Літоўскія ўлады сур’ёзна заклапочаныя ростам беларускай дыяспары ў Літве, асацыюючы з ёй выведвальныя, ідэалагічныя і эканамічныя рызыкі. Таму Вільня робіць захады, каб абмежаваць паток беларускіх мігрантаў з дапамогай закрыцця дадатковых пагранічных пунктаў пропуску. Пакуль Вільня выбудоўвае вакол Беларусі “жалезную заслону”, Варшава рыхтуецца яе прыадчыніць, разглядаючы магчымасць аднаўлення чыгуначных пасажырскіх зносін з Беларуссю.
Камісія па нацыянальнай бяспецы Літвы разгледзела розныя прапановы па зніжэнні памежных рызык, у тым ліку звязаных з абыходам санкцый і актывізацыяй беларускіх спецслужбаў. Акрамя закрыцця кантрольна-прапускных пунктаў (КПП) “Лаварышкеса” і “Райгардаса” камісія таксама рэкамендавала спыніць высадку і пасадку пасажыраў на чыгуначным КПП на пагранічнай станцыі Кяна і скараціць колькасць дазволаў, якія выдаюцца беларускім і літоўскім пасажырскім перавозчыкам. З беларускага боку знаходзяцца пункты “Катлоўка” і “Прывалка”.
Кіраўнік Нацыянальнага цэнтра крызіснага ўпраўлення Вілмантас Віткаўскас адзначыў, што апошнім часам паток беларускіх грамадзян вырас у 1,5 раза. Пры гэтым патрабуецца “аптымізацыя працэсу кіравання гэтымі патокамі, канцэнтрацыя тэхнічных сродкаў і яшчэ больш дэталёвы надгляд людзей, транспартных сродкаў і тавараў”.
Міністр унутраных спраў Літвы Агне Білатайце падтрымлівае закрыццё гэтых двух КПП. Тым больш, што яна яшчэ летась выступала за гэтае рашэнне на фоне прысутнасці ў Беларусі ПВК “Вагнер”.
Урад Літвы таксама нядаўна зацвердзіў прапанову МЗС аб падаўжэнні дзеяння закона аб абмежаваннях для грамадзян Беларусі і Расіі яшчэ на год. Адначасова плануецца дапоўніць яго палажэннем аб правядзенні дадатковай ацэнкі і праверкі грамадзян Беларусі, якія прыязджаюць у Літву па шэнгенскіх візах. Цяпер такія праверкі праводзяцца ў адносінах да расіян. Фінляндыя таксама збіраецца падоўжыць закрыццё пунктаў пропуску на мяжы з Расіяй. Гэта звязана з рызыкамі павелічэння патоку мігрантаў. Раней патрапіць у Еўразвяз праз Фінляндыю імкнуліся мігранты, якія да гэтага беспаспяхова спрабавалі перайсці мяжу ў Беларусі.
У сваю чаргу, лідар беларускіх дэмакратычных сіл Святлана Ціханоўская заклікае літоўскія ўлады не будаваць “жалезную заслону”. Аднак Прэзідэнт Літвы Гітанас Наўседа заклікаў змірыцца з новай рэальнасцю. Ён лічыць, што жалезная заслона паміж Захадам і Усходам ужо апусцілася.
Літоўскія спецслужбы і чыноўнікі тлумачаць уведзеныя абмежаванні супраць беларусаў беспрэцэдэнтнай актыўнасцю КДБ, якое актыўна прыцягвае праз сацыяльныя сеткі прадстаўнікоў беларускай апазіцыі і бізнэсу. Па звестках літоўскай міграцыйнай службы, за 2023 год колькасць беларусаў, якія прыехалі ў Літву, павялічылася да 60 тысяч чалавек. Літоўскія ўлады асцерагаюцца, што пры такой тэндэнцыі ў 2025 годзе іх будзе каля 100 тысяч. Такая сітуацыя з'яўляецца “чырвонай лініяй”, пасля якой актуалізуюцца пагрозы разведвальнага характару, а таксама рызыкі, звязаныя з патрабаваннямі большага ўдзелу ў палітычных працэсах і распаўсюджваннем ідэалогіі літвінізму, чаго Вільня не можа дапусціць. Да зоны рызыкі літоўскія ўлады таксама адносяць і шматлікую дыяспару расейцаў, якая складае 22 тысячы чалавек.
Пакуль літоўскія ўлады працуюць над тым, як яшчэ больш ускладніць жыццё беларускім мігрантам, у Польшчы разглядаюць магчымасць аднавіць пасажырскія чыгуначныя зносіны з Беларуссю. У студзені 2024 года ў Польшчы стварылі міжведамасную групу па пытаннях міграцыі. Яна павінна распрацаваць новую стратэгію ўрада па рэагаванні на міграцыйныя працэсы. Сярод задач групы – распрацоўка змяненняў у заканадаўстве, у тым ліку магчымая папраўка да рэгламенту, які блакіраваў чыгуначную перавозку пасажыраў на польска-беларускіх пунктах пропуску. Магчыма, што з Гродна ў Беласток і з Брэста ў Цярэспаль зноў можна будзе даехаць цягніком.
Да 2020 года на беларуска-польскай мяжы працавалі два чыгуначныя пункты пропуску: “Брэст – Цярэспаль” у Брэсцкай вобласці і “Брузгі – Кузніца” ў Гродзенскай. Нягледзячы на тое, што пасажырскі рух спынены з 2020 года, грузаперавозкі паміж Беларуссю і Польшчай працягваюцца і зараз. Пасажырскія цягнікі таксама не ездзяць з Польшчы ў Калінінградскую вобласць Расіі. Дабрацца з Беларусі ў Польшчу сёння можна толькі на машыне ці аўтобусе. Адзіны працуючы пагранпераход – “Брэст – Цярэспаль”. Пункт пропуску “Брузгі – Кузніца” быў закрыты ў 2021 годзе з-за міграцыйнага крызісу на польска-беларускай мяжы, а пункт пропуску “Бераставіца – Баброўнікі” – у 2023 годзе ў адказ на прысуд журналісту Анджэю Пачобуту.
