Олимлар аввалроқ иссиқлик янада кўтарилишининг олдини олиш учун 2030 йилгача глобал углерод чиқиндиларини 45 фоизга қисқартириш кераклигини айтишганди.
Аммо 100дан ортиқ мамлакатда олиб борилаётган ишлар таҳлили шуни кўрсатмоқдаки, бу муддатга бориб атроф-муҳитга чиқинди ҳажми камайиш ўрнига, аксинча 16 фоизга ортади.
Бу эса ҳарорат саноатлашувдан олдинги даврга нисбатан Цельсий бўйича 2,7 даражага кўтарилишини кўрсатади – бу даража халқаро ҳамжамият томонидан ўрнатилган чегарадан анча юқоридир.
«Чиқиндилар ҳажми 16 фоизга ошиши ташвишланиш учун керагидан ортиқ сабабдир», дейди БМТнинг иқлим масалалари бўйича бош музокарачиси Патрисия Эспиноса.
«Бу олимларнинг жуда жиддий иқлимий оқибатларнинг олдини олиш учун чиқиндиларни тез, барқарор равишда ва кенг кўламда қисқартириш ишларини олиб боришга чақириқларига мутлақо мос келмайдиган ҳолатдир», дейди у.
БМТнинг муаммонинг таҳдидли миқёси ҳақидаги огоҳлантириши ноябрь ойида Глазгода бўлиб ўтадиган иқлим конференцияси арафасида янграмоқда.
Ушбу муҳим тадбирнинг асосий мақсади – Париж келишуви иштирокчи-давлатларини ўз чиқиндиларини янада кескин қисқартиришга ишонтириш орқали глобал ҳарорат кўтарилишини чеклаш бўйича режаларни қўллаб-қувватлаш ҳисобланади.
Иқлим ўзгариши бўйича Париж келишувига кўра, мамлакатлар углерод чиқиндиларини қисқартириш бўйича режаларини ҳар беш йилда янгилаши ва нормалар босқичма-босқич кучайтириб борилиши керак.
Аммо БМТнинг маълум қилишича, келишувни имзолаган 191 давлатдан фақат 113таси чиқиндиларни камайтириш бўйича кейинги режалари ҳақида эълон қилган.
БМТнинг иқлим бўйича конференциясида иштирок этувчи британиялик вазир Алок Шарма амбицияли режалари бўлган айрим давлатлар эндиликда улардан воз кечишга мойиллик билдираётгани ҳақида гапирди.
«Аммо барча мамлакатлар, айниқса йирик иқтисодиётга эга мамлакатларнинг биргаликдаги ҳаракатисиз шу вақтгача қилинган саъй-ҳаракатлар беҳуда кетиши хавфи туғилади», дейди Алок Шарма.
Climate Action Tracker ташкилоти томонидан ўтказилган тадқиқотлар шуни кўрсатдики, юқори даражада саноатлашган G20 гуруҳи давлатларидан фақат бир нечаси, жумладан Буюк Британия ва АҚШ чиқиндиларни қисқартириш бўйича ўз режаларини янгилашган.
Жаҳон ресурслари институти ўтказган бошқа бир таҳлилда Хитой, Ҳиндистон, Саудия Арабистони ва Туркия (иссиқхона газларининг 33 фоизлик қисми шу давлатлар ҳиссасига тўғри келади) янгиланган режаларни тақдим этмагани келтирилган.
Ўша тадқиқотда айтилишича, Австралия ва Индонезия углерод чиқиндиларини қисқартириш бўйича 2015 йилдаги каби режаларни ўз олдига қўйган, аммо Париж келишуви навбатдаги беш йиллик учун режада кўпроқ қисқартиришни назарда тутади.
Бундан ташқари, тадқиқотларнинг кўрсатишича, Бразилия, Мексика ва Россияда чиқиндилар қисқариши эмас, балки ўсиши кутилмоқда.
Денгиз суви кўтарилиши, жазирама ва қурғоқлик туфайли жуда қийин аҳволга тушиб қоладиган қашшоқ давлатлар учун ҳам сайёрани иситувчи углерод чиқиндилари ҳажмини тез суръатларда камайтириш устувор вазифадир.
«G20 давлатлари иқлим ўзгаришлари оқибатларини юмшатиш учун чиқиндиларни тезлик билан қисқартиришда ташаббус кўрсатиши керак. Бу давлатлар бунга масъул ҳам, улар аллақачон иқлим ўзгаришларини инқирозли ҳолат сифатида кўриб чиқишлари керак эди», дейди кам ривожланган мамлакатлар гуруҳи раиси Сонам Ванди.
БМТдагилар Хитой иқлим бўйича режаларини Глазгодаги конференциядан олдин кўриб чиқишини кутмоқда.
Дунёда углерод чиқиндилари чиқариш бўйича етакчи бўлган Хитой Халқ Республикаси раиси Си Жинпинг мамлакат 2030 йилгача углерод чиқиндиларининг энг юқори чўққисига чиқишни ва 2060 йилга бориб эса уни нолга туширишни мақсад қилгани ҳақида айтганди.
Хитойнинг бу борадаги янада қатъий қадамлари чиқиндиларни камайтириш бўйича музокараларга қўшимча импульс беради. Аммо Хитой бундай баёнотни қачон бериши ёки умуман шундай баёнот бўлиш-бўлмаслиги номаълум.
kun.uz
