Территория Республики Арцах должна быть передана под управление ООН. Послание международному сообществу
ОБРАЩЕНИЕ БОЛЕЕ 120 ПАРТИЙ, ОБЩЕСТВЕННЫХ ОРГАНИЗАЦИЙ, СМИ И ГЛАВ ОБЩИН РЕСПУБЛИКИ АРЦАХ МЕЖДУНАРОДНОМУ СООБЩЕСТВУ / ԱՐՑԱԽԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԵՎ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՈՒԺԵՐԻ ՈՒՂԵՐՁԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՆՐՈՒԹՅԱՆԸ
Более 120 партий, общественных организаций, средств массовой информации и руководителей органов местного самоуправления Республики Арцах (Нагорно-Карабахской Республики) подписали Обращение к международному сообществу по случаю Дня референдума о независимости Республики Арцах, Конституции Республики Арцах и 75-летия принятия Всеобщей декларации прав человека.
Адресатами послания являются: Генеральный секретарь ООН, Совет Безопасности ООН, Действующий председатель ОБСЕ, Сопредседатели Минской группы ОБСЕ, Совет Европы (Генеральный секретарь, Председатель ПАСЕ, Председатель Совета Министров), Президент Совета Европейского Союза, Председатель Европейского Парламента, Генеральный секретарь СНГ, Генеральный секретарь ОДКБ, Генеральный секретарь НАТО. Послание открыто для дальнейшего подписания.
Субъекты, желающие присоединиться к Обращению, должны отправить соответствующее письмо по адресу электронной почты: Artsakh.December10@gmail.com.
Обновленный список подписавшихся можно найти по этой ссылке:https://docs.google.com/document/d/1yjNBv-G1d0pRpJ
В Обращении политических и гражданских сил Республики Арцах, в частности, говорится:
Обращение политических и гражданских сил Республики Арцах к международному сообществу
Адресаты: Генеральный секретарь ООН, члены Совета Безопасности ООН, Действующий председатель ОБСЕ, Сопредседатели Минской группы ОБСЕ, Совет Европы (Генеральный секретарь, Президент ПАСЕ, Председатель Совета Министров), Председатель Совета Европейского Союза, Председатель Европейского Парламента, Генеральный секретарь СНГ, Генеральный секретарь ОДКБ, Генеральный секретарь НАТО.
Ни один свободный народ не может отказаться от своих суверенных прав и подчиниться господству чуждого ему государства, тем более государства, где долгие годы правит авторитарный, коррупционный и расистский режим, опьянённый своей безнаказанностью.
Наше общее решение покинуть нашу Родину – Республику Арцах (Нагорно-Карабахскую Республику), наши дома, оставить мощи Крестителя, наши армянские церкви и могилы предков, которые мы защищали веками, является доказательством всему миру, что для арцахского народа свобода является высшей ценностью. Вынужденное решение было принято в условиях продолжающихся геноцидальных действий и нависших серьезных экзистенциальных угроз.
Мы приняли это решение, потому что те, кто называют себя поборниками и защитниками свободы и прав человека, решили ради достижения мнимого мира между Арменией и Азербайджаном и ради собственных геополитических интересов отказать нам в нашем праве достойно жить на своей Родине и в праве на самоопределение.
Мы ушли, потому что только так мы могли гарантировать нашу безопасность и сохранить наше человеческое и национальное достоинство и наш генофонд, разоблачить ту большую ложь, на которой была основана политическая идея одностороннего и силового урегулирования конфликта путём принуждения нас и наших детей принять подданство и дать клятву верности уничтожающему и ненавидящему нас режиму.
Более трех десятилетий мы всеми своими силами защищали право наших детей на мир и свободное развитие. Мы противостояли политическим сделкам, которые нам предлагались в ущерб нашему суверенному праву жить на своей Родине, завоёванному ценой жизни и огромных жертв многих поколений в течение долгих веков борьбы за сохранение нашего национального достоинства и идентичности. И эта борьба не окончена. Мы уверены, что вернём себе нашу Родину силой правды и справедливости.
