«Անիմացիան կենդանություն հաղորդելու արվեստ է», - ասում է մուլտիպլիկատոր, ռեժիսոր Յուրա Բոգուսլավսկին, որն «Անտեսանելի ընկերներ» ստուդիայի հետ Երեւան է տեղափոխվել 2022թ.-ին ու անիմացիայի դպրոց հիմնել:
Մեդիամաքսի հետ զրույցում Յուրան պատմել է հայաստանյան կյանքի եւ նոր նախագծերի, այդ թվում՝ «Սիրտ իմ» անիմացիոն ֆիլմի մասին, որի հիմքում Վիլյամ Սարոյանի պատմվածքն է:
Երեխաները պատրաստի նկարիչներ են
Ծնվել եմ Մոսկվայում, անիմացիայով հետաքրքրվել եմ փոքր տարիքից: Առաջին մասնագիտությամբ պատմաբան եմ, սովորել եմ Մոսկվայի պետական համալսարանում, որն այդպես էլ չեմ ավարտել: 20 տարեկանից մուլտիպլիկացիայով զբաղվել եմ արդեն պրոֆեսիոնալ: Մասնագիտական կրթություն ստանալուն զուգահեռ, դասավանդում էի:
Ընկերներով ստեղծել էինք խումբ, որի հիմքում մեր ընդհանուր հետաքրքրություններն էին: Մեզ դուր էր գալիս փորձարկումներ անել ու նոր լուծումներ գտնել: Նաեւ մեծ հաճույքով դասավանդում էինք երեխաներին: Ես կարծում եմ, որ շատ երեխաներ պատրաստի նկարիչներ են ու ունեն դեռ չսահմանափակված մտածողություն:
Ինչ-որ պահի սկսեցինք դասավանդել ուսանողներին ու սովորեցնել նրանց մասնագիտական հմտություններ: Այդպես ծնվեց «Անտեսանելի ընկերներ» անիմացիայի դպրոց-ստուդիան:
Հայկական բնապատկերների մանրանկարները միշտ մեր աչքի առաջ էին
Ցանկանում եմ երախտագիտություն հայտնել Հայաստանին: Բոլոր այն մարդկանց, որոնց հանդիպել ենք մեր ճանապարհին տեղափոխվելուց հետո եւ որոնք մեզ իսկապես շատ են օգնել: Այստեղ շատ «ընդունող» միջավայր է։
Հայաստանի հետ կապեր ենք ունեցել դեռ տեղափոխվելուց առաջ։ 2018 թվականին Երեւանում էինք մեր ստուդիայի ամբողջ կազմով: TUMO-ի հետ համատեղ նախագծի էինք մասնակցում:
Դա իմ առաջին այցն էր, սակայն թիմի որոշ անդամներ նախկինում արդեն եղել էին Հայաստանում: Օրինակ՝ Իլյա Յուդովիչը, որը հիմա, կարելի է ասել, հայկական ֆիլմ է նկարահանում: Այն կոչվում է «Սիրտ իմ» ու հիմնված է Վիլյամ Սարոյանի պատմվածքներից մեկի վրա:
Այս անիմացիոն ֆիլմի դեկորացիաները՝ հայկական բնապատկերների մանրանկարները, երկար ժամանակ աչքիս առաջ էին՝ մեր ստուդիայում: Այնպես որ, Հայաստանը միշտ ինչ-որ կերպ ներկա էր բոլորիս կյանքում։
«Սիրտ իմ»
Ինչպես նշեցի, «Սիրտ իմ» նախագիծն իրականացվում էր դեռ Հայաստան տեղափոխվելուց շատ առաջ: Կարծում եմ՝ Սարոյանն Իլյա Յուդովիչի սիրելի գրողներից է: Ինքս էլ կարդացել եմ նրա պատմվածքների շարքն ու թեթեւության, բարության շատ լուսավոր զգացում ունեցել:
