Η Ευρώπη – και ιδίως η Ευρωπαϊκή Ένωση των «27» – θεωρείται μία από τις πιο ευημερούσες περιοχές του κόσμου. Ωστόσο, παρά την ευημερία αυτή, πολλοί νέοι εντός των συνόρων της αντιμετωπίζουν μια αυξανόμενη μείωση της ευημερίας, με αυξανόμενες ανησυχίες για την ψυχική τους υγεία.
Η Children’s Society, μια φιλανθρωπική οργάνωση με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, δημοσίευσε φέτος μια έκθεση που εξέταζε την ευημερία των νέων στη Βρετανία και πώς αυτή συγκρίνεται με την ευημερία των παιδιών και εφήβων στην Ευρώπη.
Η έκθεση 2024 Good Childhood Report διαπίστωσε ότι, κατά μέσο όρο, το 16,6% των Ευρωπαίων νέων είναι δυσαρεστημένοι με τη ζωή τους, ποσοστό που αντιστοιχεί περίπου σε έναν στους έξι σε ολόκληρη την ήπειρο.
Η Ολλανδία είχε το χαμηλότερο ποσοστό, με μόνο το 6,7% των 15χρονων να δηλώνουν πως δεν είναι ικανοποιημένοι από τη ζωή τους.
Ένας από τους βασικούς παράγοντες που συμβάλλουν στη δυστυχία είναι τα υψηλά ποσοστά φτώχειας, με περίπου 20 εκατομμύρια παιδιά στην ΕΕ, δηλαδή περίπου ένα στα τέσσερα, να κινδυνεύουν από τη φτώχεια ή τον κοινωνικό αποκλεισμό
Ομοίως, οι σκανδιναβικές χώρες Φινλανδία και Δανία κατέλαβαν επίσης καλή θέση, με μόνο το 10,8% και το 11,3% να δηλώνουν χαμηλή ικανοποίηση από τη ζωή τους αντίστοιχα.
Από την άλλη πλευρά, το Ηνωμένο Βασίλειο ανέφερε το υψηλότερο επίπεδο χαμηλής ικανοποίησης από τη ζωή μεταξύ των νέων, με το 25,2% να δηλώνει δυσαρέσκεια, ακολουθούμενο στενά από την Πολωνία (24,4%) και τη Μάλτα (23,6%).
Στην Ελλάδα, το 19% των εφήβων 15 ετών δηλώνουν χαμηλή ικανοποίηση από τη ζωή, την ώρα που ο μέρος όρος στην Ευρώπη είναι το 16,6%.
Η έκθεση χρησιμοποίησε δεδομένα από διάφορες πηγές για να αναλύσει την ικανοποίηση των νέων από τη ζωή τους, συμπεριλαμβανομένης της διαχρονικής έρευνας νοικοκυριών του Ηνωμένου Βασιλείου, της ετήσιας έρευνας της Children’s Society και του προγράμματος του ΟΟΣΑ για τη διεθνή αξιολόγηση των μαθητών (PISA).
Αν και η έκθεση επικεντρώνεται στο Ηνωμένο Βασίλειο, παρόμοιες τάσεις παρατηρούνται σε ολόκληρη την Ευρώπη, με τα στοιχεία να δείχνουν μείωση της ευημερίας των νέων σε αρκετές χώρες.
Σύμφωνα με τη UNICEF, το ποσοστό των 15χρονων που δηλώνουν υψηλή ικανοποίηση από τη ζωή μειώθηκε από περίπου 74% το 2018 σε 69% το 2022, σε 23 χώρες για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.
Ένας από τους βασικούς παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό είναι τα υψηλά ποσοστά φτώχειας, με περίπου 20 εκατομμύρια παιδιά στην ΕΕ, δηλαδή περίπου ένα στα τέσσερα, να κινδυνεύουν από τη φτώχεια ή τον κοινωνικό αποκλεισμό, σύμφωνα με έκθεση της UNICEF.
