Көтелгән бәйрәм
Кызганыч, мөмкинлеге чикләнгән кешеләр саны елдан-ел арта бара. Кемдер тумыштан шушы ачы язмышка дучар ителгән, һәлакәткә юлыгып, яшьнәп яшәр чагын урын өстенә, инвалид коляскасына берегеп уздыручылар да, авыру нәтиҗәсендә физик мөмкинлекләре чикләнүчеләр дә байтак. Инвалидлар көне нәкъ менә җәмгыятьнең һәм җәмәгатьчелекнең игътибарын аларга юнәлтү өчен гамәлгә куелган да. Хәтта кайчандыр, төгәлрәге 1981 елны Берләшкән Милләтләр Оешмасы генераль ассамблеясы Инвалидлар елы дип игълан иткән булган. Аннан соң 1983-1992 еллар Инвалидлар унъеллыгы булып исәпләнгән. Инвалидлар елы һәм унъеллык программасына ясалган йомгак бу чорда физик мөмкинлекләре чикләнгәннәрнең тормышында уңай үзгәрешләр булуын һәм халыкның да алар хакында мәгълүматлары артуын күрсәткән. Шулай итеп, 3 декабрьдә алар өчен махсус бәйрәм көн барлыкка килгән.
– Чынлап та, бәйрәм көн ул безнең өчен. Инвалидлар өчен күңел ачу, игътибар күрсәтү, бер-берсен очраштыру чаралары еш узмый бит. Шуңа да алар 3 декабрьне һәм инвалидлар Сабантуен көтеп ала. Бүген Яшьләр үзәгенә күпләрнең киләсе килгән иде, ләкин проблема аяк чалды. Шәһәрдә безнең өчен социаль такси йөри. Әмма ул искерде. Пандуслы троллейбус-автобуслар да бар-барын, тик аларга утыру өчен тукталышка кадәр барырга кирәк. Ә социаль такси безне подъезд төбеннән үк алып китә иде. “Һәркем куллана алырлык тирәлек” программасы Әлмәттә яхшы эшли. Ләкин ул да ишегалларына, подъездларга барып җитмәде. Нәтиҗәдә инвалидлар көне буе фатирларында урамны тәрәзәдән генә күзәтеп утырырга мәҗбүрләр, – диде Бөтенроссия инвалидлар җәмгыятенең Әлмәттәне оешмасы җитәкчесе Ләйлә Гайфуллина безгә биргән әңгәмәсендә.
Рухлары сокланырлык
Барысы да килә алмады диелсә дә, Яшьләр үзәгендә алма төшәрлек тә урын юк иде. Тантана башланыр алдыннан әле теге, әле монысында гәпләшкән кешеләр төркеме игътибарны җәлеп итте. Берәүләр очрашып, хәл-әхвәлләр сорашкан арада, икенчеләре шашка, шахмат һәм спортның башка төрләре буенча көч сынашырга да өлгерде. Җиңүчеләргә шунда ук бүләкләр дә тапшырылды.
Физик мөмкинлекләре чикләнгәннәр сау-сәламәт кешеләргә күп яктан үрнәк. Бу хакта үзенең чыгышында район башлыгы урынбасары Наҗия Хәйдәрова да билгеләп үтте. Ассызыкланганча, безнең районда 12 меңгә якын инвалид яши. Аларның 644 е балалар. Инвалидлар җәмәгать эшләрендә дә актив катнаша, спорт һәм мәдәни-күңел ачу чаралары үзәгендә дә кайный.
– Үзләрен тулы канлы кешеләр итеп тойсын, уңайлы яшәсен өчен аларга ярдәм итү, теләктәшлек күрсәтү – һәрберебезнең бурычы, – диде Наҗия Мисбаховна. – Районда игелекле гамәлләр кылына. Быел җирле бюджет 450 инвалидка матди ярдәм күрсәтте, 1623 кеше техник реабилитация чарасы белән тәэмин ителде, 358 енә санаторий-курортларга юллама бирелде. Әлеге категория кешеләр тырышып эшли дә. Алар хезмәт куйган 5 иҗтимагый оешма агымдагы елның ун аенда 26 миллион сумнан артыклык хезмәт күрсәтте һәм продукция җитештерде.
Эшмәкәрләрнең хокукларын яклау буенча Татарстан Президенты каршындагы вәкил Тимур Нагуманов та республикада инвалидлар өчен кайгыртучанлык күрсәтелүен искәртте. 2011 елдан башлап физик мөмкинлекләре чикләнгәннәр төрле объектларга тоткарлыксыз үтеп керүдә киртәләрне бетерү өчен 2,5 миллиард сумлык эш башкарылган. Бүген 700 ләп объект инвалидларга яраклаштырылган. “Һәркем куллана алырлык тирәлек” программасы гамәлгә кертелә башлагач, барлык объектларны пандуслар белән куллануга тапшыру мәҗбүри итеп куелды.
– Аңлыйбыз, бу эшләр минимум гына. Проблемалар күп әле. Киләчәктә тә аларны чишүгә йөз тотылачак. Бу юнәлештә эшлисе эш күп әле. Иң мөһиме, инвалидларга карата кешеләрнең, җәмгыятьнең карашы үзгәрде. Сезне хәзер үрнәк итеп куялар, – диде башкала кунагы да.
Чарага кайбер оешмалардан килеп, игелеклелек үрнәкләре күрсәтүе – шатлыклы күренеш. Димәк, әле күңелләрдә изгелек яши. Бу көнне байтак кына кеше бүләкле булды: иганәчеләр дә, инвалидлар да, нәшатлылар да. Тагын да куанычлысы залда дөнья чемпионнарының булуын ишетү булды. I төркем инвалид Рафаэль Хәйретдинов әле күптән түгел генә Польшадан җиңү яулап кайткан – армрестлинг буенча дөнья чемпионатында алган алтын медаль аның үзенә генә түгел, әлмәтлеләр өчен дә зур горурлык, сау-сәламәт кешеләргә зур үрнәк. Спорт белән шөгыльләнүче инвалидларның ихтыяр көченә сокланырлык. Дөньякүләм танылу артында күпме тырышлык, хезмәт ята. Чемпионнар күп икән инвалидлар арасында. Быел гына да республика һәм Россия чемпионатында 40 тан артык кеше беренче һәм призлы урыннар яулаган.
Үзешчәннәрнең матур җыр-биюләре дә күңелләрне тагын да күтәреп, уңышларга рухландырып җибәрде.
1 декабрьдән 10 ысына кадәр инвалидлар ункөнлеге дәвам итә. Игелекле булыйк, изгелек кылып яшик!
Ирина Апачаева
Автор фотосы