Ο όρος του εκσυγχρονισμού που δικαίως πολυφοριέται αυτές τις ώρες στα κοινωνικά δίκτυα και στα ΜΜΕ λόγω της αποδημίας του Κώστα Σημίτη είναι πολύ πιο σύνθετος και πολύ πιο βαθύς από αυτόν τον οποίο οι περισσότεροι περιγράφουν. Καταρχάς ο ίδιος ο εκλιπών επιχείρησε μέσα στις δεκαετίες να αναπτύξει το δικό του περιεχόμενο πάνω στον όρο του εκσυγχρονισμού με μια σειρά προσεγγίσεων και μελετών που για χρόνια εξέδιδαν σε μικρά βιβλία οι εκδόσεις Γνώση αλλά και που μπορούμε με έναν τρόπο συνοπτικό να προσεγγίσουμε σήμερα με τη βοήθεια της δικής του αυτοβιογραφίας «Δρόμοι ζωής» από τις εκδόσεις Πόλις. Εκεί για παράδειγμα δεν είναι πολύ γνωστό αλλά ο ίδιος το περιγράφει πως τον όρο πρωτοχρησιμοποίησε ένα μέρος της δημοκρατικής Αριστεράς και ήδη από το 1987. Προφανώς τότε σε αντίστιξη και σε αντιπαλότητα με τις μεταρρυθμίσεις και τις τομές του ΠΑΣΟΚ. Από την άλλη ο ίδιος ο Σημίτης ποτέ δεν είπε πως ο εκσυγχρονισμός αποτελούσε για τον ίδιον είτε μία αυτόνομη θεωρία είτε μία στατική θεωρία. Στο πρώτο σκέλος ο ίδιος έλεγε και περιγράφει πως ανέπτυξε τη θεωρία αυτή ως συνέχεια και ενός προβληματισμού μίας άλλης εκδοχής του δημοκρατικού σοσιαλισμού. Από την άλλη δεν περιόριζε ούτε ο ίδιος την ανάγκη του «εκσυγχρονισμού» της κοινωνίας έναντι της υστέρησης – όπως έλεγε – σε καμία κυβερνητική θητεία και άρα ούτε καν στη δική του 8ετία 1996-2004.
Ο Κώστας Σημίτης έδινε έμφαση σε έναν εκσυγχρονισμό ως απάντηση σε μία υστέρηση της ελληνικής κοινωνίας, σε μία κλειστή λογική και σε μία αναγκαιότητα για ανασύνθεση του ίδιου του κράτους. Βεβαίως και με μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών αλλά και μιας πιο εξωστρεφούς λογικής σε αυτό που λέμε εθνικά θέματα. Η Ιστορία θα κρίνει αν κατά τη δική του προσπάθεια ο εκσυγχρονισμός προχώρησε στην ελληνική κοινωνία και πώς τον εννοούσε ο ίδιος. Γιατί αν ήταν ο συγκερασμός με τον πούρο νεοφιλελευθερισμό ή αν ήταν απλώς η αγωνιώδης σύγκλιση με το ιερατείο της ευρωζώνης, μάλλον το πρόβλημα ήταν εδώ και προλόγισε ή και ενίσχυσε μια αναπόφευκτη κρίση. Πολλοί περιορίζουν τον εκσυγχρονισμό ή απλώς τον ταυτοποιούν και τον οριοθετούν στο ζήτημα της αναγραφής των θρησκευμάτων ή στο ζήτημα της δημιουργίας του Συνηγόρου του Πολίτη. Δεν είναι όμως αυτό, είναι πέραν αυτού και πιθανώς δεν υπάρχει έτσι νέτα σκέτα εκσυγχρονισμός ούτε έναντι μιας αόρατης υστέρησης, ούτε απλώς οριοθετείται σε έναν χώρο. Ο ίδιος ο Σημίτης στους «Δρόμους ζωής» για παράδειγμα περιγράφει κάτι που δεν είναι πολύ γνωστό: Πως ακόμα και στη σωστή μεταρρύθμιση του ΕΣΥ αντιτάχθηκε και μέρος του ΠΑΣΟΚ – βεβαίως δεν το συζητούμε για τη ΝΔ. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα αξιολογήσει και θα συνθέσει τις πολιτικές Σημίτη στον ευρύτερο και μεταγενέστερο νεοελληνικό σχηματισμό. Η χρεοκοπία της χώρας όμως το 2010 προφανώς θέτει αυστηρά κριτήρια και για τις δικές του στρατηγικές και βεβαίως για όσα προηγήθηκαν του Καστελλόριζου.
