Το Ιράν ετοιμάζεται για την κηδεία του προέδρου Εμπραχίμ Ραϊσί, ο οποίος σκοτώθηκε την Κυριακή σε συντριβή ελικοπτέρου. Οι τελετές ξεκινούν σήμερα στην πόλη Ταυρίδα και θα ολοκληρωθούν στην Τεχεράνη τις επόμενες ημέρες.
Η κυβέρνηση κήρυξε πενθήμερο πένθος, αν και οι αντιδράσεις των πολιτών είναι διχασμένες. Οι πιστοί της κυβέρνησης μαζεύτηκαν σε τζαμιά και πλατείες προκειμένου να προσευχηθούν για τον Ραϊσί, όμως τα περισσότερα καταστήματα λειτούργησαν κανονικά, με ξένους δημοσιογράφους να περιγράφουν πως πολλοί πολίτες δεν μπορούν να ξεχάσουν τον ρόλο του εκλιπόντος στις εκτελέσεις χιλιάδων αντιφρονούντων τη δεκαετία του ’80, οπότε και πήρε το παρατσούκλι «Χασάπης της Τεχεράνης». Εναν χρόνο μετά τη βίαιη καταστολή των μεγαλύτερων αντικυβερνητικών διαδηλώσεων, βίντεο που κυκλοφόρησαν δείχνουν πολίτες να πανηγυρίζουν μοιράζοντας γλυκά, ενώ η χώρα ετοιμάζεται για εκλογές στις 28 Ιουνίου. Ομως το μέγα ερώτημα που πλανάται αφορά τα αίτια της πτώσης του ελικοπτέρου: ήταν δυστύχημα ή σαμποτάζ;
Ο αρχηγός του γενικού επιτελείου ενόπλων δυνάμεων του Ιράν, Μοχαμάντ Μπαγερί, διέταξε τη διεξαγωγή έρευνας για τα αίτια της συντριβής του ελικοπτέρου, από την οποία σκοτώθηκαν εννέα άτομα, μεταξύ των οποίων ήταν ο πρόεδρος και ο υπουργός Εξωτερικών Χοσεΐν Αμιραμπντολαχιάν. Το ελικόπτερο πετούσε υπό δύσκολες καιρικές συνθήκες.
Σύμφωνα με γνωρίζοντες, στην Ταυρίδα όπου πετούσε το ελικόπτερο υπάρχουν ψηλά βουνά, ενώ εκείνη την ώρα υπήρχε πολύ πυκνή νέφωση. Οσο για το ελικόπτερο ήταν, κατά πάσα πιθανότητα, ένα παλαιό αμερικανικό Bell 212 – μέρος μιας αγοράς του 1978 από τον Σάχη – η συντήρηση του οποίου λόγω του εμπάργκο θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Δεν αποκλείεται βέβαια να ανήκει στα ελικόπτερα που έχει αγοράσει παράνομα η Τεχεράνη από άλλες χώρες. Η προεδρική μοίρα χρησιμοποιεί συνήθως αμερικανικά ελικόπτερα και ρωσικά Mil 17 μαζί. Στα εκτός έδρας ταξίδια υπάρχουν συχνά πολλά μοντέλα και μόνο την τελευταία στιγμή επιλέγεται αυτό στο οποίο θα επιβιβαστεί ο πρόεδρος.
Το ερώτημα που υπάρχει στο Ιράν εμφανίζεται και στον διεθνή Τύπο. Λόγω ελλιπούς συντήρησης θα μπορούσε να είναι δυστύχημα. Θα μπορούσε όμως να είναι και σαμποτάζ; Οι Ισραηλινοί μέσω αξιωματούχου δήλωσαν πως δεν έχουν καμία σχέση με το συμβάν, όμως μέσα στο Ιράν δεν είναι λίγοι εκείνοι που δεν τους πιστεύουν, καθώς πλέον όλα είναι εφικτά με τη χρήση δορυφόρων και τεχνολογίας. Μόνο υποθέσεις μπορούμε να διατυπώσουμε για το τι συνέβη, γράφει η «Repubblica». Μια επίθεση με φορητούς πυραύλους εδάφους-αέρος φαίνεται να αποκλείεται, καθώς θα έπρεπε να είναι ακριβώς γνωστό στους δράστες το σχέδιο πτήσης – όμως οι πολύ κακές καιρικές συνθήκες έκαναν τη διαδρομή του προέδρου Ραϊσί απρόβλεπτη.
