Serhat Kalkınma Ajansı’nın 2021 yılında başlattığı “Tarihi Kimliği ile Kars Kenti Projesi”nin tanıtım kampanyası nedeniyle bir grup gazeteciyle birlikte Kars’ı ziyaret ettik. Rus işgali sırasında Baltık mimari tarzında düzgün kesme bazalt taşından yapılan binalar, üç yıl öncesine kadar çeşitli renklere boyanmış, aslına uygunluğu yok edilmişti. Proje sayesinde boyalar temizlenerek taşları ortaya çıkarıldı ve Kars’ın sokakları karakteristik bir yapıya büründü. Öte yandan Selçuklu, Gürcü ve Ermeni kültürüne ait birçok tarihi eserin bulunduğu Ani Ören Yeri’nde, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile Kafkas Üniversitesi (KAÜ) iş birliğinde bu yıl 8 farklı noktada 35 kişilik bir ekiple kazı çalışmaları devam ediyor. Bu yılki çalışmalarda Anadolu’daki ilk Türk camisinin 350 metre ilerisinde Anadolu’nun ilk mescidi ortaya çıkarıldı.
2019 yılından beri alanın kazı başkanlığını yürüten Kafkas Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Muhammet Arslan, mescidin ortaya çıkarılışını ve önemini şu ifadelerle anlattı: “Kaya Mescidi’nin varlığını biliyorduk, çünkü toprakla kaplı olmasına rağmen mihrab kemeri azıcık gözüküyordu. Vali Bey’in teşvikiyle gelecek yıl açmayı planladığımız bölümü bu yılki çalışmalarımıza dahil ettik. Mescid kısmını tamamen topraktan temizleyince, o kemerli mihrab nişinin aslında mescide ait bir mihrab olduğunu gördük. Tabii bizim için heyecanlı bir durum. Çünkü Anadolu’daki Türk-İslam mimarisinin başlangıç noktası. Ve Sultan Alparslan’ın Anadolu’da izinin olduğu tek yer. Bu mescidin Alparslan’ın fethiyle birlikte onun emriyle mescide dönüştürüldüğünü rahatlıkla söyleyebiliriz.”
Büyük Selçuklu ordusu 1064 yılında Sultan Alparslan komutanlığında Ani’yi fethettiğinde, fetih hakkı olarak şehrin en büyük katedrali olan kiliseyi camiye çevirdi. İlk cuma namazı Sultan Alparslan tarafından burada kılındı. Kaynakların ifadesiyle Sultan Alparslan, kubbedeki haçı indirip, yerine Ahlat’tan özel olarak getirttiği altın hilalle değiştirerek kiliseyi camiye dönüştürdü. Ardından şehirdeki diğer kiliselerin ve şapellerin de camiye ve mescide dönüştürüldüğünü dile getiren Arslan, “Kaya Mescidi’nin de bir şapelden dönüştürüldüğünü düşünüyoruz. Ani’nin Ulu Camisi olan Ebu’l-Menüçehr Camii, Sultan Melikşah’ın emriyle 1072 yılında inşa ettirildi. Bu cami de Anadolu’da Türklerin inşa ettiği ilk camidir. Maalesef 1878-1918 yılları arasındaki Rus işgalinde hem kitabesi yok edilmiş hem de bir depoya dönüştürülmüş. 2021 yılında basit onarımlarla kapısını, penceresini kapatıp,
halısını döşedik, mihrab ve minber eklendi. Şimdi hem ibadete açık hem de beş vakit minaresinden ezan sesi yükseliyor” dedi.
Serhat Kalkınma Ajansı’nın 2021 yılından bu yana yürüttüğü, Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardım Fonu (IPA) tarafından finanse edilen, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından uygulanan ‘Rekabetçi Sektörler Operasyonel Programı’ndan (CISOP) destek alan “Tarihi Kimliği ile Kars Kenti Projesi” kapsamında, şimdiye kadar Kars’taki Haydar Aliyev Caddesi üzerinde bulunan 23 tescilli, dokuz tescilsiz olmak üzere 32 taşınmaz binanın aslına uygun cephe iyileştirmesi, kaldırım ve yol yenilenmesi yapıldı. Cadde adeta bir açık hava müzesine dönüştürüldü.
Semerkand'la bağımızı nasıl güçlendiririz
19 tarihi eseri daha geri aldık
100 yıldır kapalıydı: Osmanlı Devleti'nin son sarayı kapılarını halka açıyor
