Σχεδόν 10 χρόνια μετά τη μεγαλύτερη και πιο πιεστική προσφυγική έξοδο προς ευρωπαϊκά εδάφη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές συνεχίζονται με σταθερό ρυθμό, την ώρα που η ανθρωπογεωγραφία έχει αλλάξει, όπως και οι δρόμοι που ακολουθούν τα κυκλώματα των διακινητών.
Δεκάδες υπερφορτωμένες βάρκες φτάνουν ταυτόχρονα και για μέρες στα ελληνικά νησιά. Οικογένειες με μικρά παιδιά αποβιβάζονται στις παραλίες, δίπλα στους λουομένους. Οι δρόμοι, τα πάρκα, οι πλατείες στην Κω, στη Σάμο, στη Λέσβο αλλά και στα υπόλοιπα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου γεμίζουν από πρόσφυγες και μετανάστες. Τα πρώτα απόνερα του εμφυλίου πολέμου στη Συρία, που πυροδότησε τη μετακίνηση περισσότερων από ένα εκατομμύριο ανθρώπων προς την Ευρώπη, είχαν ήδη φτάσει στις ελληνικές ακτές, δημιουργώντας μια κατάσταση πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα.
Ακολούθησαν αυτοσχέδιοι καταυλισμοί, ο σιδερένιος φράχτης στην Ειδομένη που κρατούσε τους πρόσφυγες μόλις λίγα μέτρα μακριά από το ευρωπαϊκό όνειρο αλλά και δομές που λειτουργούσαν στο… κόκκινο, με τη δομή στη Μόρια να «φιγουράρει» όλα τα επόμενα χρόνια στα πρωτοσέλιδα του εγχώριου και ξένου Τύπου, για τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης.
Το 2015 και το 2016, στην κορύφωση της μεταναστευτικής κρίσης, εντοπίστηκαν περισσότερες από 2,3 εκατομμύρια παράτυπες διελεύσεις στα ευρωπαϊκά σύνορα. Μέσα σε αυτή τη διετία, περίπου 1,2 εκατομμύρια αφίξεις καταγράφηκαν στα ελληνικά νησιά και 7.000 ήταν οι αφίξεις μέσω χερσαίων συνόρων. Μόνο το 2015 το 75% των παράνομων εισόδων στην Ευρωπαϊκή Ενωση πέρασαν μέσα από την Ελλάδα. Την περίοδο 2015-2016 πραγματοποιήθηκαν πάνω από 50.000 διασώσεις στη θάλασσα, 765 συλλήψεις διακινητών ενώ για περισσότερους από 1.500 ανθρώπους το επικίνδυνο ταξίδι προς τις ελληνικές ακτές είχε τραγικό τέλος.
Από τότε μέχρι σήμερα το Προσφυγικό είναι ένα ζήτημα που καλούνται να διαχειριστούν οι ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως δε οι χώρες πρώτης υποδοχής, όπως είναι η Ελλάδα. Και μάλιστα, μπορεί από το 2015 και μετά να μην έχουν αντιμετωπίσει τα μεγέθη εκείνης της χρονιάς, ωστόσο καταγράφονται χρονιές με αύξηση στον αριθμό των προσφυγικών ροών. Είναι ενδεικτικό πως το 2023, βάσει των επίσημων ευρωπαϊκών στοιχείων, υπήρξαν 1.129.640 αιτήσεις για άσυλο – 18% περισσότερες από το 2022 και το υψηλότερο επίπεδο από το 2016 ενώ ο αριθμός των αιτούντων άσυλο για πρώτη φορά στην ΕΕ το 2023 ανήλθε σε 1.048.880, σημειώνοντας αύξηση 20,1% σε σχέση με το προηγούμενο έτος (873.680). Οι χώρες δε που σημείωσαν τη μεγαλύτερη σχετική αύξηση των αιτούντων για πρώτη φορά το 2023 ήταν η Λετονία (+198,2%), η Ελλάδα (+98,8%) και η Ιταλία (+69,1%). Το 2024 «έκλεισε» με 61.480 αφίξεις στα ελληνικά νησιά αλλά και στον Εβρο, ο μεγαλύτερος αριθμός που καταγράφηκε από το 2019 και μετά.
Από τις βάρκες στα ταχύπλοα
Μέσα στην… προσφυγική αυτή δεκαετία έχουν σημειωθεί αλλαγές τόσο ως προς τις περιοχές όσο και ως προς τον τρόπο με τον οποίο οι διακινητές στέλνουν κόσμο στην Ελλάδα. Από τις πλαστικές, μη αξιόπλοες βάρκες, τις οποίες υπερφόρτωναν με δεκάδες ανθρώπους, πέρασαν στα ιστιοπλοϊκά, με τα οποία ξεκινούσαν από τα τουρκικά παράλια και διασχίζοντας το Αιγαίο επιχειρούσαν να φτάσουν απευθείας στην Ιταλία. Και τελευταία έχοντας… επιτάξει ταχύπλοα – ακόμη και jet ski – οι διακινητές αποβιβάζουν πρόσφυγες και μετανάστες στα νησιά.
Τους τελευταίους σχεδόν 15 μήνες «άνοιξε» μία νέα μεταναστευτική οδός, αυτή στα νότια της χώρας. Βάρκες ξεκινούν από τις αφρικανικές ακτές – ιδίως τα λιβυκά παράλια – με προορισμό την Κρήτη και τη Γαύδο. Ηδη, το 2024 ακολούθησαν αυτή την επικίνδυνη διαδρομή διάσχισης της Μεσογείου σχεδόν 5.000 άνθρωποι ενώ και η νέα χρονιά έκανε ποδαρικό με τουλάχιστον 300 υπηκόους τρίτων χωρών, οι οποίοι μέσα σε τρία 24ωρα έφτασαν σε Γαύδο και Καλούς Λιμένες.
Στο μεταξύ, μόλις χθες ένα νέο ναυάγιο, το πρώτο για το 2025, σημειώθηκε στα ανατολικά της Ρόδου. Σε επιχείρηση του Λιμενικού στον όρμο Λαδικού εντοπίστηκαν 63 πρόσφυγες και μετανάστες ενώ περισυνελέγησαν και δύο σοροί.