«Սիրտ իմ» նախագիծը լիամետրաժ անիմացիոն ֆիլմ է՝ հիմնված ընդամենը մեկ էջանոց պատմվածքի վրա: Սյուժեի որոշ գծեր վերցված են Սարոյանի «Իմ անունն Արամ է» շարքի մյուս պատմվածքներից: Որոշ հատվածներ էլ Իլյայի հորինվածքն են: Նա մանրամասն ստեղծել է ֆիլմի աշխարհն ու դրա գործողությունները տեղափոխել Հայաստան:
«Հարուստ արգանակ, որը դեռ եփվում է»
Հայաստանում անիմացիայի զարգացման մի քանի ալիք է եղել։
Մեր ընկեր ու անիմացիայի դպրոցի դրամատուրգիայի ու կինոյի պատմության ուսուցիչ Սերգեյ Կապկովը մի հետաքրքիր դեպք է պատմել: Նա ծանոթ էր ռեժիսոր Լեւ Ատամանովի դստեր հետ: Ատամանովը հայտնի է «Սոյուզմուլտֆիլմում» նկարահանած իր ֆիլմերով՝ «Ձյունե թագուհին», «Ոսկե այծքաղ», «Գավ անունով փիսիկը» եւ այլն։ Նրա դուստրը պատմել է, որ Ատամանովն իր առաջին աշխատանքները նկարել է հենց Երեւանում։ 1930-ականներին՝ «Մեծ տեռորի» տարիներին, նա տեղափոխվել է Հայաստան ու սկսել դասավանդել տեղի մասնագետներին: Արդյունքում նրա պատրաստած թիմը 1938 թվականին Հովհաննես Թումանյանի հեքիաթի հիման վրա ստեղծել է հայկական «Շունն ու կատուն» մուլտֆիլմը: Նա այստեղ մոտ 20 ուսանող ուներ, որոնցից շատերը նկարահանում էին սեփական ֆիլմերը: Պատերազմից հետո Ատամանովը վերադարձել է Մոսկվա ու հայկական անիմացիայում դարձյալ դադար է եղել:
Ավելի ուշ՝ 1960-ականներին, նրա ուսանողներից Վալենտին Պոդպոմոգովը, վերսկսել է Հայաստանում անիմացիոն արտադրության ստեղծումը: Եվ արդեն նրա ուսանողներից էր Ռոբերտ Սահակյանցը, որը, ցավոք, կյանքից հեռացավ բավականին երիտասարդ տարիքում:
Եթե խոսենք այսօրվա Հայաստանի անիմացիայի մասին, կասեմ, որ այն համերով հարուստ արգանակի է նման, որը դեռ եփվելու փուլում է:
Ուզում եմ անպայամն առանձնացնել Նառա Մուրադյանին, որը ստեղծել է բազմաթիվ ինքնատիպ ֆիլմեր՝ շատ վառ, անսովոր ու ճանաչելի ոճով: Նա բոլորիս օգնել է տեղափոխության ժամանակ: Մեկ տարվա ընթացքում իր տանը հյուրընկալում էր Ռուսաստանից տեղափոխվող բոլոր անիմատորներին:
Կան մի քանի այլ ստուդիաներ եւս, որոնք այժմ զարգացման փուլում են, օրինակ՝ վառ ու ժամանակակից OnOff-ը:
Անդրեյ Բիլժոյի եւ Քրիստոֆեր Ռեյնբոուի դասընթացները Երեւանում
Մեր անիմացիոն դպրոցը Հայաստանում գործում է արդեն երկրորդ տարին: Փաստացի այսօր այն միակ ուսումնական հաստատությունն է, որտեղ կարելի է պրոֆեսիոնալ ու համակարգված ձեւով անիմացիա սովորել:
Առաջին ուսումնական տարին մեզ շատ ոգեշնչեց: Հիմա ընթացքում է երկրորդ տարվա ընդունելությունը:
