براساس گزارش کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، در ۹ ماه نخست سالجاری میلادی، بیکاری، شرایط دشوار اقتصادی، آینده مبهم و نامعلوم، ناامنی غذایی و عدم دسترسی به مکاتب در افغانستان، اکثریت افغان را به ترک این کشور ترغیب کرده، تا به کشورهای همسایه از جمله ایران و پاکستان بروند.
این کمیشنری روز سه شنبه(۱۹ فبروری) گزارش خود را بر اساس تردد مردم در هر هشت نقطۀ عبوری سرحدی رسمی و پنجاه منطقۀ غیررسمی دیگر افغانستان از اول جنوری تا ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۴ منتشر کرد.
در این گزارش کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان به کمک شرکایش با بیش از ۱۱۰ هزار تن، یعنی ۷۹ هزار و ۱۳۱ مرد و ۱۲ هزار و ۹۰۰ زن مصاحبه کرده، در مورد دلایل اصلی که آنها را مجبور به ترک افغانستان و یا عودت از کشورهای همسایه به افغانستان کرده، پرسیده است.
تعداد مصاحبه شوندگان زن کم است، این اداره و شرکایش به بسیاری از همکاران زن دسترسی نداشته اند. زیرا با تسلط دوباره طالبان بر افغانستان، زنان از کار در موسسات غیردولتی از جمله سازمان ملل متحد ملل متحد و و بسیاری از نهادهای دولتی منع شده اند.
بیش از ۴۵ هزار افغان که حدود ۲۸۰۰ تن آنها زن بوده اند و قبل از رفتن به ایران، پاکستان، تاجکستان، ازبکستان و ترکمنستان در سرحدات با آنها مصاحبه شده، بیکاری و برخی عوامل دیگر از جمله وضعیت بد اقتصادی را از دلایل اصلی ترک افغانستان یاد کردند، ۶۰ درصد این افراد بین ۱۸ تا ۳۴ سال سن دارند. ۵۴ درصد مصاحبه شوندگانی که به ایران و ۸ درصدی که به پاکستان می رفتند، گفته اند که هر روز در أفغانستان فشار را احساس می کنند. مشکلات اقتصادی، ناامنی غذایی، آینده نامعلوم، مشکلات صحی، ممنوعیت آموزش همگانی، خشونت در جامعه، کار کودکان، کمبود یا محدودیت سایر خدمات زندگی از دلایل عمده ای بوده که آنها را مجبور به ترک افغانستان کرده است.
شماری از أفغان در صحبت با رادیو آزادی نیز از فقر و ممنوعیت آموزش دختران و زنان به حیث مشکلات اساسی در أفغانستان یاد کرده اند.
براساس کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، شماری از مصاحبه شوندگان گفته اند که وضعیت جاری در افغانستان آنها را مجبور به رفتن به پاکستان برای بار دوم یا سوم کرده، به کشوری که از ماه نوامبر سال گذشته، صدها هزار مهاجر افغان فاقد اسناد را به افغانستان اخراج کرده است.
کارشناسان اقتصادی نیز وضعیت دشوار اقتصادی در افغانستان و ترس شماری از مردم را دلیل اساسی ترک أفغانستان دانسته اند.
آذرخش حافظی، آگاه امور اقتصادی شام گذشته به رادیو آزادی گفت:
"عمده ترین دلیل مهاجرت از أفغانستان نبود مصونیت سیاسی، فقر، بیکاری و بی عدالتی است. اگر در أفغانستان عدالت و مصونیت وجود داشته باشد، مردم می توانند به نحوی از انحا، مسئلۀ اقتصادی را هم در یک فضای مصون حل بکنند. ولی مشکل عمده نبود بستر سیاسی مناسب برای زندگی است."
براساس گزارش کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، شماری از افرادی که توسط این اداره و شرکای آن هنگام عبور از سرحدات کشورهای همسایه به افغانستان مصاحبه شده اند، گفته اند که برای پیوستن با اعضای خانواده شان در افغانستان، به دلیل نبود فرصت های کاری، هزینه های بلند زندگی، کرایه های بلند و همچنین تهدید به دستگیری و اخراج در کشورهای میزبان، دوباره به افغانستان بر می گردند.
این کمیشنری گفته که سیستم های نظارت سرحدی را براساس مشوره و حمایت کشورهای ایران، پاکستان، تاجکستان و دفتر منطقه ای این اداره برای آسیا – پاسفیک بررسی کرده، تا در زمینۀ جمع آوری اطلاعات دقیق اطمینان حاصل شود
روند مهاجرت گسترده از افغانستان به کشورهای همسایه و سایرکشورهای جهان که با تجاوز شوروی سابق بر افغانستان در دهه هشتاد شمسی آغاز شد، هنوز هم ادامه دارد و براساس ارقام سازمان ملل متحد تنها در پاکستان و ایران بیش از پنج میلیون افغان زندگی میکنند.
