ТIаьххьарчу шерашкахь Иркутскерчу №1 талламан изоляторехь чубоьхкина Iийначех массех стаг карийна Сибирь.Реалиин журналисташна. Цара бакъдо оцу изоляторехь бIеннаш божарий хьийзош а, уьш "стен беш" а хилла хилар.
Иркутскера СИЗО-1 тутмакхаш "боршаллах боху" а, царна къизалла гойту а меттиг ю, цигахь тутмакхашка шайгга шайн накъосташна тIехь гIело йойту, аьлла хаам баржийра хьалхо бакъонаш ларъен Gulagu.net проект кхоьллинчу Осечкин Владимира. Цо бовзийта болийна Саратовн, Владимиран, Иркутскан мехкашкарчу набахтешкахь изза къизалла латтош хилар гойту видеоматериалаш – 40 гигбайт ю уьш. Набахтешкахь терго еш хIиттийначу камерашкара, цигарчу белхахоша лелочу видеорегистраторшкара ду и тоьшаллаш.
Осечкина чIагIдарехь, Федералан таIзар кхочушдечу урхаллин хьукматашкахь гIелойо тутмакхашна, "стен бо" уьш ФСБ-но а, набахтийн урхалло а (ФСИН) къайлах латточу тутмакхаша-агенташа. Оцу нахе шайгга йохуьйту шаьш дечух видеош, ткъа оцу гайтамех пайдаоьцу лецнарш а, тутмакхаш а шайна тIехьерчочу харц бехкех къерабеш, цаьргара ахча доккхуш я набахтехь мутIахьалла чIагIъеш.
Иркутскерчу №1 изолятор чохь ваьллинчу совдегаро Матушкеев Владимира дийцира, ша шарахь сов "пресс-хатехь" латтийра (пресс-хата – стеган амал, могашалла кагъеш, иза къарвеш чувуллу набахтера къайлах чоь – ред.), "стен" цавайтархьама резахилира бIе сов тутмакх хьийзош дIахьочу барамашкахь дакъалаца, аьлла. Ша а, шеца хиллачу агенташа а дечун куьйгаллехь вара изоляторан оперативан урхалхо, боху цо.
"Со шарахь сов изоляторан "пресс-хатехь" Iийра, дакъалоцура нах хьийзош. Кхачу лучу Iуьргехула (набахтин неIарах даьккхина Iуьрг- ред) оперативан белхахоша Голиков Денисе видеорегистратор дIалора, цо я тхох кхечо дIаяздора стаг хьийзош, иза "стен веш". Оха видеорегистратор юхалора оперативан белхахошка, "компромат вовшхтухуш бина болх юхакхачабора", - дуьйцу Матушкеева.
"Видео оьшура тутмакхна дуьхьалдаккха хIума хилийта, цуьнга, шена юьхьIаьржо нахала йолийла ца лаахь, шега ден аьлларг дерриг а кхочушдайта. Набахтерчу кхечу тутмакхашна иза "стен винийла" хиича, иза "дакъазбаьхначийн тобанах" дIакхета. Цунна ша набахтехь я изоляторехь мел йоккхучу хенахь уггаре боьха, хала, ирча болх бен латтор бац", – билгалдоккху набахтера мукъаваьллачу Матушкеева.
Шех лаьцна иштта боху цо: "ХIаллак ца хилархьама, суо "стен цавайтархьама" ас хIора кIиранах оперативникашна, набахтин урхаллин белхахошна 30 эзр сом лора. "Коьрта разработчик" (гIелоечу тобин лидер – ред.) Голикова Денис а, кхиболу гIелоярхой а догIмашца онда латтийта, царна кхача а, стероидаш а эца кхин а 30 эзар сом а лора ас", – дагалоьцу Матушкеев Владимира.
Цо хьахийначу Голиков Денис – иза мукъаваьлла набахтера – ша а дийцира хьалхо Gulagu.net проектна, ша къастийра Иркутскерчу №1 изоляторехь оперативан белхахочо наханна еттийта, хьийзо, аьлла. Хан тоьхна яьлча набахте дIахьажо веззашехь, Иркутскерчу набахтехь витина хилла иза – тутмакхашна гIелояйта.
Gulagu.net проекто араяьккхинчу цхьана видео чохь Голиковс боху: "Иркутскерчу СИЗО-1 со 56 кийла волуш кхаьчнера, I73 сантиметр ву со, вустийра 117 кийлане кхачош".
"Хьийзош болчу нехан ахчанах кураторша-оперативан белхахоша стероидаш а оьцуш, бIотIа йина цунах. Цуьнгара леррина дIадаьккхина адамалла наркотикашца, таIзар ден машен йина цунах стероидашца", - дуьйцу фильман автора Осечкин Владимира.