Անցած տարի խառը խումբ էր ստացվել՝ Ռուսաստանից տեղափոխվածների ու այստեղի հայերի մասնակցությամբ: Աշխատանքային լեզուները ուսերենն ու անգլերենն են, ուսուցումը վճարովի է եւ տեւում է 1 տարի: Դասերն անցկացվում են երեկոյան ժամերին: Շատ ենք ցանկանում, որ «Անտեսանելի ընկերների» անիմացիայի դպրոցը միջազգային դառնա ու մարդիկ Հայաստանում սովորելու համար գան ոչ միայն Ռուսաստանից, այլեւ՝ այլ երկրներից:
Մեր հիմնական դասընթացն անիմացիան ու անիմացիոն ռեժիսուրան է: Ունենք նաեւ անիմացիոն սցենարի ու դրամատուրգիայի դասընթաց: Սա մեծ ձեռքբերում է, քանի որ ոչ մի այլ տեղ հնարավոր չէ սովորել անիմացիոն սցենարիստի մասնագիտություն: Այս դասընթացը վարում է «Սոյուզմուլտֆիլմ» կինոստուդիայի գլխավոր խմբագիր Սերգեյ Կապկովը, որը հիանալի սցենարիստ եւ կինոպատմաբան է։
Նոր ուսումնական տարում կունենանք նաեւ կոմիքսների դասընթաց։ Դասավանդելու համար հրավիրել ենք մեր ընկեր, բրիտանացի նկարիչ Քրիստոֆեր Ռեյնբոուին, որն այժմ Հայաստանում է ապրում։
Մեզ է միացել նաեւ ծաղրանկարչության դասականներից Անդրեյ Բիլժոն: Նա չի սիրում «ծաղրանկար» բառն, այնպես որ Բիլժոյի կուրսն անվանել ենք «պարադոքսալ ստեղծագործության դասընթաց»։ Այն անդրադառնալու է ոչ միայն նկարչությանն, այլեւ՝ սովորեցնելու է աշխատել տարածության եւ ինտերիերների հետ: Բիլժոն շատ բազմակողմանի նկարիչ է ու հատուկ դասավանդելու համար ամեն ամիս Երեւան է գալու Վենետիկից, որտեղ հիմա ապրում է: Դպրոցի ընդունելության բոլոր պայմաններին կարելի է ծանոթանալ մեր կայքում:
Անիմացիայի սահմաններն այսօր ընդլայնվում են
Մուլտիպլիկացիան միավորում ու իր մեջ ներառում է արվեստի տարբեր ուղղություններ: Եթե այն պետք է ինչ-որ կերպ սահմանել, կասեմ, որ անիմացիան կենդանություն հաղորդելու արվեստ է: Հաճախ դրա մասին խոսելիս նշում են բազմաթիվ տեխնիկական մանրամասներ: Իրականում դրանք այնքան էլ կարեւոր չեն: Անիմացիայի սահմաններն այսօր ընդլայնվում են, բայց ինչ տեխնիկական չափանիշներով էլ այն սահմանենք, անիմացիան առաջին հերթին արվեստ է, իսկ արվեստը՝ սեփական մտքերով ու հույզերով կիսվելու լեզու:
Օրինակ՝ ինձ հիացնում է ճապոնացի ռեժիսոր Հայաո Միյաձակին: Նրան, փառք Աստծո, գիտեն շատերը: Բայց եթե կարիք լիներ ինչ-որ մեկին, որն անիմացիայի մասին ոչինչ չգիտի, խորհուրդ տալ դիտել միայն մի ֆիլմ, կնշեմ հոլանդացի մուլտիպլիկատոր Միքայել Դուդոկ դե Վիտի «Հայրն ու դուստրը»:
Սա այլաբանություններով լի, պոետիկ ստեղծագործություն է, որը ոչ մեկին անտարբեր չի թողնի:
Յանա Շախրամանյան
Լուսանկարները՝ Էմին Արիստակեսյանի
