Δεν μπορεί να αδικήσει κανείς τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο που βλέπει σαν κάτι περίεργο την πρόσφατη θεσμοθέτηση της δυνατότητας εξαήμερης εργασίας για κάποια επαγγέλματα στη χώρα μας. Είναι περίεργο, αλλά έχει εξήγηση η οποία ενδεχομένως να μην αφορά μόνο την Ελλάδα.
Το Bloomberg έγραφε χθες σε μια ανάλυσή του ότι «το να δουλεύεις έξι μέρες την εβδομάδα δεν είναι μύθος στην Ελλάδα». Παρατηρούσε βέβαια ότι «η Ευρώπη θα δυσκολευτεί να διατηρήσει τους χαλαρούς τρόπους εργασίας, χωρίς μια επανάσταση παραγωγικότητας», υπονοώντας ότι το ελληνικό παράδειγμα ενδεχομένως να γενικευτεί και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Το διεθνές δίκτυο επισήμαινε ότι παντού ο αυτοματισμός, οι νέες τεχνολογίες, θεωρήθηκε ότι θα μειώσουν τις ανάγκες σε προσωπικό και θα επέτρεπαν στους εργαζόμενους να εργάζονται λιγότερες ώρες την εβδομάδα. Αυτό πλέον δεν είναι καθόλου βέβαιο. Σχεδόν παντού, μπορεί να πειραματίζονται με τετραήμερη εργασία, αλλά παρατηρούνται ελλείψεις προσωπικού, εξαιτίας του δημογραφικού. Ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 20 έως 64 ετών στην Ευρωπαϊκή Ενωση υποχώρησε πέρυσι σε 2,7 εργαζόμενους, για κάθε έναν άνω των 65 ετών. Το 2003 ο αντίστοιχος δείκτης έφτανε το 3,8. Με τις προβολές που γίνονται θεωρείται πιθανό το 2100 να έχει περιοριστεί ο πληθυσμός των ενεργών επαγγελματικά ηλικιών σε 1,5 άτομα, για κάθε έναν που έχει υπερβεί τα 65 έτη.
Παράλληλα αλλάζουν και οι ανάγκες της αγοράς εργασίας, που οι μηχανές όσο καλές και αν είναι δεν μπορούν να δώσουν λύσεις. Στις ΗΠΑ θεωρείται ότι οι ανάγκες προσωπικού για τη φροντίδα ηλικιωμένων που θα δημιουργηθούν, μπορούν από μόνες τους να αντισταθμίσουν τα όποια οφέλη της αυτοματοποίησης. Στις ΗΠΑ αντιμετωπίζουν μια έλλειψη γιατρών, που μέχρι το 2032 εκτιμάται ότι θα φτάνει τους 120.000.
Στην Ελλάδα, που το δημογραφικό πρόβλημα λόγω της μείωσης των γεννήσεων και της απώλειας χιλιάδων εργαζομένων προς το εξωτερικό στα χρόνια της κρίσης, είναι από τα μεγαλύτερα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, οι επιλογές είναι πολύ συγκεκριμένες. Με δεδομένο ότι η οικονομία μας βασίζεται στον τουρισμό, που όσο και αν το προσπαθήσεις, ελάχιστα είναι τα οφέλη που μπορεί να έχεις από την αυτοματοποίηση, θα πρέπει να έχεις πολύ διαθέσιμο προσωπικό. Αυτό αν δεν το έχεις, μπορείς να το βρεις μόνο μέσω της οργανωμένης μετανάστευσης. Τέτοιου είδους πολιτική παρά τις συζητήσεις δεν φαίνεται να έχει αναπτυχθεί σε σοβαρά επίπεδα, ούτε η κοινωνία δείχνει έτοιμη να τη δεχτεί. Οπότε οι λύσεις περιορίζονται σε μια προσωρινή λύση: Περισσότερες ώρες εργασίας από τους υπάρχοντες εργαζόμενους, με προφανές κίνητρο την ενίσχυση των χαμηλών, ακόμα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, εισοδημάτων.
Η πλήρης λύση δεν μπορεί ωστόσο να είναι αυτή. Περισσότερες ώρες εργασίας δεν σημαίνει υψηλότερη παραγωγικότητα. Συνήθως σημαίνει το αντίθετο. Απλά καλύπτει προσωρινά κάποιες τρύπες απασχόλησης, σε συγκεκριμένους κλάδους. Η οικονομία όμως χρειάζεται πολλές νέες μεταρρυθμίσεις, εκσυγχρονισμό, καλύτερη οργάνωση και πιο γενναίες αποφάσεις στο Μεταναστευτικό. Ολα αυτά, αν θέλουμε να γίνει πράξη με βιώσιμο τρόπο, η αναφορά που έκανε χθες ο Πρωθυπουργός ενόψει ΔΕΘ «για μόνιμες αυξήσεις στο εισόδημα των πολιτών». Αυξήσεις που να προκύπτουν από την αύξηση της παραγωγικότητας και όχι από μονομερείς κυβερνητικές αποφάσεις.
