Η συμπλήρωση 50 χρόνων από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ συμπίπτει με την παρατεταμένη βαθιά κρίση που μαστίζει τη χώρα.
Σε τέτοιες κρίσιμες καμπές είναι απαραίτητη μια διαδικασία αυτογνωσίας. Οχι αδιέξοδης ομφαλοσκόπησης αλλά κριτικής αξιολόγησης που θα μπορέσει να φωτίσει, ως πυξίδα, τα απαραίτητα νέα βήματα για το αύριο στο δύσβατο περιβάλλον των νέων προκλήσεων. Πολύ περισσότερο, για κάποιον που υπήρξε βασικό στέλεχος και του ΠΑΚ και του ΠΑΣΟΚ αλλά και πρωθυπουργός της τελευταίας κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, που αποτέλεσε τον πρωταγωνιστή των εξελίξεων αυτά τα 50 χρόνια.
Γυρίζοντας πρόσφατα από ένα ταξίδι μου στην Κίνα, όπου συμμετείχα ως κεντρικός ομιλητής σε δύο συνέδρια στα οποία αναζητούσαμε τον κοινό τόπο που θα μας επιτρέψει να αντιμετωπίσουμε ειρηνικά και συλλογικά τις κρίσιμες προκλήσεις της εποχής μας, σκεπτόμουν, όπως κάθε φορά που επιστρέφω στην πατρίδα, πόσοι άνθρωποι στον κόσμο αγαπούν το φυσικό μας περιβάλλον και τρέφουν τόσο μεγάλο σεβασμό για την «ιδέα» που λέγεται Ελλάδα.
Πατώντας όμως την αττική γη, βρέθηκα ξανά αντιμέτωπος με τις πληγές που κάθε Ελληνας, κάθε Ελληνίδα βιώνει και με το αμείλικτο ερώτημα: Γιατί αυτή την ευλογημένη χώρα δεν την έχουμε διαχειριστεί με σεβασμό;
Πυρκαγιές, λειψυδρία, πλημμύρες, ανισότητες, αδικίες, φτώχεια, υπονόμευση ελευθεριών και υποβάθμιση δικαιωμάτων, αυταρχικά καθεστώτα, μετανάστευση και προσφυγιά, μπορεί να αποτελούν φαινόμενα με παγκόσμιες διαστάσεις, απόρροια της παγκοσμιοποίησης ενός αδίστακτου καπιταλιστικού μοντέλου εκμετάλλευσης, όμως αυτό δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία για τη δική μας στάση.
Οπως το 1974, έτσι και τώρα.
Το δίλημμα ήταν και είναι: Θα σκύψουμε το κεφάλι υποταγμένοι και συμβιβασμένοι ή θα υψώσουμε το ανάστημά μας, δημιουργώντας δημοκρατικούς και συμμετοχικούς θεσμούς που θα ανατρέψουν, προς όφελος του λαού, αυτή τη ληστρική πολιτική;
Θα παραδοθούμε αιχμάλωτοι ή και συνένοχοι στο πάρτι των μεγάλων συμφερόντων ή θα αντισταθούμε για να εκφράσουμε χωρίς εξαρτήσεις και ιδιοτέλεια τα ευρύτερα συμφέροντα του λαού;
Θα επιτρέψουμε στο πελατειακό πολιτικοοικονομικό σύστημα που κρατά σε ομηρεία τη χώρα και τις υγιείς παραγωγικές και δημιουργικές δυνάμεις να συνεχίσει το καταστροφικό έργο του ή θα απαλλαγούμε από συμφέροντα και κατεστημένα που προσθέτουν μεγάλα βάρη στον ελληνικό λαό;
Για το ΠΑΣΟΚ η επιλογή ήταν και είναι ξεκάθαρη.
Με τη Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη 1974 το ΠΑΣΟΚ έφερε μια επανάσταση, μια απελευθερωτική και λυτρωτική διαδικασία που ενδυνάμωσε την αυτοπεποίθηση του ελληνικού λαού.
Το ΠΑΣΟΚ έδωσε στον λαό τη δημοκρατική δύναμη να σηκώσει το κεφάλι ψηλά, να απαιτήσει δικαιώματα, να διεκδικήσει συμμετοχικά ένα καλύτερο αύριο. Δεν ήταν απλώς μια αλλαγή στην εξουσία για τη νομή της, αλλά μια βαθιά αφύπνιση της συλλογικής μας ψυχής, μια αναγέννηση της πίστης στις δικές μας δυνάμεις. Ο ελληνικός λαός ένιωσε ότι το μέλλον του ήταν στα χέρια του, ότι μπορούσε να ορίσει τη μοίρα του. Παράδειγμα, η ισότητα των φύλων, η απελευθέρωση της γυναίκας και η βαθιά αλλαγή του Οικογενειακού Δικαίου, που σηματοδότησαν τη βούλησή μας για απελευθέρωση και αυτοδιάθεση.
