Başta İstanbul olmak üzere son günlerde şehir merkezlerinde yoğun şekilde planlı-plansız elektrik kesintileri yaşanıyor. Sadece geçen ay Türkiye genelinde 72 bin saat elektrik kesintisi yaşandı. Elektrik Mühendisleri Odası'na göre kesintilerin en önemli nedeni, yatırım yapılmayışı ve denetimsizlik. Tüketici Birliği Federasyonu ise hızlı yapılaşma ve nüfus artışına paralel yeterli elektrik altyapısı inşa edilmediğine dikkat çekiyor.
Son günlerde şehir merkezlerinde yoğun şekilde planlı-plansız elektrik kesintileri yaşanmaya başlandı. Kesintiler, abonelerin tepkilerine neden oluyor. Havaların soğuk olması nedeniyle kombi-kazanlar çalışmadığından vatandaş soğukta kalırken esnaf ve sanayici de işlerin aksamasından şikayetçi. Elektrik piyasası mevzuatı gereği, dağıtım şirketleri kesinti ve arızaları önlemek için yeni yatırım yapması gerekiyor. Ancak yatırım onayı EPDK'nın, denetim ise Enerji Bakanlığı (TEDAŞ)'nın yetkisinde. İki başlılık, yatırım ve denetim sürecinin aksamasına neden oluyor. Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Başkanı Hüseyin Yeşil'e göre kesintilerin en önemli nedeni, yatırım yapılmayışı ve denetimsizlik. Tüketici Birliği Federasyonu Başkanı Avukat Bülent Deniz ise plansız yapılaşma ve nüfus artışına paralel elektrik altyapısı hazır hale getirilmiyor, uyumsuzluk var, dağıtım hizmetleri aksıyor görüşünde. Deniz bir de uyarı yaptı: “Elektrik kesintisi ya da arıza nedeniyle zarara uğrayan konut, sanayi veya esnaf aboneleri dava yoluyla haklarını arayabilir.” Öte yandan federasyonun Elektrik Kesinti Endeksi'ne (EKE) göre kasım ayında Türkiye geneli toplam 72 bin 252 saat planlı elektrik kesintisi yaşandı. Plansız kesintiler konusunda ise resmi bir veri yok. EPDK ve Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (ELDER) ise ‘Elektrik sektöründe kesintiler, yatırım ve denetim' konulu sorularla ilgili herhangi bir bilgilendirme yapmadı.
KAMU, EYLÜL 2013'TE ÖZELE DEVRETMİŞTİ
Kamu eliyle yapılan elektrik dağıtım hizmetlerinin tamamı Eylül 2013 itibarıyla özel sektöre devredildi. Hedef kaliteli, kesintisiz ve ucuz enerji temini idi. Ancak özelleştirmeyle birlikte dağıtım hizmetlerinde aksama yaşanmaya başlandı. Konu Başbakanlık ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) gündemine de geldi. Ancak kesintilerin önüne geçilemedi. Son olarak ekonomide yaşanan kriz ve döviz kurundaki artış, özelleştirme ihalesini kazanan şirketlerin mali yapısını bozdu. Şirketler, sorunun çözümü için sık sık enerji yönetiminin kapısını çalıyor. Son olarak EPDK, bazı elektrik dağıtım şirketlerinin kayıp kaçak hedeflerini değiştirdi ve şirketleri yatırım zorluğundan kurtardı. Öte yandan aşırı sıcak ve soğuklarda günlük elektrik tüketimi 800 milyon kilovatsaati geçiyor. Günlük tüketimin pik yaptığı (en yüksek) saatlerde zaman zaman ana iletim hatlarıyla şehir içi dağıtım şebekeleri yetersiz kalıyor. Enerji yönetimi, arz-talep dengesini kurmak için elektrik kesintilerini gezdirerek süreci yönetmeye çalışıyor.
EPDK DA KESİNTİLERDEN RAHATSIZ
Elektrik kesintilerine en önemli neden, yatırım eksikliği ve denetimsizlik gösteriliyor. Elektrik Mühendisleri Odası'na göre, daha önce kamunun yaptığı elektrik dağıtım hizmetinin özelleştirilmesi, bu olumsuz sonucu doğurdu. Başkan Hüseyin Yeşil kesintilerle ilgili ‘Yatırım yapılmıyor, onarım yok, denetim yok. Kamu, bir an önce sıkı denetim başlatmalı. Ama şirketler son dönemde sürekli şikayet ediyor' değerlendirmesi yaptı. Yeşil, kesintilerin sonlanması için bir de öneride bulundu: Yapılması gereken, elektrik dağıtımını tekrar kamunun yapmasıdır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) da elektrik kesintilerinden rahatsız. Kurul, Elektrik Piyasası Gelişim Raporu 2014'te de kesintilere vurgu yaptı: Yaz aylarındaki klima tüketimleri, kış aylarındaki ısınma ve aydınlanma ihtiyacı nedeniyle elektrik talebi artmakta ve tüketim artışına paralel ortalama fiyatlarda da artış gözlenmektedir. Özellikle kış aylarında gerçekleşen doğalgaz kesintileri sebebiyle doğalgaz santralleri devre dışı kalmakta ve saatlik fiyatlar fiyat tavanına kadar yükselebilmektedir. 2012 Şubat ayı ile 2013 Aralık ayında gerçekleşen yüksek fiyatların sebebi doğalgaz arzında yaşanan kesintilerdir.
Sık sık yaşanan elektrik kesintileri, vatandaşın günlük yaşamını da olumsuz etkiliyor. Tüketici Birliği Federasyonu Başkanı Bülent Deniz, sürekli gidip gelen elektrikler yüzünden mağdur olan abonelerin haklarını dava yoluyla aramasını istedi. Deniz şöyle konuştu: “Elektrik hizmetinin kaliteli verilmemesi nedeniyle tüketicinin kullandığı cihazlarda meydana gelecek arıza veya bu nedenle tüketici bakımından oluşacak zararın tazmini mümkün. Geçmişte voltaj düşüklüğü nedeniyle evindeki cihazları bozulan ya da bu nedenle evinde yangın çıkan tüketicilerin açtığı tazminat davaları tüketici lehine sonuçlanmıştı. Şimdi de evrensel standartlara uygun olarak verilmeyen elektrik hizmeti nedeniyle zarara uğrayan tüketiciler mutlaka dava yoluna başvurmalıdırlar. Deniz, kesintilere de dikkat çekti: “Kentlerdeki bina yerleşim ve nüfus artmasına rağmen elektrik altyapısında aynı paralelde gelişme olmuyor. Doğal afet veya sert geçecek bir kış ve benzeri durumlarda bu mevcut altyapının çökmesi kaçınılmazdır. Dağıtım ihalesini alan firmaların şebeke yatırımları yapması gerekirken son derece yetersiz çalışmalar var. EPDK ve Enerji Bakanlığı'nı göreve çağırıyoruz.”