«Έχει [η φτώχεια] μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στα παιδιά. Δεν είναι απλώς ένα παιδί που ζει στη φτώχεια και μόλις μεγαλώσει και βρει δουλειά θα βγει από αυτήν. Επηρεάζει το σώμα τους, το μυαλό τους και τις προοπτικές τους και για το μέλλον», δήλωσε στο Euronews Health η Dr. Ally Dunhill, διευθύντρια πολιτικής, συνηγορίας και επικοινωνίας της Eurochild.
Σύμφωνα με την Dunhill, τα παιδιά που μεγαλώνουν σε συνθήκες φτώχειας συχνά δυσκολεύονται να αντέξουν οικονομικά τα βασικά αγαθά, όπως τρόφιμα, ρούχα, σχολικά είδη ή αθλητικό εξοπλισμό, γεγονός που περιορίζει τη συμμετοχή τους σε συνήθεις παιδικές δραστηριότητες και οδηγεί σε κοινωνική απομόνωση.
Η φτώχεια επιβαρύνει επίσης την ψυχική υγεία, με τα παιδιά που ζουν σε συνθήκες φτώχειας να έχουν περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν στρες, άγχος και κατάθλιψη.
Επιπλέον, η κακή διατροφή είναι ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα που συνδέεται με τη φτώχεια, καθώς οι οικογένειες έχουν συχνά ευκολότερη πρόσβαση σε φθηνά, λιγότερο θρεπτικά τρόφιμα, τα οποία επηρεάζουν αρνητικά τη σωματική υγεία των παιδιών τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.
Παράλληλα, η φτώχεια επηρεάζει βαθιά την ικανότητα των παιδιών να συμμετέχουν στο σχολείο. «Αυτά τα παιδιά δεν συμμετέχουν πραγματικά στην εκπαίδευση, ορισμένα από αυτά δεν πηγαίνουν καν στο σχολείο ή πηγαίνουν στο σχολείο αλλά είναι τόσο κουρασμένα, ή κρυώνουν τόσο πολύ, ή πεινάνε τόσο πολύ, που μπορεί να μην είναι σε θέση να καθίσουν να μάθουν, να ακούσουν και να συμμετέχουν», τόνισε η Dunhill.
Αυτή η έλλειψη εκπαιδευτικής δέσμευσης ρίχνει τα παιδιά πίσω και μειώνει τις πιθανότητές τους να ξεφύγουν από τη φτώχεια στο μέλλον, δημιουργώντας έναν κύκλο όπου τα παιδιά που μεγαλώνουν σε συνθήκες φτώχειας είναι πιο πιθανό να παραμείνουν φτωχά και ως ενήλικες.
Επιπλέον, το αυξανόμενο κόστος των τροφίμων, της στέγασης και της θέρμανσης, μαζί με τις απώλειες θέσεων εργασίας και τις προκλήσεις στον τομέα της Υγείας, ωθούν ακόμη περισσότερες οικογένειες στην Ευρώπη στη φτώχεια.
Σύμφωνα με τη Unicef, όσον αφορά την ασφάλεια στο διαδίκτυο στην Ευρώπη, τα παιδιά αντιμετωπίζουν διάφορους κινδύνους στους ψηφιακούς χώρους, όπως ο διαδικτυακός εκφοβισμός (cyber bullying), η έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο, η παραπληροφόρηση και η σεξουαλική εκμετάλλευση, τα οποία μπορούν να βλάψουν σοβαρά την ευημερία τους.
Η Fabiola Bas Palomares, επικεφαλής υπεύθυνη πολιτικής και υπεράσπισης της Eurochild, η οποία ειδικεύεται στην ασφάλεια στο διαδίκτυο, δήλωσε στο Euronews ότι ενώ οι επιπτώσεις της χρήσης του διαδικτύου είναι πολύπλοκο να μετρηθούν, οι αρνητικές επιπτώσεις των ψηφιακών μέσων στα παιδιά, όπως ο εθισμός, η απομόνωση και η μειωμένη κοινωνική εμπιστοσύνη, είναι αναμφισβήτητες.
Για να αντιμετωπιστούν οι αυξανόμενες ανησυχίες γύρω από την ευημερία των παιδιών, οι ειδικοί τονίζουν την ανάγκη κυβερνητικής δράσης.