Στις 3 Σεπτέμβρη 1974 το ΠΑΣΟΚ κάλεσε τους δημοκράτες προοδευτικούς πολίτες σε Αυτοοργάνωση, ανοίγοντας τον δρόμο για μια νέα εποχή. Το Κίνημα έγινε σχολείο και το σχολείο κίνημα των πολιτών. Τα πελατειακά δίκτυα υποχώρησαν, ενώ πλατιά κοινωνικά στρώματα ενώθηκαν σε κοινές διεκδικήσεις και στόχους.
Το ΠΑΣΟΚ ένωσε τη χώρα, αναγνωρίζοντας την εθνική αντίσταση και προωθώντας την Εθνική Λαϊκή Ενότητα. Ενωσε τους μη προνομιούχους Ελληνες, δίνοντάς τους φωνή και δύναμη.
Αυτές οι δυνάμεις σάρωσαν τις αντιστάσεις του κατεστημένου. Πάλεψαν σκληρά, αναγκάζοντας τη μιζέρια της συντήρησης που καλλιεργούσε η Δεξιά να υποχωρήσει, όπως και τον στείρο δογματισμό της παραδοσιακής Αριστεράς, που κρατούσε κοινωνικές δυνάμεις σε κομματική ομηρεία.
Το έργο του ΠΑΣΟΚ, εθνικό, κοινωνικό, οικονομικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό, είναι γνωστό. Η προσφορά του ανεκτίμητη για τους Ελληνες και τη χώρα.
Το ΠΑΣΟΚ, με τις αξίες, τις αρχές και τα ιδανικά του, υπήρξε ιστορικά η μοναδική και ουσιαστική εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης της χώρας απέναντι στη συντήρηση και τη Δεξιά. Προάσπιζε την ανεξαρτησία και την αυτόνομη πορεία της, από πάσης φύσεως εξαρτήσεις. Δεν υποτασσόταν σε συμφέροντα και κατεστημένα. Γι’ αυτό δυνάμεις του κατεστημένου επεδίωξαν την απαξίωσή του ακόμη και σε μια περίοδο που πάλευε για να διασφαλίσει την ίδια την ύπαρξη της χώρας.
Το ΠΑΣΟΚ ήταν η αποτελεσματική απάντηση στα προβλήματα και τις κρίσεις που άφηνε πίσω της η Δεξιά. Μια Δεξιά που δεν άλλαξε ποτέ, γιατί ήταν η ίδια και οι πελατειακές της αντιλήψεις και πρακτικές η πηγή των προβλημάτων.
Από τα πρώτα κιόλας μεταπολεμικά χρόνια μέχρι και σήμερα οι επιλογές της αποσκοπούσαν στην ικανοποίηση συμφερόντων και κατεστημένων σε βάρος των πολλών και μη προνομιούχων.
Η μεγάλη κρίση που εκδηλώθηκε το 2009 ήταν η συνέχεια των ασυλλόγιστων επιλογών μιας Δεξιάς παραδομένης στις πελατειακές εξαρτήσεις. Στην κρίση, το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού συστήματος βρήκε δημαγωγική ευκαιρία για οικοδόμηση προσωπικών στρατηγικών και πρόσκαιρων πλειοψηφιών, αντί της αντιμετώπισης των αιτιών της κρίσης.
Το 2019, παρά τις τραγικές επιλογές των κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, η Νέα Δημοκρατία παρέλαβε μια χώρα που με τις μεγάλες θυσίες του λαού ήταν απαλλαγμένη από πολλά βάρη του παρελθόντος. Αντί να αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία, απαξίωσε εργαλεία εύνομης διακυβέρνησης που με κόστος είχαμε θεσμοθετήσει και κατέφυγε σε αυταρχικά μέσα κι ευνοϊκές ρυθμίσεις για την εξυπηρέτηση συμφερόντων. Μετέτρεψε το επιτελικό κράτος σε εργαλείο ελέγχου της ροής του δημόσιου χρήματος από το πρωθυπουργικό γραφείο. Λίγοι ισχυροί επιχειρηματικοί όμιλοι απολαμβάνουν πρωτοφανή προνόμια, ενώ η ΕΕ προειδοποιεί για παύση χρηματοδοτήσεων λόγων των συνεχιζόμενων αδιαφανών απευθείας αναθέσεων.
