«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է իրավապաշտպան Զառա Հովհաննիսյանը
– Տիկի՛ն Հովհաննիսյան, ինչպես հայտնել է առողջապահության նախարար Անահիտ Ավանեսյանը, «Զարյա 3» նռնակների օգտագործումն արդեն օրենքով թույլատրելի է, ու այն վտանգավոր չէ մարդկանց առողջության համար: Նա նաև չի համաձայնել դիտարկմանը, թե այդ որոշումը կայացվել է հետին թվով՝ սույն թվականի հունիսի 12-ին տեղի ունեցած դեպքերից հետո։ Այս հատուկ միջոցի կիրառումն օրինական դարձնելու իշխանության որոշումն ինչպե՞ս եք գնահատում։
– Նախարարի հերքելով չէ, իրականում ցանկացած խնդրի շուրջ մենք խոսում ենք փաստարկված։ Առաջին հերթին այդ միջոցի կիրառումն արգելվել է ոչ թե բարի կամքի դրսևորման, այլ այն պատճառով, որ վնաս է հասցնում հանրային առողջությանը՝ հատկապես հանրային միջոցառումների ժամանակ, երբ կիրառվում է մեծ կուտակումով մարդկանց շրջանում։ Այն վնասակար ազդեցություն է ունենում, կարող է նույնիսկ կյանքի հետ անհամատեղելի վնասվածք պատճառել մարդուն: Հիշենք 2008-ի մարտիմեկյան իրադարձությունների ժամանակ, երբ նույն Նիկոլ Փաշինյանը մեկնաբանում էր դեպքերը, մահերից մեկը նույնիսկ վերագրել էր «Զարյա» տիպի հատուկ միջոցի կիրառմանը:
Դրանից հետո արդեն առողջապահության նախարարության շրջանակում, ի վերջո, ամեն ինչ փաստահենք ու գիտելիքահենք է կատարվում, 2012 թվականին առողջապահության նախարարի որոշմամբ այս հատուկ միջոցի կիրառումն արգելվեց, նաև հաշվի առնելով վնասվածքների ծավալն ու այն հետազոտությունը, որը կատարվել էր այդ միջոցի կիրառման հետևանքով մինչ այդ։ Այսինքն՝ եթե մարդկանց առողջությանը դա չվնասի, եթե դա հարաբերականորեն անվնաս լինի, ինչպես, օրինակ՝ ջրցանը, չնայած, էլի պետք է հիմնավորվի՝ ինչու է ջրցանը կիրառվում, կարելի է կիրառել հիմնավորված, բայց «Զարյան» վնասակար միջոց է, կարող է մարդուն լուրջ վնասվածք հասցնել, այդ թվում հասցրել է՝ անչափահաս տղայի աչքի կորուստ:
Էլի հիշեցնեմ, որ Նիկոլ Փաշինյան իր դիտարկումներից մեկում ասում է, որ ապացուցված է, որ 2008-ի մարտի 1-ին մահերից մեկը գրանցվել է «Զարյա» հատուկ միջոցի կիրառման հետևանքով։ 2012-ից հետո այդ միջոցի կիրառումը փաստացի խախտում է, որովհետև նախարարը որոշել է, որ դա հանրային առողջության համար վտանգավոր է: Հստակորեն, մասնագիտորեն փաստարկված կարծիք է հնչել որոշման տեսքով, դրանից հետո, այդ թվում՝ 2018-ին, Բաղրամյանում ապրիլի դեպքերի ժամանակ, 2016 -ին՝ «Սասնա ծռերի» ակցիաների ժամանակ, երբ կիրառվել է, դա եղել է բացարձակ օրենքի խախտում, մինչև այժմ այդ օրենքի խախտման համար էլ նորմալ պատիժներ չեն սահմանվել։
Ինչ վերաբերում է այս տարի կիրառվածին, դա ոչ միայն օրենքի խախտում է, այլև այդ կառավարության, որը եկել է այդ ցույցերի միջոցով, առաջին դեմքը գրանցել է, որ այդ հատուկ միջոցի կիրառումն անթույլատրելի է: Սա էթիկայի ու, ընդհանրապես, բոլոր սահմանների անցում է, քանի որ եթե դու՝ որպես ընդդիմադիր դիտարկում ես, որ դրա կիրառումն անթույլատրելի է, իսկ հիմա՝ որպես իշխանություն ոչ միայն ասում ես, թե իրավաչափ է, այլև հետին թվով փորձում ես դրա կիրառումն օրինական դարձնել:
