Ήταν 12 Ιουνίου του 2008, όταν ο Γιώργος Παπανδρέου διέγραψε τον Κώστα Σημίτη από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ. Είναι γνωστό τοις πάσοι ότι οι σχέσεις των δύο πολιτικών δεν ήταν και οι καλύτερες παρόλο που ο πρώτος διαδέχθηκε τον δεύτερο στην ηγεσία του κινήματος με βελούδινο τρόπο.
Η φράση «έθεσε εαυτόν εκτός κόμματος» εισήχθη στην πολιτική ζωή από τον Ανδρέα Παπανδρέου και έγινε πράξη από αρκετούς αρχηγούς στη συνέχεια. Στην προκειμένη περίπτωση όμως, στη περίπτωση δηλαδή της διαγραφής του Κώστα Σημίτη, υπάρχει μια τεράστια διαφορά. Για πρώτη φορά, διεγράφη πρώην πρόεδρος και μάλιστα πρώην πρωθυπουργός.
Είναι δε αξιοσημείωτο ότι μετά τη διαγραφή του, ο Κώστας Σημίτης επί της ουσίας αποσύρθηκε από την ενεργή κοινοβουλευτική δράση, ενώ στις επόμενες εκλογές δεν ήταν καν υποψήφιος.
Την συγκεκριμένη περίοδο ένα από τα θέματα που βρίσκονταν στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης ήταν η επικύρωση της Συνθήκης της Λισαβόνας. Μεταξύ άλλων χωρών, η Ιρλανδία είχε πάρει απόφαση να προχωρήσει σε δημοψήφισμα για την επικύρωση της.
Το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου είχε προτείνει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος επί της συνθήκης και βρισκόταν σε μετωπική σύγκρουση με την τότε κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή. Ωστόσο, ο Κώστας Σημίτης με επιστολή του, εξέφρασε τη διαφωνία του με την απόφαση του κόμματος. Σημειωτέον ότι πρόκειται για απόφαση που είχε ληφθεί ομόφωνα από τα κομματικά όργανα του Κινήματος.
Στα ηγετικά κλιμάκια της Χαριλάου Τρικούπη επικρατούσε έντονος αναβρασμός, ενώ δεν ήταν λίγοι αυτοί που εξέφραζαν τη δυσφορία τους για τη στάση του πρώην πρωθυπουργού, ακόμη και δημόσια.
Σύμφωνα με δημοσίευμα του Βήματος, στο μπλοκ των «παπανδρεϊκών» υπήρχε η εκτίμηση ότι η κίνηση αποπομπής του Κώστα Σημίτη θα λειτουργούσε υπέρ της ηγεσίας της παράταξης. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε ρεπορτάζ που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα, οι συνεργάτες του Γιώργου Παπανδρέου δήλωναν, υπερασπιζόμενοι την απόφαση, ότι «επειδή ο Γιώργος διέθετε συναινετικό προφίλ, πολλοί πίστεψαν ότι μπορούν να αγνοούν την εξουσία του».
Από την πλευρά του, ο διάδοχος του Ανδρέα Παπανδρέου στην πρωθυπουργία της χώρας είχε καταστήσει σαφές ότι δεν θα προχωρούσε στην ίδρυση νέου πολιτικού φορέα, ξεκαθαρίζοντας παράλληλα ότι δεν πρόκειται να σιωπήσει.
Αναμφισβήτητα, η περίοδος δεν ήταν καλή για το κόμμα του πράσινου ανατέλλοντος ηλίου. Το ΠΑΣΟΚ κατέγραφε χαμηλές δημοσκοπικές πτήσεις, ενώ η συζήτηση γύρω από τα σκάνδαλα της εποχής είχε ρίξει βαριά σκιά πάνω από τα δύο μεγάλα κόμματα. Ο τύπος της εποχής ισχυριζόταν ότι η διαφωνία του Κώστα Σημίτη για το δημοψήφισμα επί της συνθήκης στάθηκε η αφορμή για την οριστική ρήξη των δύο πλευρών. Βέβαια, η απόφαση του Παπανδρέου είχε διχάσει το εσωτερικό του κόμματος, καθώς σύμφωνα με δημοσκοπήσεις που είχαν δει τότε το φως της δημοσιότητας, σχεδόν οι μισοί ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ διαφωνούσαν με την κίνηση του τότε προέδρου.
