Ο κόσμος δεν τελειώνει με έναν κρότο αλλά με έναν λυγμό. Ετσι γράφει ο Τ.Σ. Ελιοτ στην «Ερημη Χώρα». Και όχι μόνο ο κόσμος. Τα πάντα. Οι σχέσεις, οι ιδεολογίες, οι ελπίδες, οι βεβαιότητες, ό,τι είναι να τελειώσει τέλος πάντων. Και δεν τελειώνουν όταν όλοι νομίζουν πως πέφτει η αυλαία. Το πραγματικό τέλος συντελείται αργότερα, σε μία άσχετη χρονική στιγμή, εκτός παρατηρητηρίου. Ή έχει ήδη συντελεστεί πολύ πιο πριν. Θυμάμαι μια φίλη μου να λέει ότι, στην πραγματικότητα, «χώρισε» από τον άντρα της όχι όταν εκείνος μάζεψε τα πράγματά του και έφυγε από το σπίτι, ύστερα μάλιστα από δική της απαίτηση, αλλά μήνες αργότερα, μια μέρα καθώς έπλενε τα πιάτα.
Ο «μεγάλος» κόσμος είναι η συνολική προβολή των δικών μας μικρόκοσμων. Με τον ίδιο τρόπο συμβαίνουν τα πράγματα και σε προσωπικό και σε συλλογικό και σε εθνικό επίπεδο. Οσοι είδαμε την περασμένη Παρασκευή το ντιμπέιτ μεταξύ Μπάιντεν και Τραμπ, σκεφτήκαμε ότι αυτό το θέαμα σηματοδοτεί το τέλος των ΗΠΑ, έτσι όπως τις ξέραμε τουλάχιστον. Το θέαμα παρέπεμπε σε ταινία των Μόντι Πάιθον ή του Μπόρατ. Ενας παρλαπίπας κλόουν από τη μία και από την άλλη ένας άνθρωπος καταφανώς ανήμπορος και όχι σε απόλυτη επικοινωνία με το περιβάλλον. Να διεκδικούν την προεδρία της υπερδύναμης. Και οι ψηφοφόροι να έχουν να διαλέξουν ανάμεσα σε ένα δυστοπικό παρελθόν και σε ένα τρεμάμενο μέλλον. Κι εμείς να τραγουδάμε από μέσα μας, με ξεκούρδιστη φωνή, σαν τους παλιούς δίσκους που έχαναν στροφές στα πικάπ, το «Born in the USA» του Σπρίνγκστιν.
Πότε «τέλειωσαν» οι ΗΠΑ; Οταν βγήκε πρόεδρος ο Τραμπ; Οταν ξέσπασε το κίνημα Black Lives Matter που ήθελε να σαρώσει τον παλιό κόσμο; Οταν μπούκαραν οι τραμπικοί στο Καπιτώλιο και είδαμε εκείνες τις απίστευτες σκηνές; Ή μήπως άρχισε να «τελειώνει» το 2001, μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους; Oλα θα ταίριαζαν σε μία ταινία. Ψυχραιμία παιδιά. Οι ΗΠΑ δεν τελείωσαν. Κουράστηκαν, ρέταραν. Ξέμειναν από οράματα, το αμερικάνικο όνειρο ξεθώριασε όπως «ξεθωριασμένα» από τον χρόνο φαίνονται πλέον και τα έντονα χρώματα στις τεχνικολόρ ταινίες. Χρειάζονται ένα restart όπως ακριβώς και οι συσκευές μας όταν «κολλάνε». Ανθρώπους που θα μπορούν να εμπνέουν. Που να έχουν και όραμα και φιλοδοξίες και το ένα να τροφοδοτεί το άλλο. Και θεωρώ ότι αυτό το άτομο ή αυτά τα άτομα ήδη υπάρχουν και κάπου δουλεύουν. Oτι σύντομα θα ξεμυτίσουν έστω και ως μεταβατική κατάσταση. Πριν ο Μπάιντεν καταρρεύσει μπροστά στις κάμερες ή ο Τραμπ «καβαλήσει» το άλογο παράλογο. Φτάνει να του δώσει το χρίσμα η Τέιλορ Σουίφτ. Τον νου της.
Δεν βλέπουμε τι γίνεται και στη Γαλλία; Ο φόβος για την επέλαση της Ακροδεξιάς αύξησε εντυπωσιακά το ποσοστό των Γάλλων που, προχθές, πήγαν να ψηφίσουν. Τελικά, δεν ανατράπηκαν τα προγνωστικά, πρώτο το κόμμα της Λεπέν, με λιγότερο ωστόσο ποσοστό από αυτό που περίμεναν.
Τι σημαίνει αυτό; Οτι «τέλειωσε» η Γαλλία; Η χώρα της σύγχρονης δημοκρατίας και των κινημάτων; Με τα συνθήματα του Μάη του ’68 να ηχούν ακόμη στα αφτιά όχι μόνο αυτών που τον έζησαν αλλά και στα δικά μας που τον «εισπράξαμε»; Οχι βέβαια. Κι ας ακούω εδώ και καιρό αναλύσεις επί αναλύσεων για τους λόγους που οι Γάλλοι έκαναν τέτοια στροφή. Δεν γίνονται οι άνθρωποι φασίστες επειδή αισθάνονται απροστάτευτοι από το κράτος. Και ξέρουν πολύ καλά τι σημαίνει φασισμός. Τους το θυμίζουν αυτοί που βγαίνουν στους δρόμους των πόλεων της Γαλλίας να φωνάξουν εναντίον της Ακροδεξιάς. Περί ενός φαινομένου πρόκειται που ό,τι και αν το προκάλεσε δεν γίνεται παρά, με τον καιρό, να κατασταλεί. Η Ευρώπη δεν ξεχνά τόσο εύκολα τι πλήρωσε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από τότε που ήμουν πολύ νέα ακούω συνέχεια για το «τέλος του κόσμου». Στα χρόνια της πανδημίας το άκουγα κάθε μέρα και από πολλές πλευρές. Μόνο που ο κόσμος δεν τελειώνει, η Ιστορία, απλώς, μας βγάζει κατά καιρούς τη γλώσσα. Διότι αν θεωρούμε ότι ο κόσμος, είτε με κρότο είτε με λυγμό, θα σκάσει στα χέρια μας, έχουμε μεγάλη ιδέα για τα χέρια μας.
