Tanpınar, her ne kadar “Biz bir arkeolog gibi bu yarım izlerden yürüyerek, eski Konya'yı, hiçbir zaman tanıyamayacağımız Konya'yı ancak tahayyül edebiliriz.” dese de siz şehri geçmişi hürmetine yavaş yavaş adımlayın.
Tanpınar, “Evet Konya her şark payitahtı gibi bazen mukadderatının sadece uzak seyircisi sıfatı ile bütün bu hâdiseleri, daha sonra gelen çok fecilerini görmüş ve bir trajedi korosu gibi onlara ağlamış veya sevinmiş, zaman zaman da iş kendisine düşünce silâha sarılmıştı.” diye özetler şehrin mazi hülyasını, hikâyesini. Konya denince akla gelen en büyük şahsiyet, Mevlânâ Celaleddin Rumî; oluyor haliyle. Onun herkesi, her kesimi sevgi iklimine ettiği davet, güncelliğini halen koruyor, o da bu tasavvufî; hoşgörüsünü hâlâ koruyor. Şu tenkiti de araya sıkıştıralım: Nasıl ki Mevlânâ'yı ve Mevlevî;liği yanlış yorumlayanlar tarih boyunca hep olduysa şimdi de var. Bu, işin birinci problemi, ikinci trajik durumsa civardaki bazı insanların, esnafın 700 yıldır misafir ettikleri o büyük kametin hoşgörüsünden nasip alamamış olmaları. Kentteki bazı tarihî; yerler, mesela Karatay Medresesi, Alaaddin Tepesi'nde bulunan Alaaddin Camii ve Alaaddin Keykubat, Kılıçarslan gibi Selçuklu sultanlarının kabirleri, onarımda, belirtelim. Ahmet Hamdi, her ne kadar “Biz bir arkeolog gibi bu yarım izlerden yürüyerek, eski Konya'yı, hiçbir zaman tanıyamayacağımız Konya'yı ancak tahayyül edebiliriz.” dese de siz şehri geçmişi hürmetine adımlayın sevgili kari, yavaş yavaş...
‘Hamdım, yandım, piştim'
1207'de Tacikistan'ın Belh şehrinde dünyaya gelen Mevlânâ, 1273 senesinde Konya'da vefat eder. O, 66 senelik ömrü hayatında tarihî; yarımadanın Moğollarca işgalini de görür, Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılışını da… Ancak olumsuz durumda dahi Anadolu'yu mayalamaktan geri durmaz ve 30 sene sonra Osmanoğulları neşet eder. Onun yazdığı eserler içinde en şöhret bulmuş eseri Mesnevî;'dir kuşkusuz. Ama Divan-ı Kebî;r, insan talihinin şartlarını bir türlü kabul edemeyen ihtiyar Asya'nın ebedî;lik iştiyakıdır. Hatırlatmak gerek! ‘Ya Hazret-i Mevlânâ' yazan isminin altından Yeşil Kubbe'ye girin ve huzuru içinize çekin. Ve ‘Ömrümün özeti şu üç sözden ibarettir: Hamdım, piştim, yandım.' sırrını idrak etmeye çalışın. Ne diyordu Alman şair Rilke, ‘Anlamak, yalnızlıktır çünkü.' Yalnız küçük bir tavsiye, sabahın erken saatlerinde Hazret'in kapısını çalın. Sonrasında çok kalabalık oluyor, doğal olarak o iklimden pek istifade edemiyorsunuz. Âdettir, Konya'da önce Mevlânâ Hazretleri ziyaret edilir. Geleneğe uymak istiyorsanız siz de öyle yapın, sonrasında ise şehrin çağırdığı yerlere yüz sürün.
