Ένα κράτος που υποφέρει στο σκοτάδι εδώ και δεκαετίες
Στη σκιά των έξι μεγαλύτερων γειτόνων της –και των δικών τους προβλημάτων- στέκεται η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, ένα περίκλειστο κράτος που δεν λαμβάνει συνήθως ούτε ένα ψήγμα της διεθνούς προσοχής. Κρυμμένο από την παγκόσμια προσοχή, μαστίζεται από αστάθεια και συγκρούσεις που καταστρέφουν τις ζωές των πολιτών του εδώ και πολλά χρόνια.
Η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία αντιμετωπίζει για άλλη μια φορά έντονη αστάθεια, εξαιτίας ενός εμφυλίου πολέμου που διακόπτεται και επανεκκινεί διαρκώς, έχοντας εκτοπίσει στο πέρασμά του εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Παρά την εμπλοκή των Ηνωμένων Εθνών, του ρωσικού στρατού και στρατιωτών από τη Ρουάντα, η ειρήνη εξακολουθεί να αποδεικνύεται αδύνατη.
Σχεδόν το ένα τρίτο των κατοίκων της χώρας εκτοπίστηκαν από τις εστίες τους στη διάρκεια των τελευταίων ετών –ανάμεσά τους και οι 200.000 που αναγκάστηκαν να δραπετεύσουν μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο, μετά από μια ταραχώδη εκλογική διαμάχη.
Γιατί, όμως, βιώνει όλα αυτά τα δεινά το συγκεκριμένο αφρικανικό κράτος;
Έχοντας περίπου το μέγεθος του Τέξας και πληθυσμό περίπου 5 εκατ., βρίσκεται ουσιαστικά στη μέση της αφρικανικής ηπείρου, συνορεύοντας με το Τσαντ, το Σουδάν, το Νότιο Σουδάν και τη Δημοκρατία του Κονγκό, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και το Καμερούν. Όλες οι παραπάνω χώρες έχουν υποδεχτεί πρόσφυγες από την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, που έχουν δραπετεύσει από το χάος που επικρατεί στην πατρίδα τους.
Το αποικιοκρατικό όνομα της χώρας, Ουμπάνγκι-Σάρι, αφορούσε την περιοχή μεταξύ των ποταμών που φέρουν τα δύο ονόματα που το συνθέτουν. Η ονομασία άλλαξε μετά την από-αποικιοποίηση και τη λήξη της περιόδου της γαλλικής ισημερινής Αφρικής.
Οι τελευταίες ταραχές οφείλονται στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στη χώρα στις 27 Δεκεμβρίου, και στην απόπειρα διατάραξής τους από ομάδες ανταρτών. Ο πρόεδρος Φαουστίν-Αρκάνγκε Τουαντέρα κατάφερε να επανεκλεγεί, ενώ οι αντάρτες διενεργούσαν επιθέσεις και καταλάμβαναν μεγάλες πόλεις. Ελάχιστοι άνθρωποι έξω από την πρωτεύουσα, Μπανγκουί, κατάφεραν να ψηφίσουν με ασφάλεια εξαιτίας της βίας των ανταρτών, οι οποίοι κατάφεραν εντέλει να προσεγγίσουν και την Μπανγκουί. Οι αντίπαλοι του προέδρου τον κατηγορούν για νοθεία.
Οι αντάρτες κατά πάσα πιθανότητα είναι ένα πάντρεμα δύο άλλοτε αντιμαχόμενων ένοπλων ομάδων: Των Σελέκα, το όνομα των οποίων σημαίνει «συμμαχία», και που αποτελεί πράγματι μια συμμαχία μουσουλμάνων μαχητών του Βορρά, αλλά και ορισμένων μαχητών από το Τσαντ και το Σουδάν. Κυρίως, όμως, πρόκειται για χριστιανούς πολιτοφύλακες που αποκαλούν τους εαυτούς τους αντι-μπαλάκα, δηλαδή αντιτιθέμενους στα μαχαίρια. Και οι δύο ομάδες έχουν κατηγορηθεί για βαναυσότητες εις βάρος πολιτών, συμπεριλαμβανομένων περιστατικών βιασμών και μαζικών δολοφονιών.
Οι ακριβείς αιτίες παραμένουν άγνωστες. Όμως έχουν συνάψει μια συμμαχία που αποκαλείται Συμμαχία Πατριωτών για την Αλλαγή. Και πιστεύεται ότι έχουν την υποστήριξη του πρώην προέδρου της χώρας, Φρανσουά Μποζιζέ. Ο Μποζιζέ είχε καταλάβει πραξικοπηματικά την εξουσία το 2003 και στη συνέχεια είχε καθαιρεθεί από τους Σελέκα το 2013. Δεν είχε το δικαίωμα να συμμετέχει στις εκλογές του Δεκεμβρίου, πιστεύεται ότι κρύβεται και είναι αντιμέτωπος με κυρώσεις του ΟΗΕ εξαιτίας της στήριξής του προς τις αντάρτικες ομάδες.
Δεν είναι ξεκάθαρο ποιον εκπροσωπεί αυτή η συμμαχία, όμως αυτοπαρουσιάζονται ως νόμιμη πολιτική δύναμη. Ο Αμπακάρ Σαμπόνε, ένας πολέμαρχος που κατά καιρούς εκπροσωπεί τη συμμαχία, δήλωσε σε τηλεφωνική συνέντευξη στους Times της Νέας Υόρκης, «Θα είχαμε πάρει την εξουσία αν αυτό θέλαμε, όμως δίνουμε στον Τουαντέρα μια δεύτερη ευκαιρία να ανοίξει μια συμπεριληπτική συζήτηση».
