğrusını aytqanda, "Halqlar dostluğı" stantsiyasında sığınaqta olmaq maneviy ceetten qıyın edi, çünki stantsiyanıñ adı Rusiye, Belarus ve Ukrayina dostluğı ile bağllıdır. Şunıñ içün, menim fikrimce, bu esnasnı olduqça tez tamamlamaq kerek. Mayısnıñ 1-ne qadar yañı stantsiya adları ile bağlı teklifler topladıq, mayısnıñ 9-na qadar ise reyting rey berüv keçirdik. Mayısnıñ 9-ndan soñ resmiy neticeler yayınlanacaq ve adlarnıñ deñiştirilmesi ile bağlı muvafıq qarar leyhası azırlanacaq.
Metro stantsiyalarnıñ yañı adlarından ğayrı, mayısnıñ 9-na qadar Kıyiv şeer şurası soqaqlarnıñ "rusiye" adlarınıñ deñiştirilmesi ile bağlı muracaatlarnı da qabul etti. Al-azırda 500-ge yaqın böyle teklif bar.
"Başta Moskva, Saratov kibi rus toponimleri ile bağlı yüz addan ibaret cedvel bar edi, - dey Kıyiv şeer şurasınıñ deputatı Kseniya Semenova. - Amma soñra kâtibiyetniñ elektron poçtasına bunı deñiştiriñiz, bunı da deñiştiriñiz kibi teklifler kelip başladı. Yani pek çoq soqaqlar ve bu Kıyiv sakinlerinden kelgen teklifler".
"Ekspertler ven cemet arasında zıddiyet yaratmaycaq1 5-20 soqaqnıñ adını mıtlaqa deñiştirecekmiz, - dep qayd ete Semenova. - Qalğan soqaqlarğa kelgende, Kıyiv sakinleriniñ yollağan teklifler adlama komissiyası tarafından muzakere etilecek ve ekspert hulâsasından soñ kene muzakere ve rey berüv olacaq".
Semenova Kıyiv şeer şurasında bir qarar leyhasını qayd etti. O, Kıviyde Rusiye ve onıñ liderleri ile bağlı 60-qa yaqın abideniñ ve hatıra levhasınıñ sökülmesini teklif ete. Birinci abide, Halqlar dosluğı arkasınıñ altındaki rus ve ukrayin işçiniñ abidesi aprelniñ 26-nda Şeer Şurası deputatlarınıñ rey berüvini beklemeden söküldi.
"Ruslar on biñlernen ukrayinni, tınç ealini öldürip, Ukrayina şeerleri - Mariupol, Harkiv, Çernigiv ve digerlerini berbat etip Ukrayina halqına öz kerçek "dostluğını" kösterdiler. Eminim ki, timsaller yañı maña almalılar", - dep qayd ete Kıyiv şeer başı Vitaliy Klıçko.
Sovet obyektlerden ğayrı, sökülüv cedveline bir qaç abide kirsetildi, olarnıñ arasında şair Aleksandr Puşkin ve Kıyivde doğğan yazıcı Mihail Bulgakov abideleri. Bu qarar Ukrayina cemiyetini ekige böldi. Bazılar "medeniyet" ile böyle mümkün degil deyler. Digerleri, misal olaraq, 2014-16 seneleri Ukrayina Tasil naziriniñ muavini, Ukrayina millet vekili İnna Sovsun kibi, Bulgakovnıñ Ukrayinada doğmasına baqmadan, "ukrayinofob" olğanını deyler.
İnna Sovsun, Kıyiv ve diger ukrayin şeerleriniñ "de-ruslaştırıluvı" keçikken, onı daa evel keçirmek kerek edi, dep saya.
"Söz sadece timsaller aqqında degil, em de fikir etüv usulı aqqında da. Bu, dünya baqışmıznıñ bir qısmı olğan dünyada öz yerimizni nasıl is etkenimizge aittir. Bizde er yerde Puşkinniñ abideleri bar, amma Puşkin atta halqara seviyede tanılğan edebiyat adamı da degil! Çetel mektep ve universitetlerniñ oqutuv programmalarına baqsañız, anda çoqusılar Puşkin kim olğanını bilmeyler. Bu, tam şekilde Rusiyeniñ içindeki fenomendir. Ve biz şimdilik onı medhiye etmege devam etemiz ve "Rusiye dünyasınıñ" bir qısmı olmağa devam etemiz", - dep qayd ete o.
Bugün Ukrayinada türlü şeerlerde 500-den çoq soqaq Puşkinniñ şerefine adlandırılğan.
Tarihçı Aleksandr Alferov cebe cenk başlanğandan berli. O da Ukrayina içün abideler ve soqaq adlarınıñ deñiştirilmesi müim olğanın saya.
"Zemaneviy Ukrayina edebiyatınıñ teşkilâtçılarından ve tesisçilerinden biri Kvitka-Osnovyanenkodır. Amma onıñ adını taşığan soqaq Kıyivniñ kenarındadır, şahsiy sektorda yerleşe ve anda episi olıp 50 ev bar. Aynı zamanda anda Turgenevskaya, Puşkinskaya soqaqları bar ve olar merkezdeler. Böyle etip, adamlarğa eksiklik köpmleksi aşlana. Bu markerler Ukrayinada olğan totalitar sistema tarafından aşlanğanını sayamız", - dep añlata o.
Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Aprelniñ başında Moskva Ukrayina şimalinde faal olğanını toqtattı, dep bildirdi. Tezden Ukrayina akimiyeti Kıyiv, Çerniğiv ve Sumı vilâyetinde Rusiye arbiyleri qalmadı, dep ayttı.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net . Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