Այո՛, մենք լրիվ հասկանում ենք, որ կառավարության բոլոր անդամներն էլ կամակատար են, անում են այն, ինչ որոշում է Նիկոլ Փաշինյանը։ Իսկ հետին թվով նման որոշում կայացնելը միտված է, որպեսզի որևէ մեկը չպատժվի, ինչպես նախկինում։ Եթե մենք տեսնում ենք, որ այդ միջոցի կիրառումը բազմաթիվ անգամներ վնասել է մարդկանց, ապա իր վերադասի կարգադրությամբ ինչ որոշում էլ կայացնի նախարարը, միևնույն է, այն լեգիտիմ չէ հասարակության ու, բնականաբար, մասնագիտական հանրույթի համար։
– Տեսեք՝ նախարարն ասում է, թե մասնագիտական խումբը ուսումնասիրել է ու գտել, որ «Զարյա 3»-ի կիրառումը նորմալ է, այսինքն՝ ըստ էության, մարդկանց առողջությանը վնաս չի հասցնում՝ ըստ այդ խմբի, ու նաև հավելում, որ կյանքը փոխվում է, հետևաբար, ըստ այդ փոփոխությունների փոխվում են նաև որոշումները։
– Նախ ժամանակները փոխվում են՝ հօգուտ մարդու իրավունքների պաշտպանության, այսինքն՝ միջազգային բոլոր մեխանիզմները միտված են մարդու իրավունքների առավել բարձր պաշտպանության շեմին, հավաքների ազատության իրավունքի առավել բարձր պաշտպանության շեմին:
Չկա որևէ արդարացում, որ ժամանակները փոխվում են, ուստի մեթոդները պետք է կոշտանան, հակառակը՝ մեթոդները պետք է մեղմանան, որովհետև մարդու հավաքների ազատության իրավունքն ավելի բարձր շեմ ունի, քան ցանկացած այլ իրավունք ու դրսևորում, ուստի նախարարը, մեղմ ասած, անգրագետ է կամ ուղղակի փակելով աչքերը, որովհետև առողջության իրավունքը ևս կարևոր իրավունք է, ու չունենալով մարդու իրավունքի վերաբերյալ դույզն-ինչ պատկերացում, փորձում է արդարացնել այն մոտեցումները, որոնք իրեն պարտադրել կամ առաջարկել են։
Ժամանակները փոխվել են հօգուտ մարդու, մարդն է դառնում աշխարհի կենտրոնը, որին պետք է հարմարեցված լինի համակարգը և ոչ թե հակառակը։
– Իսկ իշխանության ներկայացուցիչների նման պահվածքն ինչո՞վ եք պայմանավորում։
– Դե, հիմա նրանց լեգիտիմությունը շատ ցածր է, նրանք չունեն հենարան հանրության մեծ զանգվածների շրջանում՝ ժողովրդի ձայնի տեսքով, ցանկացած իշխանություն կոշտանում է, երբ հստակ գիտակցում է, որ չունի այլևս ժողովրդի աջակցությունը ու դիմում է կոշտ մեթոդների։ Այս բոլոր քայլերը հստակորեն ախտորոշում են, որ նրանք վախենում են իշխանությունը կորցնելուց։
– Այս հատուկ միջոցի կիրառման օրնականացումը միայն նրա համար է, որ հունիսի 12-ի համար ոչ մեկը պատասխանատվության չենթարկվի՞, թե՞ որ հետագա ցույցերը կանխեն։
– Իհարկե որ հաջորդ նման դեպքերի ժամանակ դրա կիրառումը լեգիտիմ համարեն։ Այն բավական ծանր միջոց է ու, այո՛, առաջացնում է մարդկանց մեջ վախ ու զսպվածություն և սահմանափակում խաղաղ հավաքների իրավունքը։ Սա վախեցնելու ու լռեցնելու ձև է. եթե ես վախենամ նման հատուկ միջոցից, որովհետև կարող եմ կորցնել ձեռքս-ոտքս և այլն, ապա չեմ գնա հավաքների, մարդիկ կխուսափեն միավորումներ կազմել, դուրս գալ փողոց։ Սրանք բռնության մեթոդներ են, որոնք գնալով կոշտանում են, ու սա առաջին հերթին մարդու իրավունքների ոտնահարում է։ Այս բոլորը խաղաղ հավաքների իրավունքի սահմանափակում է։
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
The post «Զարյա 3»-ի կիրառումն օրինականացնելն ախտորոշում է, որ նրանք վախենում են իշխանությունը կորցնելուց. Զառա Հովհաննիսյան first appeared on MediaLab Newsroom-Laboratory.