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος, που αποτελούσε και το αντίπαλον δέος του Γιώργου Παπανδρέου, είχε αποφύγει αρχικά να τοποθετηθεί δημόσια, τηρώντας στάση αναμονής. Εντούτοις, ο «πόλεμος» μεταξύ εκσυγχρονιστών και παπανδρεϊκών ήταν οφθαλμοφανής.
Ο πρώην στενός συνεργάτης του Κώστα Σημίτη και υπουργός επί κυβερνήσεων του, Τάσος Γιαννίτσης, είχε χαρακτηρίσει τη διαγραφή κίνηση πανικού και φόβου, ενώ είχε κάνει λόγο για πραιτοριανή φρουρά.
Από την άλλη, ο Χρήστος Παπουτσής, πρόσωπο που έχαιρε της εμπιστοσύνης του Παπανδρέου, είχε αναφέρει ότι ο κόσμος του ΠΑΣΟΚ δεν ανέχεται προσωπικές στρατηγικές.
Ο Πέτρος Ευθυμίου είχε χαρακτηρίσει τις εξελίξεις από τις πιο δυσάρεστες στην ιστορία του κόμματος.
Εκείνες τις ταραγμένες ημέρες και μετά από ομιλία του Γιώργου Παπανδρέου στη Βουλή, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ προχώρησε σε σύσκεψη, στην οποία συμμετείχαν ο Νίκος Αθανασάκης, ο Γιάννης Ραγκούσης, ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου κ.α., προκειμένου να υπάρξει διαχείριση της νέας εσωκομματικής κρίσης.
Νωρίτερα, ο τότε εκπρόσωπος τύπου του κόμματος Γιώργος Παπακωνσταντίνου είχε χαρακτηρίσει ακατανόητη την επιστολή διαφοροποίησης του Κώστα Σημίτη, υποστηρίζοντας ότι ο πρώην πρωθυπουργός το 2005 είχε προσυπογράψει την πρόταση του ΠΑΣΟΚ περί διεξαγωγής δημοψηφίσματος για τη Συνταγματική Συνθήκη και είχει επιχειρηματολογήσει επ’ αυτού και στη Βουλή. «Η διαφοροποίηση σε αυτή τη συγκυρία αποπροσανατολίζει από τις προτεραιότητες του Κινήματος» είχε αναφέρει χαρακτηριστικά.
Στην επιστολή του ο Γιώργος Παπανδρέου είχε ασκήσει σφοδρή κριτική στον Κώστα Σημίτη, επισημαίνοντας ότι η απόφαση ελήφθη ομόφωνα στα όργανα του κόμματος, ενώ χαρακτήριζε αδικαιολόγητη τη δημόσια διαφοροποίησή του από τη θέση της παράταξης.
«Αγαπητέ Κώστα,
Διάβασα με προσοχή όσα μου έγραψες. Το θέμα του δημοψηφίσματος, το οποίο έθεσες, έχει λυθεί με ομόφωνες αποφάσεις του ΠΑΣΟΚ, του Συνεδρίου μας και του Πολιτικού μας Συμβουλίου. Αποφάσεις καθαρές, αναμφισβήτητες και δημόσια γνωστές. Αποφάσεις που ενισχύουν τη δημοκρατία στη χώρα μας. Άρα το ζήτημα δεν υφίσταται. Είχε απαντηθεί προ της επιστολής σου.
Η δε δημοσιοποίηση της επιστολής, η δημόσια διαφοροποίηση καθώς και η έμπρακτη άρνηση να συνταχθείς με το σύνολο της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ για την υποβολή της πρότασής μας, αποτελούν αδικαιολόγητη πολιτική πράξη. Δημιουργούν ερωτηματικά για την πολιτική βούληση και στόχευσή μας. Δημιουργούν σύγχυση και αποπροσανατολισμό τη στιγμή που κάθε νοικοκυριό δοκιμάζεται από την ακρίβεια και ο ελληνικός λαός πλήττεται βίαια από την ανομία, την αυθαιρεσία, τη διαφθορά και την κατάρρευση κάθε έννοιας κράτους δικαίου με ευθύνη της κυβέρνησης της ΝΔ.