Υπάρχει και το ερώτημα της επόμενης ημέρας. Δεν είναι εύκολο να το προβλέψει κάποιος, όμως δεν πρόκειται να υπάρξει κάποια ριζική αλλαγή στην Τεχεράνη, καθώς ο πραγματικός ηγέτης της χώρας είναι ο αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Εκείνο που θα αλλάξει είναι η εσωτερική κούρσα εξουσίας, καθώς ο Ραϊσί ήταν ο πιθανότερος διάδοχος του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη. Ο επόμενος διάδοχος θα είναι πιο συμβιβαστικός ή πιο ακραίος;
Τα συντρίμμια του ελικοπτέρου του ιρανού προέδρου Εμπραχίμ Ραϊσί στο σημείο όπου κατέπεσε
Η Ταυρίδα, η περιοχή στην οποία ξεκινούν σήμερα οι τελετές για την κηδεία του ιρανού προέδρου, ήταν μία από τις βασικές πόλεις όπου είχαν εκδηλωθεί αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις τα τελευταία χρόνια, με τις συγκρούσεις των διαδηλωτών με την αστυνομία στους δρόμους να συνεχίζονται επί μήνες. Θεωρητικά, το αφιλόξενο έδαφος στα σύνορα του Ιράν με το Αζερμπαϊτζάν είναι πιο κατάλληλο για τη διείσδυση ισραηλινών πρακτόρων, επειδή οι αρχές του Μπακού φιλοξενούν τεχνικούς και στρατιωτικούς συμβούλους από το Ισραήλ. Η πρόσβαση στα προεδρικά ελικόπτερα, ωστόσο, δεν είναι εύκολη: παρακολουθούνται νύχτα και μέρα, με τη συντήρηση να ανατίθεται σε επιλεγμένες ομάδες. Η πιθανότητα ένας άγνωστος να μπόρεσε να τοποθετήσει βόμβα ή να προκαλέσει δολιοφθορά φαίνεται μικρή.
Υπάρχει μια φήμη που κυκλοφορεί μεταξύ των δυτικών μυστικών υπηρεσιών ότι μόλις πριν από δύο ημέρες το ελικόπτερο στο οποίο επέβαινε ο Ραϊσί παρουσίασε πρόβλημα πριν από την απογείωση. Τα αίτια του δυστυχήματος στο οποίο έχασε τη ζωή του ο ιρανός πρόεδρος θα διαπιστωθούν κάποια στιγμή. Ομως μέχρι τότε θα τροφοδοτούν σενάρια και υποψίες. Διότι μπορεί ένας σαμποτέρ να ήταν δύσκολο να πλησιάσει το σκάφος, όμως η πτήση της Κυριακής μέσα από καταιγίδες και ανάμεσα σε πανύψηλα βουνά μπορεί να ήταν η ιδανική ευκαιρία για ένα χτύπημα στην καρδιά του ιρανικού καθεστώτος.
Ο πιθανός διάδοχος του Εμπραχίμ Ραϊσί είναι ένας μακροχρόνιος υποστηρικτής του καθεστώτος. Προς το παρόν, ο 69χρονος Μοχμπέρ είναι μεταβατικός πρόεδρος της χώρας, αφότου ο Αλί Χαμενεΐ το ενέκρινε. Ο Μοχμπέρ, είναι πρώην αξιωματικός του Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης και διετέλεσε επί 14 χρόνια επικεφαλής της Setad, του Οργανισμού για την Εκτέλεση, του Τάγματος του Ιμάμ Χομεϊνί, μιας ισχυρής οικονομικής οργάνωσης που ελέγχεται από τον ανώτατο ηγέτη.
Σύμφωνα με έρευνα του Reuters το 2013, η Setad συγκέντρωσε μια επιχειρηματική αυτοκρατορία αξίας περίπου 95 δισεκατομμυρίων δολαρίων εκείνη την εποχή, βασισμένη εν μέρει σε περιουσιακά στοιχεία που κατασχέθηκαν από θρησκευτικές ή άλλες μειονότητες και Ιρανούς που ζούσαν στο εξωτερικό. Ηταν, γράφει το Reuters, ένας πυλώνας της διαρκούς ισχύος του ανώτατου ηγέτη.
Ο Μοχμπέρ, ο οποίος ήταν επικεφαλής του Setad από το 2007 έως το 2021, συμπεριλήφθηκε στη λίστα κυρώσεων της ΕΕ το 2010 λόγω φερόμενης συμμετοχής σε δραστηριότητες πυρηνικών και βαλλιστικών πυραύλων. Διαγράφηκε από τη λίστα δύο χρόνια αργότερα. Το 2021, του επιβλήθηκαν κυρώσεις από το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ για τον ρόλο του ως ανώτερο στέλεχος. Ο Μοχμπέρ, ο οποίος υπηρέτησε ως αξιωματικός στο ιατρικό σκέλος του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, είναι επίσης γνωστός για τον ρόλο του στην πώληση ιρανικών drones Shahed στη Ρωσία για χρήση τους στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Ο 69χρονος πολιτικός διορίστηκε αντιπρόεδρος από τον Ραϊσί το 2021. Επιλέχθηκε επειδή είχε ισχυρή σχέση με το γραφείο του ανώτατου ηγέτη, όπως ο ίδιος ο εκλιπών πρόεδρος, και με το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης.
