«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է քաղաքական գիտությունների դոկտոր, ազգային անվտանգության հարցերի փորձագետ Հրաչյա Արզումանյանը
– Պարո՛ն Արզումանյան, «Զանգեզուրի միջանցքը» կրկին քննարկումների առաջնային թեմա է դարձել։ Ի՞նչ հասկանալ Ռուսաստանի փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկի հետևյալ հայտարարությունից. «Ապաշրջափակումը հնարավոր է այն պայմանավորվածությունների շրջանակում, որոնց հնարավոր է եղել հասնել երեք երկրի առաջնորդների մակարդակով, և որոնք իրենց արտահայտումն են գտել 2020 թ. նոյեմբերի 9-10-ի համատեղ հայտարարության մեջ։ Ինչպես գիտեք, Ռուսաստանը միշտ պատրաստ է միանալ այս գործընթացին և օգնել»։
– Պետք է ասեմ, որ դա թոփ թեմա է դարձել միայն Հայաստանում, Ադրբեջանում ու Ռուսաստանում, իրականում այսօր աշխարհում այդ թեման ոչ մեկին չի հետաքրքրում, որովհետև կան ուրիշ լուրջ խնդիրներ։ Ռուսաստանը կրկին բարձրաձայնում է այդ մասին, որովհետև դա իր շահերից է բխում, բայց ինձ համար ցավալի է, որ այդ շահերին միանում են Նիկոլ Փաշինյանը ու ՀՀ իշխանությունը, որովհետև կան ուրիշ լուրջ խնդիրներ, ու կան ուժային կենտրոններ, որոնք համաձայն չեն նման լուծումներին, օրինակ՝ Իրանը, արևմտյան ուժային կենտրոնները, որոնք չեն ուզում, որ նման միջանցք լինի Ռուսաստանի կամ Թուրքիայի վերահսկողությամբ, դրան, համաձայնում է, ցավոք սրտի, միայն Հայաստանի իշխանությունը՝ չգիտեմ ինչու։
Զարմանալի է նաև այն, որ «միջանցքի» «լինելությունը» բացատրում են նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ, բայց այն, ինչի շուրջ եղել է այդ հայտարարությունը՝ Արցախի ու արցախահայության անվտանգությունը, արդեն գոյություն չունի, հարցը վերջացել է ցեղասպանությամբ, որը գործել են Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը միասին։ Ու հիմա՝ որպես հիմք բերել 9-րդ կետը, երբ մինչև հիմա 8-րդ կետը չի կատարվել, մեղմ ասած, անհասկանալի է։
Այդ հայտարարությունը վաղուց արդեն չի կարող գործել, որովհետև Արցախի տարածքում չկա Արցախի հայությունը։ Հետևաբար, սա թեմա է, որն արհեստականորեն բարձրաձայնվում է Ռուսաստանի ու Ադրբեջանի կողմից՝ որպես ռազմական սպառնալիք Հայաստանի դեմ, ու Նիկոլ Փաշինյանը տեղի է տալիս այդ սպառնալիքներին ու փորձում է զիջումների գնալ, բայց չեմ կարծում, թե այդ զիջումները հնարավոր են, որովհետև պետք է հստակ հասկանալ, որ դա «միջանցքի» խնդիր չէ, դա Սյունիքի խնդիրն է:
Ռուսաստանն ուզում է Սյունիքը փոխանցել Թուրքիայի վերահսկողությանը. ինչ ճակատագիր ունեցել է Արցախը, նպատակ ունեն նույնին հասնել Սյունիքում, բայց Հայաստանի իշխանությունը չի կարող դա իրականացնել, դրա համար ես բավականին հանգիստ եմ։ Դրան կարելի է հասնել միայն ռազմական ճանապարհով, բայց ես գիտեմ, որ Ադրբեջանի ռազմական ուժերն այսօր հնարավորություն չունեն ցամաքային լայնածավալ ռազմական գործողությունների գնալ, բայց կարող են անցնել օդային հարվածների, ինչը մենք տեսնում ենք Ուկրաինայում։ Կարող է Ադրբեջանը Ռուսաստանի, Թուրքիայի հետ անցնի նման ռազմական գործողության, երբ կսկսեն ռմբակոծել, ասենք, Երևանը, Գյումրին, մնացած մեծ քաղաքները, համոզված լինելով, որ Հայաստանը միանգամից կստորագրի կապիտուլյացիան, սա վտանգավոր է, ու այդ վտանգը գալիս է Հայաստանի իշխանության թուլությունից։
– Որ ասում եք՝ Ռուսաստանն ուզում է Սյունիքը հանձնել Թուրքիայի վերահսկողությանը, իսկ փոխարենն ի՞նչ է ստանալու։
– Ես չեմ ուզում հիմա Ռուսաստանի քաղաքականության վերլուծությանն անցնել, բայց այն մոտեցումը, որ իրենք վաղուց են ձևավորել՝ «Հայաստանն առանց հայերի», քայլ առ քայլ իրականացնում են դա: Առաջին հանրապետության ընկնելուց հետո նրանք Հայաստանի տարածքը կիսել են Ադրբեջանի ու Թուրքիայի միջև, այսինքն՝ Ռուսաստանի դարավոր քաղաքականությունն ուղղված է նրան, որ Հայաստանում հայեր չմնան: Ինչո՞ւ է Ռուսաստանի կայսրությունը ընտրել այդ ճանապարհը, դա արդեն այլ հարց է, մենք ուղղակի որպես փաստ, ինչ տեսնում ենք 20 տարվա զարգացումներից սկսած։