Tebrizli Şems'in türbesinde dalgınlık zamanı
Türbeden çıktıktan sonra yönünüzü Alaaddin Tepesi'ne doğru çevirin. Sağlı sollu tarihin içinde başınız dönmesin. Hemen Şems'in kabrini bulmaya gayret edin. Daha minaresini gördüğünüzde ise şu hikâye fısıldansın kulağınıza: “Karatay Medresesi'nin inşası bittiği zaman bu medresede yapılan bir ulema toplantısında Mevlânâ, Şems-i Tebrî;zî; ile beraber bulunmuş. Hatta orada o çok saf Ortaçağ münakaşalarından birine bile girmiş. Kendisine ‘Başköşe neresidir?' diye sormuşlar, Mevlânâ da ‘Aşk adamı için başköşe sevgilisinin kucağıdır.' diyerek bulunduğu yerden kalkmış ve Şems'in girer girmez çömeldiği kapı dibine geçip yanına oturmuş. Şems, kalabalıktan, ön safta görünmekten fazla hoşlanmazmış. Eflâkî;, Şems'in şöhretinin o gün başladığını söyler.” Tasavvuf denizindeki aşkı fanilere öğretenlere selam olsun! Not: Hemen yakında bulunan, on fil ayağının ayağa kaldırdığı Şerafettin Camii'ne de uğrayın ve kümelenmiş çay ocaklarında az-biraz dinlenin.
Kapu Camii'nde cuma ezanı
Eski Konyalıların büyük bir saygı gösterdiği Kapu Camii, Sarraflar Çarşısı'nda yer alıyor. Mevlânâ'nın torunlarından Şeyh Hüseyin Çelebi'nin 1658'de inşa ettirdiği cami, 1811'de yıkıldığı için Konya Müftüsü Seyyid Abdurrahman Efendi yeniden yaptırır. Peki, Konyalıların camiyi öncelemelerinin nedeni ne? Hacı Veyiszade Mustafa Kurucu, Ali Ulvi Kurucu, Tahir Büyükkörükçü gibi âlimlerin camide verdiği vaazlar... Şimdi bereketli cuma gününü namazla huzura erdirin. Tıpkı camideki taş mihrap ve ahşap minberin sadeliğinde olduğu gibi sakinliği muhafaza edin.
Konya'nın birbirinden güzel lezzetleri
Epeydir ara sokaklardayız. Namazlar da eda edildi. E, şimdi yemek vakti girmiş bulunuyor. Etli ekmek, Hacı Şükrü'de kuzu tandır, bamya çorbası, tirit kebabı, Mevlana böreği… İnsan hepsinden yemek istiyor haliyle. Karar size kalmış sevgili kari! Hangisi sizi daha çok cezbederse onun tadına bakın. Sonuçta ne yeseniz pişman olmayacaksınız ama yemediğinizde aklınız kalacak, şimdiden afiyet olsun. Ardından Alaaddin Tepesi'nde şehrin modern ve tarihî; yüzüne bakarak çaylarınızı yudumlayın. Ardından yürüme mesafesindeki Sadreddin Konevî; ve Ebu İshak Kazerunî;'nin türbesine selam gönderin.
Sille ile şehre veda!
Eski bir Rum beldesi olan Sille, bir Konya var Konya'dan içeri mesabesinde. Evet, Konya bir güne sığamayacak kadar geniş bir mazi coğrafyasına sahip. Ama ne yapın edin yolunuzu Sille'ye düşürün. Roma, Bizans ve Kudüs yolu üzerinde bulunduğundan dinî; merkez addediliyor. Zaten Mevlevî; dervişlerinin de vakti zamanında ziyaretlerde bulunduğu, dünyanın en eski manastırlarından addedilen Ak Manastır burada. Yine Bizans İmparatoru Konstantin'in annesi Helena, hac için Kudüs'e giderken Konya'ya uğrar. Sille'de Hıristiyanlığın ilk mabetlerine ev sahipliği yapan mağara oymaları kendisini derinden etkiler. Ve buraya bir kilise yaptırır. Silleli Rumlar tarafından yeniden ayağa kaldırılan kilise, şehrin turistik mekânlarından. İlginç mimarî; yapıları barındıran Mormi ve Karataş camilerini de behemehâl görün. Sonra bir Türk kahvesi için ve hatırı ömrünüzün kırk yılına uzansın.
