Οι πιστοί συρρέουν για να δουν το Άγιο Δισκοπότηρο και να προσευχηθούν. Ποιο είναι όμως το πραγματικό – αν υπάρχει καν;
Ένα πράγμα είναι σίγουρο – το Άγιο Δισκοπότηρο έχει ενσωματωθεί βαθιά στη συλλογική μας φαντασία.
Η ιδέα της αναζήτησής του είναι ένα σταθερό θέμα στη λογοτεχνία, την τέχνη και τις ταινίες.
Είναι επίσης μέρος της ποπ κουλτούρας.
Στους θρυλικούς Monty Python ο Αρθούρος και οι «Ιππότες της Ελεεινής Τραπέζης» ξεκινούν μία σουρρεάλ αναζήτηση του Αγίου Δισκοπότηρου.
Ο Νταν Μπράουν έβγαλε εκατομμύρια από την ερμηνεία του για το Άγιο Δισκοπότηρο στον «Κώδικα Ντα Βίντσι», όπου υποστήριξε ότι το Δισκοπότηρο δεν ήταν στην πραγματικότητα ένα αντικείμενο, αλλά ένα μυστικό – ότι ο Ιησούς Χριστός είχε κάνει παιδιά με τη Μαρία Μαγδαληνή.
Στην ταινία «Ο Ιντιάνα Τζόουνς και η Τελευταία Σταυροφορία», το Άγιο Δισκοπότηρο ήταν ένα απλό κύπελλο με θαυματουργές θεραπευτικές δυνάμεις.
Ακόμα και ιστορίες που δεν έχουν καμία σχέση με τον Χριστιανισμό συχνά επικεντρώνονται γύρω από αναζητήσεις ενός τέτοιου είδους ανρικειμένου – από τον Χάρι Πότερ μέχρι τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών.
Το Άγιο Δισκοπότηρο είναι, υποτίθεται, το ποτήρι που χρησιμοποίησε ο Ιησούς στον Μυστικό Δείπνο.
Το ποτήρι από το οποίο ήπιε ο Χριστός πριν από τη σύλληψη, την καταδίκη και τη σταύρωσή του θα ενδιέφερε φυσικά τους Χριστιανούς σε όλο τον κόσμο.
Και το γεγονός ότι, με την πάροδο των αιώνων, έχουν προκύψει θρύλοι για σκεύη που προκαλούν θαύματα, έχει απλώς αυξήσει τον ενθουσιασμό.
Υπάρχει μόνο ένα πρόβλημα, λέει η Τζοάν Πιρς, καθηγήτρια θρησκευτικών σπουδών στο Κολέγιο του Τιμίου Σταυρού στη Μασαχουσέτη.
«Ειλικρινά δεν πιστεύω ότι το πραγματικό ποτήρι από τον Μυστικό Δείπνο εξακολουθεί να υπάρχει», λέει.
Για την Πιρς, καθολική, η ιδέα του Αγίου Δισκοπότηρου είναι περισσότερο συμβολική παρά ρεαλιστική – κατά τα λόγια της, «μια πολιτιστική πραγματικότητα παρά μια θρησκευτική».
Αλλά για πολλούς ανθρώπους, το Δισκοπότηρο είναι ένα πραγματικό αντικείμενο – και μάλιστα ένα αντικείμενο που είναι δυνατόν να δείτε αν πάτε στη Βαλένθια. Ή στη Λεόν. Ή στη Γένοβα.
Ή σε οποιοδήποτε από τα πολλά μέρη όπου, σύμφωνα με την παράδοση, βρίσκεται το Δισκοπότηρο.
Τα λείψανα χρησιμοποιούνται συνήθως κατά τη διάρκεια της λατρείας στον χριστιανισμό.
Στην πραγματικότητα, τα λείψανα έχουν κεντρική θέση στον χριστιανισμό από την αρχή, λέει η Πιρς.
Όταν οι πρώτοι χριστιανοί μαρτύρησαν, άλλοι πιστοί προσεύχονταν στους τάφους τους.
«Ο μάρτυρας λειτουργούσε ως προστάτης για να υψωθούν οι προσευχές τους στον ουρανό» .