Для тех, кто думает, что миром можно управлять, опираясь на ложь и грубую силу, мы повторяем:
Нагорно-Карабахская Республика была провозглашена 2 сентября 1991 года легитимными органами власти Нагорно-Карабахской Автономной Области и Шаумянского района Азербайджанской ССР, когда её органы власти объявили о своём решении выйти из состава СССР. Политическая Декларация о провозглашении НКР опиралась на юридическую норму действовавшего в то время союзного закона и волеизъявление арцахцев, выраженное на всенародном референдуме.
Наше право на самоопределение было признано даже со стороны властей Советской России и Азербайджана в 1920 году, легло в основу создания Автономной Области Нагорного Карабаха в 1923 году, закреплялось конституцией СССР, конституцией Азербайджанской Советской Социалистической Республики и законом АзССР «О НКАО», было сохранено федеральным законом «О порядке решения вопросов, связанных с выходом союзной республики из СССР» от 3 апреля 1990 года, а также опирается на Устав ООН и Международный пакт о гражданских и политических правах 1966 года.
Референдум 10 декабря 1991 года подтвердил, что абсолютное большинство избирателей поддерживает решение провозгласить независимость нашей Республики. Легитимный парламент, избранный по демократическим стандартам и в условиях геноцидальной осады и вооруженной агрессии, принял 6 января 1992 года Декларацию о независимости Нагорно-Карабахской Республики. За этот выбор заплатили жизнью тысячи наших соотечественников.
В 1992 году все государства-члены СБСЕ/ОБСЕ признали право избранных представителей Нагорного Карабаха участвовать в международной конференции ОБСЕ, уполномоченной урегулировать нагорно-карабахский конфликт.
На референдуме 2006 года наш народ утвердил Конституцию Республики, которая определяла порядок избрания легитимных представителей Нагорного Карабаха и их полномочия, в 2017 году опять же на референдуме народ утвердил новую Конституцию. Эта Конституция была и остаётся единственным основополагающим документом, которым граждане нашей Республики руководствуются и которому подчиняются по своей воле.
Соответственно, мы — граждане Республики Арцах, в стремлении отстаивать свои законные права и право на сохранение субъектности нашей Республики, утверждаем, что самоопределившийся Нагорный Карабах не принимал никакого участия в формировании конституции и органов власти самопровозглашенной Азербайджанской Республики, и наоборот, заявил о своей независимости. Однако новообразовавшийся Азербайджан не скрывал свои безосновательные претензии на Нагорный Карабах.
Именно в таких условиях международное сообщество зафиксировало факт наличия разногласий по статусу Нагорного Карабаха, признав спорность данной территории. Армения и Азербайджан тогда стали странами-участниками СБСЕ/ОБСЕ на условиях признания ими факта существования разногласий по вопросу принадлежности Нагорного Карабаха и согласия на то, что будущий статус Нагорного Карабаха будет определен на мирной конференции под эгидой СБСЕ/ОБСЕ. Оба государства взяли на себя международное обязательство решать вопрос исключительно мирным путем.
Однако, став участником СБСЕ/ОБСЕ, Азербайджан сразу же нарушил свое международное обязательство по мирному разрешению споров. Официальный Баку незаконно применил силу по отношению к НКР как к спорной территории с целью недопущения проведения международной конференции по определению статуса Нагорного Карабаха. В сложившихся условиях народ Нагорного Карабаха воспользовался своим правом на самооборону. Вооруженная агрессия Азербайджана в 1992-1994 годах обернулась поражением для этой страны со значительными территориальными потерями. Важно подчеркнуть, что Линия соприкосновения войск между НКР и Азербайджаном была международно признана.
Тем не менее, за три десятилетия конфликта ни один государственный деятель, ни один политик или международный орган юридической власти не ответил на простой вопрос: почему Азербайджан и другие государства, которые юридически признали обязательство следовать принципу верховенства закона как основополагающему принципу своей государственности, могут не выполнять вытекающее из этого принципа обязательство уважать право на самоопределение народа Нагорного Карабаха и принцип неприменения силы?