– Պարո՛ն Արզումանյան, գործող իշխանությունն ասում է, թե նոյեմբերի 9-ով չկա միջանցքային կամ երրորդ երկրի վերահսկողության տրամաբանություն, հետևաբար իրենք պատրաստ են հենց այդ տրամաբանությամբ գնալ կոմունիկացիաների ապաշրջափակմանը։
– Ինձ չի հետաքրքրում, թե ինչ է ասում ՀՀ իշխանությունը, որովհետև իրենց կարծիքը ոչ մեկին չի հետաքրքրում։ Նիկոլ Փաշինյանն ուղղակի նորից փորձում է խաղալ հայ հասարակության հետ, խաբել նրան ու դրանով հասնել իր նպատակին, բայց ես չեմ կարծում, որ հայ ժողովուրդը պատրաստ է Սյունիքը հանձնել թուրքերին ու Ռուսաստանին։
– Այսինքն՝ ճիշտ կլինի, որ գործող իշխանությունն ի՞նչ անի։
– Իր ստորագրությունը հետ կանչի այդ թղթից, որովհետև երկու կողմը չեն կատարել իրենց ստանձնած պարտավորությունները։ Մենք կորցրել ենք Արցախը, մինչև հիմա ունենք ռազմագերիներ և այլն, Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը չեն կատարել այդ հայտարարությամբ սահմանված իրենց պարտավորությունները, որը, ի դեպ, էական նշանակություն ու հզորություն չունի, այդ թուղթն անգամ խորհրդարանների վավերացմանը չի ներկայացվել։ Հորինված թուղթ է, երեք առաջնորդների պայմանավորվածություն, ինչի՛ մասին է խոսքը: Նիկոլ Փաշինյանը պետք է դուրս գա այդ պայմանավորվածությունից, որն արդեն իմաստ չունի, մենք Արցախն ենք կորցրել, ինչի՛ մասին ենք խոսում։ Մենք անցել ենք ցեղասպանության շարունակության միջոցով, ու Նիկոլ Փաշինյանի վարքը, որ ինքը չի հրաժարվում այդ թղթից, անընդունելի է հայկական պետության համար, դա հակասում է ազգային շահերին։
– Գուցե հենց այդ շահերից ելնելո՞վ է, որ չի գնում այդ քայլին, որովհետև դրան կարող է հետևել ռազմական հարձակում Հայաստանի վրա։
– Ռուսաստանն ու Թուրքիան միշտ հարձակվում են, երբ գտնում են դա անելու հարմար պահ ու հնարավորություն, Նիկոլ Փաշինյանի կարծիքը, վարքը ոչ մեկին չեն հետաքրքրում, իրենք անցել են ռազմական գործողությունների 2022-ին ու 2023-ին, երբ կար ստորագրությունը այդ փաստաթղթի տակ։ Նրանք չեն անցնում ուղղակի լայնածավալ ռազմական գործողությունների, որովհետև միջազգային համատեքստը թույլ չի տալիս, միջազգային անվտանգային միջավայրը թույլ չի տալիս, որովհետև Իրանը Իսրայելի հետ ունի լուրջ խնդիրներ, պատրաստվում են, Թուրքիան նույնպիսի խնդիրներ ունի Իսրայելի հետ։
Այսօր Հարավային Կովկասը հետաքրքրում է միայն Ռուսաստանին ու Ադրբեջանին, բայց նրանք չունեն լայնածավալ ռազմական գործողությունների գնալու հնարավորություն: Նիկոլ Փաշինյանը, կարելի է ասել, սպառնում է հայ հասարակությանը, շանտաժի է ենթարկում, որ հասնի իր իշխանությունը պահելու հնարավորությանը։ Իրականում, կրկնում եմ, Ադրբեջանն այսօր հնարավորություն չունի լայնածավալ ռազմական ցամաքային գործողությունների գնալու, դրա համար դա չի անում, այլ ոչ թե նրա համար, որ Փաշինյանը ստորագրությունը հետ չի կանչում նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունից։
Փաշինյանը չի կարող խաղալ Ադրբեջանի ու Ռուսաստանի հետ, այնտեղ ամեն ինչ պարզ է, խաղում է հայ ժողովրդի հետ՝ սպառնալով, շանտաժի ենթարկելով, որ հասնի իր նպատակին՝ պահել իշխանությունը, ուրիշ նպատակ նրա վարքում ես չեմ տեսնում։ Նրա խոսքում փորձել ազգային շահ, մեծ քաղաքական նպատակներ տեսնել՝ անիմաստ է, նա ունի մեկ նպատակ՝ մնալ իշխանության, մնացածը իր համար երկրորդական է։
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
The post Փաշինյանը պետք է հետ կանչի ստորագրությունը նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթից, քանի որ պարտավորությունները չեն կատարվել. Արզումանյան first appeared on MediaLab Newsroom-Laboratory.