Αλλά δεν ήταν μόνο οι τάφοι των μαρτύρων που γίνονταν άγιοι- ήταν οτιδήποτε είχε σχέση με το σώμα τους ή με πράγματα που είχαν αγγίξει.
«Τα αντικείμενα που μπορεί να είχαν πιάσει στα χέρια τους θεωρούνταν ότι είχαν την ίδια χάρη – μια σύνδεση με το άγιο», λέει η Πιρς.
Φυσικά, το ποτήρι που κρατούσε ο Ιησούς με το οποίο έδειξε στους μαθητές πώς να τελούν την Ευχαριστία καθώς ανακοίνωνε ότι σύντομα θα προδοθεί, θα ήταν το ιερότερο των ιερών αντικειμένων.
Δεν είναι λοιπόν περίεργο που έχει καταβληθεί τόση προσπάθεια για την εύρεση του Δισκοπότηρου.
Κατά την εποχή των Σταυροφοριών, το ενδιαφέρον για τη ζωή του Ιησού στη Γη αυξήθηκε, λέει η Πιρς.
Οι άνθρωποι «πηγαινοέρχονταν» μεταξύ της Ευρώπης και των Αγίων Τόπων, αναζητώντας αντικείμενα που θα μπορούσαν να έχουν σχέση με αυτά.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα περισσότερα από τα υποτιθέμενα Ιερά Δισκοπότηρα γύρω από την Ευρώπη έφτασαν για πρώτη φορά στην ήπειρο κατά τη διάρκεια αυτών των αιώνων.
«Είναι παρόμοιο με το ενδιαφέρον για το υπερφυσικό που έχουμε τώρα», λέει ο Μάθιου Σμαλζ, ιδρυτής του Journal of Global Catholicism και καθηγητής θρησκευτικών σπουδών στο Holy Cross.
Αλλά κατά τη διάρκεια των αιώνων, η συλλογή λειψάνων δεν ήταν καθαρά για να έρθει κανείς πιο κοντά στον Θεό, λέει ο Σμαλζ.
Υπήρχαν «διάφορα οικονομικά συμφέροντα που σχετίζονταν με το προσκύνημα», λέει.
«Έχετε μια ποικιλία από μέρη που γίνονταν τόποι προσκυνήματος, κάτι που ήταν μια πολύ επικερδής επιχείρηση για όσους είχαν τα λείψανα».
Οι θρησκευτικοί τουρίστες έκαναν προσκυνήματα σε αυτά τα μέρη, ενισχύοντας έτσι την τοπική οικονομία.
Αυτός είναι ένας από τους λόγους που ορισμένα «λείψανα» είναι τόσο πολλά που δεν θα μπορούσαν να είναι αληθινά.
«Θα μπορούσατε να κατασκευάσετε μια πόλη με το ξύλο που υποστηρίζεται ότι είναι ο αληθινός σταυρός», λέει.
Κατά τη μεσαιωνική περίοδο, ο θρύλος του Αγίου Δισκοπότηρου συνδέθηκε με τη μυθολογία του βασιλιά Αρθούρου και των ιπποτών της Στρογγυλής Τραπέζης.
Το Άγιο Δισκοπότηρο μπορεί να ξεκίνησε ως ιερό κειμήλιο για τους χριστιανούς, αλλά με την πάροδο των αιώνων απέκτησε σημασία και για άλλους.
Για αρχή, έχει συνδεθεί με τον θρυλικό βασιλιά Αρθούρο από τη μεσαιωνική περίοδο χάρη στην ιπποτική ποίηση, λέει η Πιρς.
Ένα γαλλικό ποίημα του ένατου αιώνα υποστήριζε ότι ο Ιωσήφ της Αριμαθαίας είχε πιάσει το αίμα του Χριστού στο Δισκοπότηρο κατά τη διάρκεια της σταύρωσης και το είχε μεταφέρει αργότερα στο Γκλάστονμπερι της σημερινής Αγγλίας.
«Αυτό συγχωνεύτηκε με κέλτικες, ιρλανδικές, ουαλικές και προχριστιανικές αφηγήσεις για αντικείμενα που διαπνέονται από δύναμη», λέει.
Κάποια όμως που είναι πεπεισμένη ότι έχει το Δισκοπότηρο στη γενέτειρά της είναι η Μαργαρίτα Τόρες Σεβίλλη, καθηγήτρια μεσαιωνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Λεόν στην Ισπανία.