Καθώς οι γειτονικές χώρες του Ιράν έσπευσαν να προσφέρουν βοήθεια στον εντοπισμό του τόπου συντριβής, ο επίτροπος Κρίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Γιάνεζ Λέναρσιτς ανήγγειλε στην πλατφόρμα X ότι η ΕΕ ενεργοποιούσε τη δορυφορική χαρτογράφηση έκτακτης ανάγκης της υπηρεσίας Copernicus προκειμένου να βοηθήσει στον εντοπισμό του ελικοπτέρου που είχε συντριβεί. Ολοκλήρωσε το tweet του με την ετικέτα #EUSolidarity, δηλαδή #EEAλληλεγγύη – προκαλώντας άμεσες αντιδράσεις.
Βέβαια, αξιωματούχος της Κομισιόν σημείωσε ότι το tweet ήταν σύμφωνο με τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την ανθρωπιστική βοήθεια, αλλά είπε ότι προσωπικά βρίσκει την έκφραση αλληλεγγύης «περίεργη». Δεκάδες tweets ανέφεραν το ίδιο, θυμίζοντας τον ρόλο του Ραϊσί στην εκτέλεση χιλιάδων Ιρανών, το καθεστώς τρόμου για τους διαδηλωτές, τη χρήση drones Shahed από τους Ρώσους εναντίον ουκρανών αμάχων και την κράτηση του σουηδού αξιωματούχου της ΕΕ Γιόχαν Φλόντερους.
«Μου είναι ακατανόητο πώς η Κομισιόν μπορεί να δείξει αλληλεγγύη στο Ιράν. Τι άθλιο hashtag, τι κοροϊδία για τους γενναίους μαχητές για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Ιράν. Αναμένω μια εξήγηση για αυτό» έγραψε στο Twitter η Μαρί Αγκνες Τσίμερμαν, υποψήφια ευρωβουλευτής των Φιλελεύθερων. Η Χάνα Νιούμαν, γερμανίδα ευρωβουλευτής των Πρασίνων, έγραψε: «Τι θα λέγατε να διασφαλίσετε ότι οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άλλα θύματα του καθεστώτος που χρειάζονται βοήθεια θα λαμβάνουν βίζα έκτακτης ανάγκης για την ΕΕ;».
Γεννήθηκε στην πόλη Μασχάντ και ήταν γιος κληρικού. Ο Εμπραχίμ επέλεξε να φορά μαύρο τουρμπάνι, το οποίο στη σιιτική παράδοση δείχνει τους απογόνους του Μωάμεθ
Συμμετείχε ως φοιτητής Νομικής στις διαδηλώσεις εναντίον του σάχη που τελικά οδήγησαν στην ανατροπή του
Μπήκε στο δικαστικό σώμα, δίπλα στον αγιατολάχ Χαμενεΐ που έγινε πρόεδρος της χώρας το 1981
Εγινε ο νεότερος εισαγγελέας στην Τεχεράνη. Ηταν μέλος της επιτροπής που ξαναδίκαζε αντιφρονούντες και έστειλε στον θάνατο χιλιάδες από αυτούς. Σύμφωνα με ανθρωπιστικές οργανώσεις, τα θύματα θάβονταν μαζικά σε τάφους χωρίς διακριτικά
Διέρρευσε η ηχογράφηση μιας συνάντησης του 1988 μεταξύ του Ραϊσί, άλλων μελών του δικαστικού σώματος και του τότε αναπληρωτή ανώτατου ηγέτη αγιατολάχ Χοσεΐν Αλί Μονταζερί, ο οποίος περιέγραφε τις εκτελέσεις ως «το μεγαλύτερο έγκλημα στην ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας». Εναν χρόνο αργότερα ο Μονταζερί έχασε τη θέση του ως διορισμένος διάδοχος του Χομεϊνί, τον οποίο τελικά διαδέχθηκε ο αγιατολάχ Χαμενεΐ. Ο Ραϊσί, ως στενός συνεργάτης του, αναβαθμίστηκε
Προς έκπληξη των πολιτικών αναλυτών, ο Ραϊσί διεκδίκησε την προεδρία της χώρας αλλά έχασε από τον Χασάν Ροχανί
Ο Χαμενεΐ τον διορίζει επικεφαλής του δικαστικού σώματος, ενώ εκλέγεται και αντιπρόεδρος του 88μελούς συμβουλίου που θα εκλέξει τον επόμενο ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη του Ιράν
Διαδέχεται στην προεδρία τον Χασάν Ροχανί έπειτα από τη νίκη του σε εκλογές με μικρό ποσοστό συμμετοχής ψηφοφόρων
Αντιμετωπίζει με εξαιρετικά βίαια μέτρα τις μεγάλες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις που ξέσπασαν σε όλη τη χώρα μετά τον θάνατο νεαρής που είχε συλληφθεί από την αστυνομία της ηθικής επειδή δεν φορούσε σωστά τη μαντίλα της
Σκοτώνεται όταν συνετρίβη το ελικόπτερο στο οποίο επέβαινε επιστρέφοντας από εγκαίνια φράγματος
