Rusiyege qol tutqan qırımlı faal, Ukrainada yasaqlanğan «Russkiy blok» («Rus bloku» – QA) firqasınıñ sabıq yolbaşçısı Aleksandr Svistunov Rusiye maarif naziri Sergey Kravtsovğa yazğan «Qırım tarihı» dersliginiñ 2-nci qısmını yarımada ve qomşu Rusiyeniñ bütün mektep ve açıq kütüphanelerinden almaq talabınen muracaatını derc etti. O, bu derslikni «sahte» ve «yalan» dep adlandırdı.
«1991 senesinden 2014 senesi Qırımnıñ Rusiyenen qavuşmasına qadar sovetlerden soñraki yarımada tarihı yalan ve bir taraflı tarzda yazılğan 2-nci qısmı açuvlandıra. Qırım Baariniñ adise-vaqiaları doğru tarif etilmegen. Derslikte hainler ve uyğanlar yañlış yükseltile, Qırım tirenüviniñ aqiqiy qaramanları ise aytılmay», – dep ayta Svistunov.
Onıñ qayd etkenine köre, Rusiye maarif nazirligi «bu derslik federal cedvelde yoq, şunıñ içün mektep dersligi olaraq tevsiye etilemez», dep bildirgen edi.
«Bu sahte derslikni yardımcı vasta olaraq qullanmaq bile faydasız ve atta cinayet ola, dep tüşünem», – dep yazdı o, Rusiye nazirine yapqan muracaatında.
Rusiye nazirligi ve Kreml kontrolindeki Qırım Tasil nazirliginiñ reberligi bu muracaatqa daa cevap bermedi.
Daa evel berilgen malümatqa köre, işğal etilgen Qırım mekteplerine 10-uncı sınıf tarih derslikleri qaytarıldı, anda, aq qorçalayıcılarnıñ fikirince, Ekinci cian cenk vaqtında «işbirlikçi qırımtatarlar» aqqında bapta «qırımtatar halqına qarşı nefret doğurğan» ibareler mevcut edi. Mektep talebeleriniñ ana-babaları bildirgenine köre, derslikler eski, amma Ekinci cian cenki vaqtında «tatar ealisiniñ ekseriyeti almanlarğa loyal olıp, bir çoqu olarğa faal yardım etti» degen saifeleri kesilip alındı. Derslikten 6 saife kesildi.
2019 senesiniñ başında Rusiye işğal etken Qırımda Qırım tarihı dersligi qavğa çıqarğan edi. Qırımnıñ sanat ve tasil saasınıñ hadimleri, adliyeciler Kreml kontrolindeki Qırım tasil nazirine muracaat etip, 10-uncı sınıflar içün S. V. Yurçenko muarririyetinde çıqqan «Qırım tarihı» Rusiye dersligini qullanuvdan çıqarmasını rica etti. Derslikte Ekinci cian cenki vaqtında «tatar ealisiniñ ekseriyeti almanlarğa yahşı yanaşqan, çoqusı faal sürette yardım etken edi» dep yazılğan.
Bundan soñ mektep kütüphanelerinden derslikler qaytarılıp alındı. Martnıñ 25-nde Qırım tasil nazirliginiñ adliyeci Lenura Yengulatovanıñ muracaatına bergen cevabında 10-uncı sınıf talebeleri içün «Qırım tarihı» dersligi yarımada mekteplerinde qullanılmay, dep haber etilgen edi.
Mayısnıñ 11-nde haber etilgeni kibi, Qırım akimiyeti tarih dersliginiñ qavğa çıqarğan saifelerini «yapıştırmağa», «boyalamağa» ve «kevsim almağa» qarar berdi.
Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ prokuraturası «Qırım tarihı» Rusiye mektep dersliginiñ basıluvı sebebinden qırımtatar halqına qarşı milletlerara nefret doğurılğanından cinaiy tahqiqat başlatqan edi.
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
