Hz. Peygamber, “Oyun çocuğun baharıdır” der. Hadiste niçin bahar kelimesi kullanılmıştır? Düşündüğümüz zaman bahar, her şeyin sıfırdan oluştuğu ve yeniden canlandığı bir mevsimdir. Bu açıdan bakıldığında kelime, çocukta var olan fıtratın yeşermesi, gelişmesi ve sonunda olgunlaşması açısından önemlidir.
Oyun bir çocuk için, özellikle çocukluk evresinin en iyi eğitici ve karakter oluşturucu aşamasıdır. Çünkü oyun oynayan çocuk oynadığı oyunun rolüne tam olarak uyar ve uygular. Bu da çocuğun karakter oluşumu için önemli bir aşamayı oluşturur. Çocuk oyun oynarken hangi rolü canlandırıyorsa o rolün gereğini yerine getirir. Bu çocuğun hayata hazırlanmasında ve kişisel gelişimi açısından son derece faydalı bir aktivitedir. Ancak çocukta oluşan bu farkındalık küçük yaşta fark edilmeyebilir. Ama çocuğun hayatının ileriki safhalarında ona yön verecek bu değerlerin ilk temeli atılmış olacaktır. Özellikle bu konuda anne-babaların oyun kurallarının üzerine bina edecekleri diğer kuralları ihmal etmeden, bıkıp usanmadan, sürekli tekrar ettirmelidir. Eğer anne-baba, ihmalkâr davranırsa ne oyun kurallarının ne de diğer değer ifade eden ahlaki ve dini kuralların kalıcı olması söz konusu olmayacaktır.
Peki, nedir bu ahlaki ve sosyal kurallar?
Çocuk oyunun belli kurallar çerçevesinde oynandığını fark eder. Bu farkındalık ileride hayatta her istediğini yapabileceği düşüncesinin oluşumu engeller. Böylece çocukta yaşamın kurallar bütünü olduğu bilinci gelişir.
Çocuk, hayatın kendiliğinden oluşan bir olgu olmadığını fark eder. Başka bir ifadeyle anne babanın emeği ile hayatın her döneminde faydalanmanın mümkün olmadığını, kendi çabası, emeği ve çalışmasının da olması gerektiğinin farkına varır.
Çocuk, kendi başına yaptığı her davranış, konuşma ve çalışmanın aynı zamanda başkalarını da etkilediğinin farkına varır. Böylece şahsi olarak algıladığı her davranışın aslında şahsi olmadığı, o davranışın doğrudan veya dolaylı olarak bir şekilde başkalarını da etkilediğini anlar. Bu farkındalık, çocukta kul hakkı, hayvan hakkı veya çevre hakkı gibi değerlerin ilk adımı olarak ele alınmalıdır. Bu aynı zamanda çocukta empati duygusunun da ilk adımını oluşturur. Muhtemelen kafasında şöyle bir soru yerleşir; ben böyle yaparsam arkadaşım, anne-babam, kardeşim veya oyun ortağım nasıl etkilenir? Çocukta böyle bir sorunun oluşması, çocuğun sorumluluk alması ve karakterinin şekillenmesi açısından çok önemlidir.
Çocuk oyun esnasında kendisine yapılan akran zorbalığına karşı mücadele etmek gerektiğini öğrenir. Korkup kendini savunamadığında hakkının elinden alındığını görür ve bu zorbalıkla başa çıkmanın yollarını arar, araştırır. Bu aşamada çocuğa anne-baba fark ettirmeden destek olmalıdır.
Çocuk oyun içinde başarılı olmak için oyunun kendi kurallarına göre çalışmak ve rakipleri ile mücadele etmek gerektiğini fark eder. Bu farkındalık çocuğun hayatta başarılı olmak için çok çalışmanın yetmediğini aynı zamanda rakiplerinin de olduğunun bilincinde olmasını sağlar.
Oyun çocukta amaç duygusu oluşturur. Yani oyun oynamada bir amaç olmalı ki zevk alınabilsin. Bu çocuğun başarılı olması için ilk adımı oluşturur. Başka bir deyişle 'Niçin oyun oynuyorum?' sorusunun cevabı başarılı olmak ve bu başarı neticesinde haz odaklıdır. 'Öyleyse oyunu kazanmak için her yola başvurabilir miyim?' sorusu akla gelir. Bu sorunun cevabı çocuğun hayata bakışını şekillendirir. Anne-baba olarak bu sorunun cevabını evet dersek ve ona göre bir yaşam tarzı verirsek, çocuk hayatta hiçbir kurala uymadan sadece kendi menfaati ve faydası için bir hayata doğru gidecektir. Oysa sorunun cevabını “Hayır” olarak kabul eden ve belli kurallar çerçevesinde yaşamın şekillenmesi gerektiğini amaçlayan anne-babaların yetiştirdiği çocuklar kendi değerlerimiz çerçevesinde şekillenecektir. İşte bu iki zıt hayatın ortaya çıkması oyunla başlayan bir süreç izleyerek yaşam tarzı haline gelir.
Cuma hutbesi: Zarûrât-ı hamseyi muhafaza edelim
