Σε αντίθεση με άλλες χώρες, η Ακροδεξιά στη Δανία δεν κυριάρχησε στις ευρωπαϊκές εκλογές αυτού του μήνα. Αν και ο λαϊκισμός εκτινάχθηκε στη χώρα πριν από μία δεκαετία, τα κόμματα του Κέντρου έχουν ωθήσει την Ακροδεξιά στο περιθώριο και τώρα έχουν ξανά τον έλεγχο.
Στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του 2014, το ακροδεξιό Δανέζικο Λαϊκό Κόμμα (DPP) συγκλόνισε το πολιτικό κατεστημένο κερδίζοντας τον μεγαλύτερο αριθμό εδρών, με τον κύριο υποψήφιο του κόμματος να σημειώνει εθνικό ρεκόρ για τις προσωπικές ψήφους που έλαβε. Το DPP θριάμβευσε στις γενικές εκλογές έναν χρόνο αργότερα, για να γίνει το μεγαλύτερο κόμμα στο συντηρητικό μπλοκ και το δεύτερο μεγαλύτερο στο κοινοβούλιο. Ομως, στις ευρωπαϊκές εκλογές αυτόν τον μήνα, η δανέζικη Ακροδεξιά προσπάθησε για να κρατήσει μόνο μία έδρα. Τι συνέβη;
Από το σοκ του 2014, τα καθιερωμένα πολιτικά κόμματα, με επικεφαλής τους Σοσιαλδημοκράτες και τη σημερινή πρωθυπουργό Μέτε Φρέντερικσεν, έχουν υιοθετήσει στοιχεία των πολιτικών θέσεων της Ακροδεξιάς, ειδικά για τη μετανάστευση, η οποία θεωρείται γενικά ως η κύρια κινητήρια δύναμη πίσω από την άνοδο του λαϊκισμού. Ενώ η Δανία είχε κάποτε ένα από τα πιο φιλελεύθερα μεταναστευτικά καθεστώτα στην Ευρώπη, έχει σταδιακά αυστηροποιήσει την πολιτική της.
Ενας άλλος παράγοντας των πρόσφατων λαϊκιστικών κυμάτων είναι η επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης έξω από τις μεγάλες πόλεις, όπου οι θέσεις εργασίας και οι ευκαιρίες εξαφανίζονται σε όλη την εποχή της παγκοσμιοποίησης. Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, οι διαδοχικές κυβερνήσεις της Δανίας έχουν μετατοπίσει τους δημόσιους πόρους μακριά από τις μεγάλες πόλεις στηρίζοντας την κοινωνική κινητικότητα στην περιφέρεια.
Η περίοδος πριν από τις πρόσφατες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έδειξε ότι η Ακροδεξιά δεν συγχρονίστηκε με τη συντριπτική πλειοψηφία των δανών ψηφοφόρων σε δύο βασικά ζητήματα: την κλιματική αλλαγή και την πολιτική ασφάλειας. Εκτός από την αμφισβήτηση της εξουσίας της ΕΕ να ενεργεί κατά της κλιματικής αλλαγής, ακροδεξιοί πολιτικοί έχουν ακόμη ανακοινώσει την πρόθεσή τους να αποσυρθούν από βασικές συμφωνίες για το κλίμα σε εθνικό επίπεδο. Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις έχουν δείξει ότι οι δανοί ψηφοφόροι απαιτούν επιθετικές πολιτικές για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Ομοίως, όσον αφορά την πολιτική ασφάλειας, η Ακροδεξιά αμφισβήτησε τη νομιμότητα της ΕΕ ως φόρουμ συλλογικής δράσης και υποστήριξε ότι η δανέζικη πολιτική ασφάλειας πρέπει να αποφασίζεται αποκλειστικά υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, υπό το φως του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, οι δανοί ψηφοφόροι διαφωνούν έντονα.
Ενώ η Ακροδεξιά της Δανίας ήταν πάντα σκεπτικιστική για την ΕΕ, το DPP δεν ακολούθησε άλλα δεξιά εθνικιστικά κόμματα για να μετριάσει τη θέση του τα χρόνια που ακολούθησαν το Brexit και την πανδημία COVID-19. Αντίθετα, κάλεσε τη Δανία να αποχωρήσει εντελώς από την ΕΕ. Ενώ αυτή η κίνηση εδραίωσε την εκλογική του βάση, μείωσε ριζικά τις πιθανότητές του να ανακτήσει την προηγούμενη ισχύ του. Η υποστήριξη της Δανίας για ένταξη στην ΕΕ έχει αυξηθεί και, το 2022, ένα δημοψήφισμα ακύρωσε ακόμη και τη μακροχρόνια εξαίρεση στην αμυντική συνεργασία.
Ενώ η Ακροδεξιά βρίσκεται πια στο περιθώριο της πολιτικής στη Δανία, η απειλή του λαϊκισμού είναι ακόμα ζωντανή. Η Ακροδεξιά έχει διασπαστεί και – σε αντίθεση με ό,τι θα μπορούσε κανείς να υποθέσει – αυτή η εξέλιξη δεν είναι απαραίτητα επωφελής για το πολιτικό κέντρο. Οι αποσχισθέντες, υπό τη σημαία του Δημοκρατικού Κόμματος της Δανίας, εξασφάλισαν το 2022 μία έδρα στη Βουλή. Ενώ το νέο κόμμα είναι πιο κοντά στο Κέντρο και υποστηρίζει περισσότερο την ένταξη στην ΕΕ, κατάφερε να διατηρήσει το Μεταναστευτικό στην ημερήσια διάταξη. Διαισθανόμενος τους κινδύνους, ο εκπρόσωπος των Σοσιαλδημοκρατών για τη μετανάστευση Φρέντερικ Βαντ προειδοποίησε πρόσφατα τους ξένους στη χώρα να μην εμπλέκονται σε ανατρεπτικές δραστηριότητες, υπονοώντας ότι οι αλλοδαποί κάτοικοι δεν είναι γενικά καλά ενσωματωμένοι στη δανέζικη κοινωνία. Αν και η δήλωση του Βαντ προκάλεσε έντονη κριτική, ακόμη και από πολλούς Σοσιαλδημοκράτες, καταδεικνύει τον βαθμό στον οποίο η λαϊκιστική απειλή εξακολουθεί να επηρεάζει τους πολιτικούς ηγέτες στο Κέντρο. Παραμένουν πεπεισμένοι ότι το μοντέλο της Δανίας για να κρατήσει μακριά την Ακροδεξιά απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση.
O Μάικλ Ερενράιχ είναι πρώην διευθυντής της Danish Foreign Policy Society