«Όμως αν επιχειρήσει να σταθεί ισχυρογνώμων», συνέχισε, «τότε θα κατευθυνθούμε στην πρωτεύουσα και θα τον διώξουμε».
Το Μπάνγκουι βρίσκεται υπό πολιορκία. Αντάρτες κλείνουν τις εισόδους, παρεμποδίζοντας την έλευση προμηθειών. Τον Φεβρουάριο, μια λεηλασία στα αποθέματα αλεύρων τριπλασίασε την τιμή του προϊόντος σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα.
Ο Αλχάτζ Σαλί Αμπντού,56 ετών, που έχασε το σουπερμάρκετ που είχε στην ιδιοκτησία του με το ξέσπασμα του πολέμου το 2013, τώρα βγάζει $3 την ημέρα, μεταπωλώντας μπαγκέτες έξω από το σπίτι του. Όπως λέει, ποτέ τα πράγματα δεν έχουν υπάρξει χειρότερα σε σχέση με σήμερα.
«Δεν θέλω να πω ότι είμαι τελείως απελπισμένος», λέει ο ίδιος στους Times, προσθέτοντας ότι αν μπορούσε να αποκατασταθεί η ειρήνη, θα κατάφερνε να σταθεί και πάλι στα πόδια του.
Με τόσο πολλούς εκτοπισμένους, οι οικογένειες βρίσκουν πρόχειρο κατάλυμα μέσα στις εκκλησίες. Πολλοί δεν έχουν φαγητό, ρούχα, σκεπάσματα ή μαγειρικά σκεύη. Ανθρωπιστικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στη χώρα, αναφέρουν ότι έχουν αντιμετωπίσει επιθέσεις ανταρτών, ενώ ορισμένοι και ορισμένες έχουν αναγκαστεί να αποχωρήσουν από την περιοχή.
Οι μοτοσικλέτες, το όχημα που επιλέγουν συνήθως οι κάτοικοι της πρωτεύουσας, έχουν απαγορευθεί, γιατί τις χρησιμοποιούν οι αντάρτες.
Ξένες δυνάμεις εκμεταλλεύονταν για καιρό την περιοχή. Στην εποχή της εξουσίας των σουλτάνων μαστιζόταν από το δουλεμπόριο. Στη συνέχεια, Γάλλοι αποικιοκράτες την ενοικίασαν σε εταιρείες που εξανάγκασαν τους κατοίκους να εργαστούν για εκείνες. Περίπου ο μισός πληθυσμός της χώρας πέθανε στη διάρκεια των 50 πρώτων ετών από την έλευση των Γάλλων εξερευνητών.
Ο αρχηγός της μάχης για την ανεξαρτησία, Μπαρτελεμί Μπογκάντα, πέθανε σε μυστηριώδες αεροπορικό δυστύχημα, ένα χρόνο πριν η χώρα επιτύχει την πλήρη ανεξαρτησία της. και έκτοτε σπανίως έχει βιώσει την ειρήνη, εξαιτίας των πολιτικών διχασμών στο εσωτερικό της. Από το 2014, ο ΟΗΕ έχει αποστείλει στη χώρα δυνάμεις διατήρησης της ειρήνης, με σκοπό την προστασία των πολιτών.
Είναι πολύ πιθανό. Οι κτηνοτροφικές και αγροτικές δυνατότητες της χώρας είναι υπο-αναπτυγμένες, και οι πολίτες της συγκαταλέγονται στους φτωχότερους του πλανήτη. Σχεδόν τα τρία τέταρτά τους αυτή τη στιγμή ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Η κυβέρνηση έχει χάσει τον έλεγχο περίπου των δύο-τρίτων της έκτασής της, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών εξορυκτικών περιοχών.
Ομάδες ανταρτών διακινούν διαμάντια και χρυσό και συλλέγουν φόρους από τους μεταλλωρύχους και άλλους πολίτες στις αλυσίδες διακίνησης. Επομένως, έχουν οικονομικό συμφέρον από τη διατήρηση της σημερινής κατάστασης και από την αποτροπή της ανάκτησης της εξουσίας από την κυβέρνηση.
Κυβερνητικές δυνάμεις, σε συνεργασία με ξένους συμμάχους έχουν αρχίσει να απωθούν τις δυνάμεις των ανταρτών, που στις αρχές Φεβρουαρίου συμφώνησαν σε παύση πυρών και στην αποχώρησή τους από την δυτική πόλη Μπουάρ, την οποία είχαν καταλάβει ένα μήνα νωρίτερα.
Η επερχόμενη δίκη δύο ηγετών των ανταρτών από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης θα είναι η πρώτη δίωξη του δικαστηρίου για εγκλήματα που διαπράχθηκαν στις συγκρούσεις της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας.
Οι κατηγορούμενοι, Πατρίς-Εντουάρντ Νγκαϊσόνα και Αλφτέντ Γιεκατόμ είναι οι υψηλότερα ιστάμενοι αντάρτες που έχουν δικαστεί ποτέ μέχρι σήμερα. Έτσι ίσως αρχίσει να καλύπτεται το «κενό δικαιοσύνης» που έχει καλλιεργήσει κλίμα ατιμωρησίας στη χώρα.
Άλλος ένας ηγέτης των ανταρτών, ο Μαχαμάτ Σαΐντ, παραπέμφθηκε στο Διεθνές Δικαστήριο τον Ιανουάριο.