Бакъоларъярхошка а, адвокате Севастьянова Еленига а иштта дуьйцу Голиковс:
"Камери чохь витира со "гIелоярхо", стаг кагвархо санна, латтавора Талламан комитетерчу белхахойн буьйранца кхоьллинчу Иркутскерчу №1 изоляторан "пресс-чоьнашкахь". 30 "кагвархо" вара "пресс-чоьнаш чохь", талламчаша шайца "болх бан лууш воцург" хьажавора тхуна тIе, таIзар дайта я "стен ван". Тхуна тIехь дара иштачаьрга "мотт бастийтар", талламчашна оьшу дареш дайта уьш кечбар. Цунах суна кхочург дара сан "сий цахьадар", талламчас – зуда яра иза – ша суна УДО (хенал хьалха набахтех вукъаваккхар - ред) нисйийр ю бохура. Цо етта, дареш дайта "белира" соьга тутмакхаш Павлов а, Глухих а, Рязанцев а. Цо аьллера соьга адвокатна Дмитриев Дмитрийна етта а, иза ша тIекарло латтош болчу тутмакхашца цхьаьнакхета веъча".
Адвоката Дмитриевс юридикан накъосталла латтош хилла юьйцучу хенахь набахтехь гIело лайначу Бакиева Тахиржонна а, Кежик Ондарна а. Шина а тутмакхо шайна ца оьшу адвокат Дмитриев, аьлла дIахьедира "кагвархошка" шайна ницкъ байтинчул тIаьхьа.
"ГIело тIеэцначу тутмакхашка дареш яздайтора шаьш динадоцчух лоций, я цхьанна тIелейтора. Аьлча а шайна, я кхечарна дуьхьал аьшпаш буьттуьйтура. ГIело еш яьхна видеош – уьш копроматаш яра, латтайора, эшначу хенахь стаг тутмакхашна хьалха юьхьIаьржа хIоттон", – чIагIдо Голиков дешнаш набахтехь хан яьккхинчу Матушкеева.
Осечкин Владимира бахарехь, Голиков санна волчу иттех сов "кагвархочо" а, изоляторехь болх бечу кхаа белхахочо а, гIело лайначу 30 сов стага а дечу тоьшаллашца, Иркутскерчу №1 изоляторехь хьийзийна лаххара а 400 тутмакх.
"Оцу 400-ннах бIе муххале а "стен вина", маьттаза хьийзийна, видеош яьхийтина опративан белхахоша набахтийн урхаллин (ГУФСИН) регистраторшца, видео тIе а йоккхий, регистратораш набахтин белхахошка юхалуш хилла Голиковс а, и санначара а", – чIагIдо Осечкина.
Бакъоларъярхочун дешнаш бакъдо кхечу цхьана стага а, набахтехь хан текхна ву иза, амма цунна ца лиина ша вовзийта. 2014-чу а, 2018-чу а шерашкахь хилла иза юьйцучу изоляторехь хан хьош, кхаьбна Приангарьерчу ИК-14, ИК-15 набхтешкахь. ТIаьххьарчу набахтехь 2020 шеран Охан-баттахь гIаттам эккхийтира тутмакхаша. ГIаттам хьаьшначул таьхьа, гергарчара дийцарехь, оцу набахтера тутмакхаш дIасабуьгуш хилла Иркутскерчу №1, №6 изоляторшка, цигахь царна етташ хилла, гIаттаман хьалханчаш цаьрга дIабийцийта.
"Со шозза кхоьссира "кагвархой" чохь болчу камерашка. Амма соьгара даккха хIума дацара – къоланаш дарна чувоьллинера со, изоляторехь Iара кхел ийрзина яллалц. Иза иштта доллушехь, еттара суна "пресс-хIусамехь". Соьгара царна ца оьшура цхьа а дареш, шайгахь IаьIначу агрессех мукъабовлархьама еттара. Цхьаьнгара дареш даха эшча-м цара ондда гIело йора стагна – сахьташкахь мохь хьоькхура чувалийначо, ша вуьйш волуш санна. Цигахь муьлхха а бехк тIеоьцур бу ахь, деккъа дIа гIело шайна ечара хьоькху мохь хьайна хезча а. Еттара-м стенна дуьйцура? ", - дагалоьцу тутмакхалла лайначо.
****
Саратов-махкарчу набахтийн туберкулезан дарбан хIусамехь яьккхина видео Осечкина арахцначул тIаьхьа набахтийн урхалло зуьйш ю и меттиг. Талламан комитето айдина бехктакхаман ворхI гIуллакх. Шен лаамехь дарж охьадиллина Саратовн махканчу набахтийн урхаллин куьйгалхочо.
Амма дац толлуш Иркутскерчу №1 изоляторера а, Иркутск-мехкан набахтийн урхаллийн кхечу хьуматашкара а хьал, цхьа а вац жоьпе озийна.