Η Ελλάδα υποχωρεί παντού. Πέφτουμε σε σχεδόν όλες τις διεθνείς κατατάξεις, φτάνοντας ακόμη και στις τελευταίες θέσεις στην ΕΕ. Η ανάπτυξη αφορά πολύ λίγους. Υπονομεύονται κοινωνικό κράτος, δημοκρατικές λειτουργίες, ελευθερία του Τύπου και Δικαιοσύνη. Επιβραβεύονται η αρπαχτή και η ασυδοσία. Αμαυρώνεται η ιστορική κληρονομιά της Ελλάδας. Το χειρότερο, καθίσταται πάλι ο Ελληνισμός όμηρος εξαρτήσεων.
Ο αφελληνισμός του πλούτου του λαού, το μοντέλο του μαζικού τουρισμού και η εκποίηση γης, ξενοδοχείων, εταιρειών και κατοικιών σε ξένα funds δεν είναι τίποτα άλλο από μια παράδοση χωρίς αντίσταση. Δεν είναι τίποτα λιγότερο από το «ξέφραγο αμπέλι» για το οποίο προειδοποιούσε το ΠΑΣΟΚ με τη Διακήρυξή του από το 1974.
Σήμερα διακυβεύονται πάλι θεμελιώδη ιδανικά: η Δημοκρατία, η Παιδεία, η Υγεία, η Αξιοκρατία, ο Σεβασμός στον Ανθρωπο και το Περιβάλλον και η Εθνική μας Αυτοδιάθεση.
Η Ελλάδα, αντί να είναι ανθεκτική να αντιμετωπίσει κρίσεις και προκλήσεις, κάθε χρόνο βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση.
Σήμερα, το ΠΑΣΟΚ είναι πάλι η πολιτική δύναμη που μπορεί να προσφέρει μια βιώσιμη διέξοδο από το καταστροφικό τέλμα.
Οφείλει να μετατρέψει τη διαδικασία εκλογής νέας ηγεσίας σε μια ανοιχτή δημοκρατική διαδικασία συγκρότησης μιας προοδευτικής κοινωνικής και πολιτικής πλειοψηφίας και μιας προοδευτικής πρότασης διακυβέρνησης απέναντι στη συντηρητική.
Το ΠΑΣΟΚ μπορεί να καταστεί πάλι η εγερτήρια δύναμη ενότητας και προοπτικής για τις προοδευτικές δυνάμεις, που πρέπει να ηγηθούν του εγχειρήματος με το οποίο θα οδηγηθεί ο Ελληνισμός σε μια νέα επαναστατική και απελευθερωτική διαδικασία. Αρκεί να συναντηθεί ξανά με τις αρχές, τις αξίες και τα ιδανικά που το καθιστούσαν διαφορετικό από τη συντήρηση και γι’ αυτό αναγκαίο και χρήσιμο για τη χώρα.
Προτείνω, σε αυτή την κατεύθυνση, μια νέα πράσινη πολιτιστική επανάσταση. Για την οποία απαιτούνται βαθιά αυτογνωσία και διάλογος για τα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε ως χώρα. Σεβόμενοι το περιβάλλον, το ανθρώπινο δυναμικό και τον πολιτισμό μας, που έχουν γίνει αντικείμενα κερδοσκοπικής εκμετάλλευσης.
Γιατί ένας σοβαρός διάλογος θα προκαλούσε συμφέροντα και κατεστημένα, καθώς θα αναζητούσε πραγματικές αιτίες και θα αναδείκνυε ευθύνες, μαζί με την ανάγκη για βαθιά, προοδευτική ανατροπή, πριν να είναι αργά.
Είναι σαφές ότι η Δημοκρατία δεν είναι το πρόβλημα. Αντιθέτως, η εμβάθυνση της Δημοκρατίας σε όλες τις πτυχές της πολιτικής, της κοινωνικής και της οικονομικής μας ζωής είναι η μόνη λύση. Με μια σύγχρονη πολιτική, αντισυστημική και ριζοσπαστική. Με την Ελλάδα να αναδεικνύεται σε ένα νέο πολιτικό και πολιτιστικό παράδειγμα για την υφήλιο, μια κοιτίδα θαλπωρής για τον Ελληνισμό.