Данное обстоятельство позволило Азербайджану сохранить в арсенале своей политики стратегию аннексии Нагорного Карабаха путем насильственного изгнания его коренного народа. Агрессивная политика этой страны так и не получила должного международного осуждения. Международные акторы, вопреки своим международным обязательствам нести ответственность за защиту населения от геноцида (Responsibility to Protect), к большому сожалению, не обратили должного внимания на содержащиеся в Послании Парламента Арцаха от 27 июля 2023 года предупреждения о серьезнейших экзистенциальных угрозах, стоящих перед населением Арцаха, не предотвратили преступные действия Азербайджана, который совершил очередную военную агрессию против НКР в сентябре 2023 г. и полностью изгнал коренное армянское население Арцаха со своей исторической Родины.
Следует напомнить, что после заключения перемирия 9 ноября 2020 года президент Азербайджана заявил, что проблемы Нагорного Карабаха больше не существует и все должны смириться с итогами Второй карабахской войны. Стремясь подменить суть конфликта, Азербайджан внес в дипломатическую лексику своей страны ложный нарратив об «оккупации Арменией азербайджанских земель», посредством которого пытается приглушить законные претензии к его агрессивной геноцидальной политике.
Мы не намерены поступаться своими принципами, убеждениями и нашими правами по отношению к собственной Родине ни перед лицом силы, ни перед угрозой уничтожения, ни в изгнании, ни при каких-либо других политических обстоятельствах.
Весь цивилизованный мир стоит сегодня перед выбором — либо восстановить в Нагорном Карабахе международный порядок, основанный на уважении права на самоопределение и других прав и свобод народов и человека, либо согласиться, что блокада, вооруженная агрессия, геноцид и оккупация являются законными способами урегулирования конфликтов.
Сегодня лидеры многих государств говорят о необходимости возвращения армян в Нагорный Карабах. Однако мы считаем, что для мирного, безопасного и достойного возвращения и жизни нашего народа на свою Родину необходимы следующие неоспоримые условия:
Во-первых, мы исключаем возвращение граждан Республики Арцах под юрисдикцию Азербайджана. Азербайджанские вооружённые силы, полиция и администрация должны быть полностью выведены с территории Республики Арцах, включая Шаумянский район, где Азербайджан несёт полную ответственность за осуществление этнической чистки в 1992 году.
Во-вторых, по всей границе Республики Арцах должны быть размещены многонациональные международные миротворческие силы ООН и создана демилитаризованная зона.
В-третьих, международно признанный Лачинский коридор должен быть полностью передан под контроль и управление ООН.
В-четвёртых, территория Республики Арцах должна быть передана под управление ООН для обеспечения условий возвращения всех беженцев, создания демократических и правовых институтов и восстановления экономики. Все беженцы должны иметь равный статус, равные права и подчиняться общим правилам переходного периода до проведения референдума, который подтвердит окончательный политический статус Нагорного Карабаха, результат которого будет юридически признан всеми государствами.
В-пятых, должна быть полностью исключена возможность уголовного преследования со стороны Азербайджана граждан Республики Арцах по каким-либо обвинениям за весь период конфликта. Все арестованные и уже осужденные в Азербайджане армяне должны быть немедленно освобождены. Мы готовы признать компетенцию международного трибунала для расследования каждого военного преступления, вина за которое вменяется нашим гражданам, при условии, что подобным образом этот трибунал будет также рассматривать все военные преступления, совершённые гражданами Азербайджана и его наёмниками.
Мы готовы всеми силами способствовать достижению мирного решения конфликта, которое будет основано на всестороннем уважении права на самоопределение и других международно признанных прав и свобод человека и народов.
ԱՐՑԱԽԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԵՎ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՈՒԺԵՐԻ
ՈՒՂԵՐՁԸ
ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՆՐՈՒԹՅԱՆԸ
(на армянском языке)
Հասցեատերեր՝ ՄԱԿ Գլխավոր քարտուղար, ՄԱԿ Անվտանգության խորհուրդ, ԵԱՀԿ գործող նախագահ, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրներ, Եվրոպայի Խորհուրդ (Գլխավոր քարտուղար, ԵԽԽՎ նախագահ, Նախարարների խորհրդի նախագահ), Եվրամիություն Խորհուրդի նախագահ, Եվրոպական Խորհրդարանի նախագահ, ԱՊՀ Գլխավոր քարտուղար, ՀԱՊԿ Գլխավոր քարտուղար, ՆԱՏՕ Գլխավոր քարտուղար։
Ոչ մի ազատ ժողովուրդ չի կարող հրաժարվել իր ինքնիշխան իրավունքներից և ենթարկվել իր համար օտար պետության գերիշխանությանը, առավել ևս մի պետության, որը ղեկավարվում է իր անպատժելիությամբ արբեցած ավտորիտար, կոռումպացված և ռասիստական ռեժիմի կողմից:
Մեր ընդհանուր որոշումը՝ լքել մեր Հայրենիքը՝ Արցախի (Լեռնային Ղարաբաղի) Հանրապետությունը, մեր տները, թողնել Սբ․ Մկրտչի մասունքները, մեր հայկական եկեղեցիներն ու մեր նախնիների գերեզմանները, որոնք մենք պաշտպանել ենք դարեր ի վեր, ապացույց է ողջ աշխարհին, որ Արցախի ժողովրդի համար ազատությունը բարձրագույն արժեք է։ Այս ճարահատ որոշումն ընդունվել է շարունակական ցեղասպանական գործողությունների և մեր գլխին կախված գոյաբանական լուրջ սպառնալիքների պայմաններում։
Մենք կայացրինք այդպիսի որոշում, քանի որ նրանք, ովքեր իրենց համարում են մարդու իրավունքների ու ազատությունների ջատագովներ ու պաշտպաններ, որոշեցին հանուն Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև թվացյալ խաղաղության ձեռքբերման և հանուն իրենց աշխարհաքաղաքական շահերի մերժել սեփական հայրենիքում արժանապատիվ ապրելու և ինքնորոշման մեր իրավունքները։
Մենք հեռացանք, քանի որ միայն այդպես կարող էինք ապահովել մեր անվտանգությունը և պահպանել մեր մարդկային ու ազգային արժանապատվությունն ու մեր գենաֆոնդը, քանի որ միայն այդպես կարող էինք բացահայտել այն մեծ սուտը, որի վրա հիմնված էր հակամարտության միակողմանի և ուժային լուծման քաղաքական գաղափարը, որը ենթադրում էր մեզ և մեր երեխաներին ստիպել հպատակվելու և հավատարմության երդում տալու մեզ ոչնչացնող և ատող վարչակարգին։
Ավելի քան երեք տասնամյակ շարունակ մենք մեր բոլոր ուժերով պաշտպանել ենք մեր երեխաների խաղաղության և ազատ զարգացման իրավունքը: Մենք դիմակայում էինք քաղաքական գործարքներին, որոնցով մերժվում էր սեփական Հայրենիքում ապրելու մեր ինքնիշխան իրավունքը, որը ձեռք է բերվել բազմաթիվ մարդկանց կյանքի գնով, հանուն մեր ազգային արժանապատվության ու ինքնության պահպանման՝ մի քանի սերունդների դարավոր պայքարի ընթացքում ահռելի կորուստների գնով։ Եվ այս պայքարը չի ավարտվել։ Մենք վստահ ենք, որ ճշմարտության և արդարության զորությամբ կվերադարձնենք մեր Հայրենիքը։
Նրանց համար, ովքեր կարծում են, թե աշխարհը կարելի է կառավարել ստով ու բռնությամբ, կրկնում ենք.
Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը խորհրդարանական ճանապարհով հռչակվել է 1991 թվականի սեպտեմբերի 2-ին՝ Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի և Ադրբեջանական ԽՍՀ Շահումյանի շրջանի օրինական իշխանությունների կողմից, այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանի իշխանությունները հայտարարեցին ԽՍՀՄ-ից դուրս գալու որոշման մասին։ ԼՂՀ-ի ձևավորման մասին քաղաքական հռչակագիրը հիմնված էր այն ժամանակ գործող միութենական օրենքի իրավական նորմի և արցախցիների կամարտահայտության վրա, որը դրսևորվել է համաժողովրդական հանրաքվեով։
Մեր ինքնորոշման իրավունքը ճանաչվել է նույնիսկ Խորհրդային Ռուսաստանի և Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից 1920 թվականին, հիմք է հանդիսացել 1923 թվականին Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի ձևավորման համար, ամրագրվել է ԽՍՀՄ սահմանադրությամբ, Ադրբեջանական ԽՍՀ սահմանադրությամբ և «ԼՂԻՄ-ի մասին» Ադր.ԽՍՀ օրենքով, այն պահպանվել է «ԽՍՀՄ-ից միութենական հանրապետության դուրս գալու հետ կապված հարցերի լուծման կարգի մասին» 1990 թ. ապրիլի 3-ի դաշնային օրենքով, ինչպես նաև խարսխված է ՄԱԿ-ի կանոնադրության և 1966 թ. ընդունված Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին միջազգային դաշնագրի վրա։
1991 թվականի դեկտեմբերի 10-ի հանրաքվեն հաստատեց, որ ընտրողների բացարձակ մեծամասնությունը պաշտպանել է մեր Հանրապետության անկախությունը հռչակելու որոշումը։ Ցեղասպանական պաշարման և ռազմական ագրեսիայի պայմաններում ժողովրդավարական չափորոշիչներով ընտրված օրինական խորհրդարանը 1992 թվականի հունվարի 6-ին ընդունել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության հռչակագիրը։ Այս ընտրության համար իրենց կյանքով վճարեցին մեր հազարավոր հայրենակիցները։
1992 թվականին ԵԱՀԽ/ԵԱՀԿ բոլոր անդամ - պետությունները ճանաչեցին Լեռնային Ղարաբաղի ընտրված ներկայացուցիչների իրավունքը՝ մասնակցելու ԵԱՀԿ միջազգային համաժողովին, որը լիազորված է կարգավորելու ղարաբաղյան հակամարտությունը։
Մեր ժողովուրդը 2006 թվականին հանրաքվեով հաստատել է Հանրապետության Սահմանադրությունը, որով սահմանվել է Լեռնային Ղարաբաղի օրինական ներկայացուցիչների ընտրության կարգը և նրանց լիազորությունները, իսկ 2017 թվականի հանրաքվեով ժողովուրդը հաստատել է նոր Սահմանադրությունը։ Այս Սահմանադրությունը եղել և մնում է միակ հիմնարար օրենքը, որով առաջնորդվում և որին ենթարկվում են մեր Հանրապետության քաղաքացիներն իրենց կամքով։
Հետևաբար, մենք՝ Արցախի Հանրապետության քաղաքացիներս, ձգտելով պաշտպանել մեր օրինական իրավունքներն ու մեր Հանրապետության սուբյեկտությունը, պնդում ենք, որ ինքնորոշված Լեռնային Ղարաբաղը ոչ մի մասնակցություն չի ունեցել ինքնահռչակ Ադրբեջանի Հանրապետության սահմանադրության և իշխանության մարմինների ձևավորման գործում, այլ, ընդհակառակը, հայտարարել է սեփական անկախության մասին։ Սակայն նորաստեղծ Ադրբեջանը չէր թաքցնում Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ իր անհիմն հավակնությունները։
Հենց այսպիսի պայմաններում է միջազգային հանրությունն արձանագրել Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի շուրջ տարաձայնությունների առկայության փաստը՝ ճանաչելով տվյալ տարածքի վիճելիությունը։ Հայաստանն ու Ադրբեջանն այն ժամանակ ԵԱՀԽ/ԵԱՀԿ անդամ-պետություններ են դարձել պայմանով, որ ընդունում են Լեռնային Ղարաբաղի պատկանելության հարցում տարաձայնությունների առկայության փաստը և համաձայնվում են, որ Լեռնային Ղարաբաղի ապագա կարգավիճակը որոշվի ԵԱՀԽ/ԵԱՀԿ հովանու ներքո անցկացվելիք խաղաղության համաժողովում։ Երկու պետություններն էլ հիմնախնդիրը բացառապես խաղաղ ճանապարհով լուծելու միջազգային պարտավորություն են ստանձնել։