Ορισμένα βασικά μέτρα περιλαμβάνουν τη διασφάλιση της πρόσβασης των νέων στην έγκαιρη παρέμβαση και την προληπτική υποστήριξη της ψυχικής υγείας, τη μετατροπή της ευημερίας των παιδιών σε εθνική προτεραιότητα, τη θέσπιση ενός νόμου για την παιδική φτώχεια που θα εγγυάται ότι καμία οικογένεια δεν θα στερείται τα βασικά αγαθά, καθώς και τη μεταρρύθμιση του σχολικού περιβάλλοντος για τη μείωση του άγχους και του bullying, με παράλληλη ενίσχυση των ουσιαστικών μαθησιακών εμπειριών.
Η Dunhill υπογράμμισε πως ενώ υπάρχουν ελπιδοφόρες πρωτοβουλίες από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ, όπως η Ευρωπαϊκή Εγγύηση για το Παιδί, η οποία στοχεύει στην καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, πολλά εθνικά σχέδια δράσης δυσκολεύονται με την εφαρμογή τους.
Ένα μείζον ζήτημα είναι ότι πολλές κυβερνήσεις δεν συνεργάζονται με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ή τα ίδια τα παιδιά κατά την ανάπτυξη αυτών των σχεδίων, εξήγησε, σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Πώς γνωρίζει η κυβέρνηση ότι είναι επιτυχής η εφαρμογή αυτών των σχεδίων για την έξοδο των παιδιών από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, όταν δεν ρωτάει τα ίδια τα άτομα, τις ίδιες τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, που εργάζονται με αυτά τα παιδιά σε αυτές τις περιοχές;».
Το Ηνωμένο Βασίλειο παρουσίασε το μεγαλύτερο χάσμα στην ικανοποίηση από τη ζωή μεταξύ των ευνοημένων και των μειονεκτούντων νέων, γεγονός που θα μπορούσε να υποδηλώσει τον αντίκτυπο της κοινωνικοοικονομικής ανισότητας στην ευημερία των παιδιών.
Επιπλέον, η έκθεση αποκάλυψε ότι η συγκεκριμένη χώρα κατέχει την τέταρτη υψηλότερη θέση στην έλλειψη τροφίμων, με το 11% των 15χρονων να παραλείπουν γεύματα λόγω έλλειψης χρημάτων.
Επιπλέον, η κρίση του κόστους ζωής επηρεάζει τις ευκαιρίες των νέων να έχουν ελεύθερο χρόνο ή να απολαμβάνουν την κοινωνικοποίηση με φίλους ή την οικογένεια.
Πολλές οικογένειες στο Ηνωμένο Βασίλειο ανέφεραν δυσκολίες στη δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν διακοπές, εξωσχολικές δραστηριότητες για τα παιδιά τους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και εορτασμούς ειδικών περιστάσεων, με το 41% να δηλώνει πως δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά τέτοιες εκδηλώσεις.
Επιπλέον, το 50% των παιδιών ανέφερε ότι η έλλειψη χρημάτων τα εμπόδιζε να συμμετέχουν σε δραστηριότητες όπως η κοινωνικοποίηση ή οι σχολικές εκδρομές.
Δύο στα πέντε παιδιά και νέοι που συμμετείχαν στην έρευνα ανησυχούσαν για την αύξηση των τιμών, γεγονός που δείχνει ότι οι ανησυχίες σχετικά με τα προς το ζην μεταφέρονται στους νέους και αυξάνουν τον προβληματισμό τους.
Μαζί με την αύξηση των τιμών, τα παιδιά ανησυχούσαν επίσης για την εγκληματικότητα, την ασφάλεια στο διαδίκτυο και τα περιβαλλοντικά ζητήματα.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τέλος, οι νέοι αντιμετωπίζουν επίσης σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά την παροχή επαρκούς υποστήριξης της ψυχικής τους υγείας. Σύμφωνα με την έκθεση, πάνω από 270.000 παιδιά εξακολουθούν να περιμένουν για περαιτέρω βοήθεια μετά την αρχική παραπομπή σε ειδικό ψυχικής υγείας.
