«Диапазон» совместно с управлением по развитию языков продолжает серию обучающих публикаций. В этом уроке вы узнаете, как правильно указывать временные рамки и повторите пройденный ранее материал. Учитесь, общайтесь, развивайтесь!
СӨЗДІК - CЛОВАРЬ
Уақыт, мерзім, мезгіл - время
Кетті, кеткенде - прошло
Қалды, қалғанда - осталось
Неше – сколько
Жоспар – план
Қашан - когда
Дәл, тура - ровно
Жарым - половина
Күт - жди
Бірге – вместе
Уақыт – время
Апта – неделя
Сағат – часы
Кеш – вечер
Жарым – половина
Ғасыр – век
Дәуір – эпоха
Тура – прямой
Түс – полдень
Жыл - год
Мезгіл – пора, срок
Ай – месяц
Күн – солнце, день
Тәулік – сутки
Түн – ночь
Прочитайте несколько раз. Переведите текст.
Сәрсенбі
Бүгін – сәрсенбі. Сәрсенбі – сәтті күн, сондықтан көп жұмыс жоспарладым. Таңертең ерте тұрып, сабаққа барамын. Содан соң кітапханадан кітап аламын. Түстен кейін қазақ тілінің үйірмесіне барамын. Осы жұмыстардың бәрін бүгін істеуім керек. Бейсенбіде басқа жұмыстар бар. Әр жұмысты өз уақытында істеуім керек. Осылайша уақытымды үнемдеймін.
Ответьте на эти вопросы по тексту.
Бүгін қай күн?
Сәрсенбі қандай күн?
Таңертең қайда барамын?
Кітапханадан не аламын?
Түстен кейін қайда барамын?
ГРАММАТИКА
Септік жалғаулары – Падежные окончания
Барыс септік (қайда? кімге? неге?), жалғаулары: -ҒА, -ГЕ, -ҚА, -КЕ
Жатыс септік (қашан? қайда? кімде? неде?), жалғаулары: -ДА, -ДЕ, -ТА, -ТЕ
Шығыс септік (қайдан? кімнен? неден?), жалғаулары: -НАН, -НЕН, -ДАН, -ДЕН, -ТАН, -ТЕН;
1 . Уақытты айтып жаттығайық.
Поупражняйтесь в произношении времени.
1- ден 7- ден 1 – ге 7 – ге
2- ден 8- ден 2 – ге 8 – ге
3- тен 9- дан 3 – ке 9 – ға
4- тен 10- нан 4 – ке 10 – ға
5- тен 11 – ден 5 – ке 11 – ге
6- дан 12 – ден 6 – ға 12 – ге
Қалды (значение слова «осталось») Кетті (значение слова «прошло»)
Үлгі: Бірден кетті. Беске қалды.
2. Үлгі бойынша сөз тіркестерін құраңыз, қазақ тілінде «минут.... қалды», «минут кетті» тіркестерінің қалай айтылатынына назар аударыңыз.
Составьте по образцу словосочетания, обратите внимание как в казахском языке формулируют выражения: «осталось.... минут», «прошло..... минут»
Без десяти девять – тоғызға он минут қалды.
Пять минут шестого – бестен бес минут кетті.
Ровно двенадцать – дәл (тура) он екі.
Половина девятого – сегіз жарым.
Пять минут третьего – ...., половина второго – ...., без двацати десять – ...., ровно семь – .....
3. Жақша ішіндегі қажетті сөзді қойып, сөйлемді жазыңыз.
Выберите из скобки нужное слово и впишите предложения.
Сабақ сағат .... (екіде, екіге) басталады. Үйге .... (төрт жарымда, төртінші) келдім. Таңертең жұмысқа ..... (сегізға, сегізде) барамын.
4. Қажетті септік жалғауларын қойыңыз.
Поставьте правильно окончания падежей:
Бес... бес минут қалғанда; он... жиырма минут кеткенде;
Алты... он минут қалғанда, тоғыз... он бес минут кеткенде; тура бес.., жеті жарым.... .
1. Диалогті орыс тіліне аударыңыз.
Переведите диалог на русский язык.
- Жұмыстан нешеде шығасың?
- Мен жұмыстан сағат алтыға бес минут қалғанда шығамын. Ал сен ше?
- Мен алтыдан он бес минут кеткенде шығамын. Мені күт, бірге шығайық.
- Жақсы.
2. Тест
1. Сөйлемде қай септіктің жалғаулары бар?
Арман анасымен мектепке бара жатыр.
а) шығыс; ә) барыс; б) жатыс;
2. Қажетті жалғауды қойыңыз.
Айдана жұмысқа сегіз........ он минут қалғанда келді.
а) -ден; ә) -ге; б) -ке;
3. Уақытты дұрыс айтыңыз.
Менің жұмысым таңертеңгі сағат тоғыз.....
басталып, кешкі алты .......... бітеді.
а) - ға; ә) -да; б) жарым+да;
4. Тиісті қосымшаны жалғаңыз.
Ержан бастығы..... мақтау қағазын алды.
а) -ға; -нан; -да;
5. Көп нүктенің орнына керекті сөзді қойыңыз.
Марат ауылдан ................ келді.
а) кеше; ә) ертең; б) сегіз;