Δημιουργούν ερωτήματα τη στιγμή που ο λαός στρέφεται προς ένα ανανεωμένο ΠΑΣΟΚ, το οποίο σήμερα αποτελεί και νέα ελπίδα. Ένα ΠΑΣΟΚ αποφασισμένο να νικήσει, για να θέσει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα που θα αποκαθιστά τη δικαιοσύνη, την ισότητα, την αλληλεγγύη και την ανθρωπιά. Μακριά και απέναντι σε όσα συμφέροντα θέλουν να χειραγωγούν την πολιτική ζωή προς ίδιον όφελος και δεν υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον.
Γνωρίζεις ότι εκτιμώ ιδιαίτερα το έργο που έχεις προσφέρει στη χώρα. Θυμούμαι πάντα την εποικοδομητική για την Ελλάδα συνεργασία μας στις κυβερνήσεις σου. Αντιλαμβάνομαι ωστόσο ότι έχεις τελικά αποφασίσει να κινείσαι έξω από το πλαίσιο των αποφάσεων του ΠΑΣΟΚ και να λειτουργείς αυτόνομα και ανεξάρτητα. Μπορώ να το κατανοήσω αλλά δεν μπορώ να το δεχτώ. Είμαι προσωπικά υποχρεωμένος αλλά και αποφασισμένος να διαφυλάττω την πολιτική ενότητα του Κινήματός μας, σεβόμενος την απόφαση της πλατιάς βάσης του ΠΑΣΟΚ της 11ης Νοεμβρίου.
Με την απόφασή σου, που επιβεβαιώνουν οι πράξεις σου, δεν μπορεί να προσμετράσαι και να συγκαταλέγεσαι στη συντεταγμένη δύναμη της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ. Σεβόμενος την ιστορία, την προσφορά σου και την κοινή μας πορεία δεν θα κινήσω την τυπική διαδικασία προς τον Πρόεδρο της Βουλής, όπως θα όφειλα να κάνω για οποιοδήποτε άλλο στέλεχος. Διαφυλάττοντας το κύρος και τη συντεταγμένη πορεία της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ θα αξιολογούμε πάντα τις απόψεις που καταθέτεις. Και προσωπικά θα το κάνω με ιδιαίτερο πάντα ενδιαφέρον.
Φιλικά,
Γιώργος A. Παπανδρέου»
Ο Κώστας Σημίτης είχε απαντήσει με αιχμηρό τρόπο στον πρόεδρο του Κινήματος, εκφράζοντας την διαφωνία του για την πορεία του ΠΑΣΟΚ, ενώ είχε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για τις αλλεπάλληλες εκλογικές ήττες του κόμματος.
«Αγαπητέ Γιώργο,
Έλαβα το γράμμα σου. Θέλω να σου επισημάνω τα εξής:
Το ΠΑΣΟΚ από το 2004 και μετά έχασε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις και το ποσοστό του στην απήχηση των ψηφοφόρων έχει μειωθεί δραστικά. Κάθε μέλος του ΠΑΣΟΚ, και ιδίως εγώ, έχει υποχρέωση να προβληματιστεί για την εξέλιξη αυτή.
Το ΠΑΣΟΚ είχε προτείνει παλαιότερα δημοψήφισμα για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Η Συνθήκη που ψηφίσαμε δεν είναι Σύνταγμα. Θεωρήθηκε σε όλη την Ένωση και από το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα ως μία από τις συνήθεις συνθήκες που δεν απαιτεί διαδικασίες όπως το Σύνταγμα. Αυτή η αρχή ακολουθήθηκε μέχρι τώρα από όλες τις χώρες.
Δεν πρόκειται να αρνηθώ τις ελευθερίες να λέω τη γνώμη μου και να μπορώ να επισημαίνω στην παράταξή μου πότε τα πράγματα πάνε καλά και πότε όχι. Γι’ αυτό άλλωστε συμμετέχω στο ΠΑΣΟΚ.
Όσον αφορά τις δημοκρατικές διαδικασίες ξέρω καλά πότε υπάρχουν και πότε είναι πρόσχημα. Η ενότητα δεν σφυρηλατείται με συγκαλύψεις και ενοχοποιήσεις διαφωνούντων.
Σχετικά με τα όσα προτείνεις κάνε ό,τι νομίζεις. Εγώ θα πράττω αυτό που μου επιβάλλει η συνείδησή μου και αυτό που κρίνω ως καλό για τη χώρα.
Με φιλικούς χαιρετισμούς
Κ. Σημίτης.»