Սակայն, ԵԱՀԽ/ԵԱՀԿ անդամ դառնալով՝ Ադրբեջանն անմիջապես խախտեց վեճերը խաղաղ ճանապարհով լուծելու իր միջազգային պարտավորությունը։ Պաշտոնական Բաքուն ապօրինի ուժ կիրառեց ԼՂՀ-ի՝ որպես վիճելի տարածքի նկատմամբ, նպատակ ունենալով խոչընդոտել Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի որոշմանը նվիրված միջազգային համաժողովի անցկացումը։ Ստեղծված իրավիճակում Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդն օգտվել է ինքնապաշտպանության իր իրավունքից։ 1992-94 թթ. Ադրբեջանի ձեռնարկած ագրեսիան պարտությամբ պսակվեց այդ երկրի համար ու հանգեցրեց տարածքային զգալի կորուստների։ Կարևոր է ընդգծել, որ ԼՂՀ-ի ու Ադրբեջանի զորքերի շփման գիծը միջազգայնորեն ճանաչվել է։
Այդուհանդերձ, հակամարտության երեք տասնամյակի ընթացքում ոչ մի պետական գործիչ, քաղաքական գործիչ կամ իրավական իշխանության որևէ միջազգային մարմին չի պատասխանել մի պարզ հարցի. ինչու՞ Ադրբեջանը և այլ պետություններ, որոնք իրավական առումով ճանաչել են օրենքի գերակայության սկզբունքին հետևելու պարտավորությունը՝ որպես իրենց պետականության հիմնարար սկզբունք, կարող են չկատարել այս սկզբունքից բխող՝ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը հարգելու պարտավորությունը և ուժի չկիրառման սկզբունքը։
Սույն հանգամանքն Ադրբեջանին թույլ է տվել սեփական քաղաքականության զինանոցում պահպանել բնիկ հայ ժողովրդի բռնի տեղահանման ճանապարհով Լեռնային Ղարաբաղի զավթման ռազմավարությունը։ Այդ երկրի նախահարձակ քաղաքականությունն այդպես էլ միջազգային պատշաճ դատապարտման չի արժանացել։ Միջազգային ակտորները, ի հեճուկս բնակչությունը ցեղասպանությունից պաշտպանելու համար պատասխանատվություն ստանձնելու իրենց միջազգային պարտավորությունների (Responsibility to Protect), ցավոք, պատշաճ ուշադրություն չդարձրին Արցախի բնակչության լրջագույն գոյաբանական սպառնալիքների մասին Արցախի խորհրդարանի 2023 թ. հուլիսի 27-ի ուղերձին և չկանխեցին Ադրբեջանի հանցավոր գործողությունները, ինչի արդյունքում Ադրբեջանը 2023 թ. սեպտեմբերին հերթական ռազմական ագրեսիան ձեռնարկեց ԼՂՀ-ի դեմ և Արցախի բնիկ հայ ազգաբնակչությանն արտաքսեց իր պատմական հայրենիքից։
Հարկ է հիշեցնել, որ 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի զինադադարի կնքումից հետո Ադրբեջանի նախագահը հայտարարել էր, որ Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրն այլևս գոյություն չունի, և որ բոլորը պետք է համակերպվեն Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմի արդյունքներին։ Ձգտելով նենգափոխել հակամարտության էությունը՝ Ադրբեջանն իր դիվանագիտական բառապաշարի մեջ մտցրեց «Հայաստանի կողմից ադրբեջանական հողերի զավթման» մասին կեղծ պատումը, որի միջոցով էլ փորձում է խլացնել իր իսկ ագրեսիվ ցեղասպանական քաղաքականության արձագանքները։
Մենք մտադիր չենք փոխելու սեփական Հայրենիքի նկատմամբ մեր սկզբունքները, համոզմունքներն ու իրավունքները՝ ո՛չ ուժի, ո՛չ բնաջնջման սպառնալիքի, ո՛չ աքսորի, ո՛չ էլ որևէ այլ քաղաքական հանգամանքներում։
Ամբողջ քաղաքակիրթ աշխարհն այսօր կանգնած է ընտրության առաջ՝ կամ վերականգնել միջազգային կարգը Լեռնային Ղարաբաղում, հիմնված ինքնորոշման իրավունքի և ժողովուրդների ու մարդու այլ իրավունքների ու ազատությունների վրա, կամ լռելյայն համաձայնվել, որ շրջափակումը, ռազմական ագրեսիան, ցեղասպանությունը և օկուպացիան հակամարտությունների լուծման օրինական միջոցներ են հանդիսանում:
Այսօր բազմաթիվ երկրների առաջնորդներ խոսում են Լեռնային Ղարաբաղ հայերի վերադարձի անհրաժեշտության մասին։ Սակայն, մենք գտնում ենք, որ սեփական Հայրենիք մեր ժողովրդի խաղաղ, անվտանգ և արժանապատիվ վերադարձի ու կյանքի համար անհրաժեշտ են հետևյալ անվիճարկելի պայմանները.