Η Τόρες ήταν εκείνη που ανακάλυψε ότι αυτό που θεωρούνταν ένα απλό μεσαιωνικό δισκοπότηρο στην πόλη της ήταν -όπως πιστεύει- το Άγιο Δισκοπότηρο.
Το 2010 εργάζονταν στη Βασιλική του San Isidoro, μια εκκλησία στο Λεόν εξετάζοντας αντικείμενα στο μουσείο μεσαιωνικής ιστορίας.
Ανάμεσά τους ήταν το «δισκοπότηρο της πριγκίπισσας Ουρράκα» – ένα δισκοπότηρο από όνυχα που είχε στολιστεί με χρυσό περίβλημα και είχε επενδυθεί με πολύτιμα κοσμήματα.
Είχε έρθει στην Ισπανία από την Αίγυπτο κατά τη μεσαιωνική περίοδο ως διπλωματικό δώρο.
Οι Τόρες ερεύνησε βαθύτερα την προέλευσή του, ζητώντας από έναν συνάδελφό τους στο Κάιρο να αναζητήσει έγγραφα που θα μπορούσαν να εξηγήσουν αυτό το δώρο στους Ισπανούς.
«Στα μέσα του 11ου αιώνα, υπήρξε μεγάλος λιμός στην Αίγυπτο και ο χαλίφης είχε ζητήσει βοήθεια από άλλες ισλαμικές χώρες», λέει.
Μία ιστορική περγαμηνή αφηγείται ότι ο ηγεμόνας της Ντένια είχε στείλει ένα πλοίο γεμάτο τρόφιμα στην Αίγυπτο.
Η Ντένια, κοντά στη σημερινή Βαλένθια, βρισκόταν υπό μουσουλμανική κυριαρχία εκείνη την εποχή.
Η περγαμηνή συνεχίζει λέγοντας ότι σε αντάλλαγμα για τη βοήθεια, ο ηγεμόνας υπέβαλε ένα αίτημα: για «το κύπελλο που οι χριστιανοί αποκαλούν Κύπελλο του Μεσσία».
Το κύπελλο είχε βρεθεί σε «μία από τις μικρές εκκλησίες που βρίσκονται στα περίχωρα της Ιερουσαλήμ» και διέθετε «εξαιρετικές θεραπευτικές δυνάμεις» σύμφωνα με τους χριστιανούς, ανέφερε το έγγραφο.
Ο ηγεμόνας της Ντένια, το ζήτησε για να μπορέσει να «στείλει στον βασιλιά του Λεόν … για να ενισχύσει τη συμμαχία τους», συνεχίζει το έγγραφο.
Τον προηγούμενο χρόνο, το Λεόν είχε επιτεθεί στη Βαλένθια και φαίνεται ότι ήθελε να εξευμενίσει τον Φερδινάνδο Α΄, τον βασιλιά του Λεόν.
Ο Φερδινάνδος έπασχε από «την ασθένεια των λίθων» και πίστευε ότι το θαυματουργό κύπελλο θα μπορούσε να βοηθήσει.
Η Τόρες χρονολόγησε το κύπελλο από όνυχα στον πρώτο αιώνα και πιστεύει ότι η πριγκίπισσα Ούρρακα, κόρη του Φερδινάνδου, έλιωσε όλα τα κοσμήματά της για να καλύψει το δισκοπότηρο με πλούτη.
Η Τόρες έχει αποδείξει ότι το Δισκοπότηρο έχει διεισδύσει στον πολιτισμό όσο κανένας άλλος.
Μπορεί να εγγυηθεί ότι πρόκειται για το ποτήρι του Χριστού;
«Μπορώ να προσφέρω ότι το κύπελλο που λατρεύτηκε στην Ιερουσαλήμ από τον τέταρτο έως τον 11ο αιώνα είναι το ίδιο με αυτό που βλέπετε», λέει.
«Αλλά δεν είμαι σίγουρη για το τι συνέβη από τον πρώτο έως τον τέταρτο αιώνα, γιατί δεν ήμουν στην Ιερουσαλήμ, ούτε με τον Ιησού Χριστό, ούτε κι εσείς».
