Казандагы кием дизайнеры Мәдинә Мәхмүтова Татарстан башкаласында милли курчаклар музее булдырырга чакыра. Аның фикеренчә, кибет киштәләрендә халык киеме кигән курчаклар сатылу татар балаларында милли рух тәрбияли. Үзен ул булачак сәнгать мәктәбенең мөгаллиме итеп күрә.
Милли кием дизайнеры Мәдинә Мәхмүтовадан Су спорт төрләре чемпионаты вакытында туристлар милли костюм кигән татар курчакларын чагыштырмача ешрак сатып алган. “Шул ук вакытта татар һәм рус курчакларын парлаштырып алганнары да күп. Гомумән, курчакны биш яшьлек сабый да, 95 яшькә җиткән әби дә ала. Берсе өчен ул уенчык булса, икенчесе өчен ул затлы бүләк, милләтенең төсе булып тора”, - ди ул.
Мәдинә ханымның теләге - Татарстан башкаласында сәнгать мәктәбе һәм милли курчаклар музее булдыру. “Беренчедән, бу кызыклы, икенчедән, халыкка милли тәрбия бирер иде”, - ди кул эшләре остасы. Бу эшне дәүләттән башка эшләү кыен. Милли киемнәр, курчаклар һәм аларның киләчәге турында ул менә ниләр сөйли.
– Һәрбер кыз бала кебек мин дә курчак белән уйнап үстем. Безнең вакытта матур, затлы, хәтта гади уенчыклар да булмады. Шул сәбәпле мин үзем курчаклар ясый идем. Иске киемнәр, тукымалардан аларга күлмәкләр тегеп, битләрен буяп, чәчләрен үрә торган булдым. Әлеге балачактагы курчак уены бүген дә дәвам итә. Минем милли киемнәр, гомумән, тегү сәнгате буенча бернинди дә профессиональ белемем юк. Милли костюмнар тегү – мавыктыргыч иҗади процесс. Ул күңел түреннән чыга. Бу эш җаныма ял бирә.
– Сездә милли сәхнә костюмнарын модельләштерү буенча лаборатория ачу теләге ничек туды?
– Педагогика институтының музыка факультетын тәмамлагач, мәктәптә укыта башладым. Берникадәр дәвердән соң ул Сәнгать мәктәбе дип аталды. Бик ашыгыч рәвештә бию һәм декоратив-гамәли бүлекләр ачарга әмер бирделәр. Шулчак мин милли сәхнә костюмнарын модельләштерү буенча лаборатория ачарга тәкъдим иттем.
“Алтынчәч” балалар мода театрында милли костюмнар коллекциясе дизайнеры булып эшләдем. 1997-2005 елларда балалар Сәнгать мәктәбе коллективлары өчен костюмнар тектем. Бүген анда 150 төрдән артык милли кием исәпләнә. Милли аң тарату, милләтне уяту теләге белән башланды бу эш. Беренче теккән костюмнарым да татар милли киемнәре иде.
Минем әбием – Рәйхәнә Магиярова – гомере буе авылда математика фәнен укытты. Буш вакыты булу белән, “Зингер” тегү машинасы янына утыра иде. Аның матур күлмәкләр теккәне бүген дә истә. Әнием дә сабый чакта миңа үз кулы белән тегелгән күлмәкләр генә киертә иде. Әтием ягыннан бабам да кул эшләре остасы – ул авылларга йөреп халыкка күн һәм йоннан киемнәр теккән. Зәвык белән киенү гаиләдән киләдер. Кием-салым дизайнеры булу хыялы музыка укытучысы карьерасы белән беррәттән атлап барды.
– Милли костюмнар тегә башлагач, нинди авырлыклар аша узарга туры килде?
– Һәрбер милләтнең үзенә генә хас нинди дә булса үзенчәлеге була, аны күрә белергә, тоярга кирәк. Беренче карашка, курчак киендерү – кызык. Тик аны нәкъ нинди дә булса милләт вәкилен киендергән төсле үк зур көч куярга кирәк. Милләтнең тарихын белү мөһим. Еш кына китапханәләрдә мәгълүмат туплый идем. Соңрак миңа “Идел буе һәм Урал татарларының милли киемнәре” дигән китап бүләк иттеләр, ул минем иң якын дустыма әверелде. Төрле этнофестивальләрдә, конференцияләрдә катнаштым. Милли проблемаларны яктыртучы этнографлар, тарихчылар, дизайнерлар белән аралашу да зур тәҗрибә бирде.
– Кибет киштәләрендә милли кием кигән курчаклар сатылу татар балаларында милли рух тәрбияли аламы?
– Кибетләрдә милли костюм кигән курчаклар сатылмый. Шуңа күрә балалар милли киемне белми, күрми үсә. Миңа калса, мәктәпләрдә милли костюм буенча махсус дәресләр дә укытылырга тиеш. Мәгариф министрлыгы, фән һәм мәгариф үзәкләре ашыгыч рәвештә әлеге мәсьәләне хәл итү зарур. Европада, Мәскәүдә, бик күп башка шәһәрләрдә курчак музейлары бар. Ник бездә юк?
– Бәлки, үзегезгә шушы өлкәдә сәнгать мәктәбен булдырыргадыр?
– Бу хакта мин бик күп уйладым. Әлеге идея белән янып йөргән вакытларым да булды. Безнең шәһәрдәге барча мәктәпләр дә республика бюджетына бәйле. Шуңа да эш кабат дәүләткә килеп терәлә. Аның ярдәменнән башка әлеге мәктәпне ачуы кыен. Шундый мәктәп булдырып, мине укытырга, яки мастер-класслар үткәрергә чакырсалар, мин һичшиксез риза булачакмын.
– Кул эшләрегезнең бәяләре күпме тора?
– Мин бәяне арттырмаска тырышам. Халыкның кесәсенә яраклы, тешләми торган бәяләр куярга омтылам. Урта хәлле ана белән бала күрсәм, ташлама ясыйм. Уртача 500-1000 сумга сатам. Бик күп курчакларны чит төбәкләрдән, илләрдән заказ белән ясаталар. Аларның бәяләре бераз кыйммәтрәк була. Гомумән алганда, курчакларымның бәясе бары тик киемнәреннән – алынган тукыма, бизәкләрдән генә чыгып куела. Курчакның сынын ясауга, кул хезмәтемә бәя өстәмим. Чөнки бу минем өчен бизнес түгел, ә яраткан шөгыль.
– Кайсы милләт һәм кыз яки егет курчакларына сорау күбрәк? Су спорт төрләре чемпионаты вакытында туристларга нинди курчаклар тәкъдим иттегезме?
– “Арыш мае”, “Татнефть” челтәре чемпионат вакытында үз урыннарын бизәү өчен миннән курчаклар алды. Туристлар, әлбәттә, милли костюм кигән татар кызлары курчакларын сатып ала. Коллекциямдә күбесенчә кызлар гына, ир-ат курчакларын махсус сорау белән генә ясыйм. Милли ир-ат курчакларын кызлар белән пар булып чит илләрдә сорыйлар.
Байбулат ДӘҮЛӘТ.
www.azatliq.org