Առաջին՝ մենք բացառում ենք Արցախի Հանրապետության քաղաքացիների վերադարձը Ադրբեջանի իրավազորության ներքո։ Ադրբեջանական զինված ուժերը, ոստիկանությունը և վարչակազմը պետք է ամբողջությամբ դուրս բերվեն Արցախի Հանրապետության տարածքից, ներառյալ Շահումյանի շրջանը, որտեղ 1992 թ. իրականացված էթնիկ զտման համար Ադրբեջանը լիակատար պատասխանատվություն է կրում։
Երկրորդ՝ Արցախի Հանրապետության ողջ սահմանի երկայնքով պետք է տեղաբաշխվեն ՄԱԿ-ի միջազգային բազմազգ խաղաղապահ ուժեր, և ստեղծվի ապառազմականացված գոտի։
Երրորդ՝ Լաչինի միջանցքը պետք է փոխանցվի ՄԱԿ-ի վերահսկողությանն ու կառավարմանը։
Չորրորդ՝ Արցախի Հանրապետության տարածքը պետք է փոխանցվի ՄԱԿ-ի կառավարմանը՝ բոլոր փախստականների վերադարձի, ժողովրդավարական և իրավական հաստատությունների ստեղծման և տնտեսության վերականգնման համար պայմաններ ապահովելու համար։ Բոլոր փախստականները պետք է ունենան հավասար կարգավիճակ, հավասար իրավունքներ և ենթարկվեն անցումային շրջանի ընդհանուր կանոններին մինչ հանրաքվեն, որը կհաստատի Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական քաղաքական կարգավիճակը, որի արդյունքը իրավաբանորեն կճանաչվի բոլոր պետությունների կողմից։
Հինգերորդ՝ պետք է լիովին բացառվի Ադրբեջանի կողմից Արցախի Հանրապետության քաղաքացիների՝ հակամարտության ողջ ընթացքի հետ կապված ցանկացած մեղադրանքով քրեական հետապնդման հնարավորությունը։ Բոլոր ձերբակալված և արդեն դատապարտված հայերը պետք է անհապաղ ազատ արձակվեն։ Մենք պատրաստ ենք ճանաչել միջազգային տրիբունալի իրավասությունը՝ հետաքննելու յուրաքանչյուր ռազմական հանցագործություն, որոնցով մեղսագրվում են մեր քաղաքացիները, սակայն պայմանով, որ այդ տրիբունալը նույնկերպ կքննի բոլոր ռազմական հանցագործությունները, որոնք կատարվել են Ադրբեջանի քաղաքացիների և նրա վարձկանների կողմից։
Մենք պատրաստ ենք ըստ ամենայնի նպաստել հակամարտության խաղաղ լուծմանը, որը հիմնված կլինի ինքնորոշման իրավունքի և ժողովուրդների ու մարդու՝ միջազգայնորեն ճանաչված այլ իրավունքների ու ազատությունների լիակատար հարգման վրա։