محمدرضا سرداری
رهبر جمهوری اسلامی، حاضر در جمع و بدون ماسک، این روزها تنها در قالب یک مستند آرشیوی و «غیر رسمی» قابل مشاهده است. طی سه شب اخیر گزیده‌ای از دیدارهای آیت الله خامنه‌ای با چهره‌های علمی و هنری نزدیک به حکومت در ایران از شبکه‌های مختلف صدا و سیما پخش شد.
در این مستند از آیت‌الله خامنه‌ای چندین تصویر متفاوت که گاه متناقض هم می‌شود، ارائه شده است. تصاویری که در غیاب اطلاعات دقیق و شفاف از او، درباره آن فقط در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های خارج از کشور گمانه‌زنی و در رسانه‌های حامی حکومت حماسه‌سرایی شده است. بیت رهبر این بار اما خواسته تا به برخی از تصاویر مورد تاکید خود رسمیت بخشد و تصاویری که به زعم خودش چهره‌ای مخدوش از وی ساخته را ترمیم کند. اما چه تصاویری در این مستند از ولی مطلقه فقیه ارائه شده و چرا در این مقطع زمانی این مستند از صدا و سیما پخش شد؟
دیدار خامنه‌ای با جمعی از شاعران و نویسندگان
بخش زیادی از این مستند به دیدارهای رهبر جمهوری اسلامی با شاعران و نویسندگانی گذشت که بسیاری از آنان با بکار بردن لفظ «آقا» میزان ارادت خویش را به وی نشان می‌دادند. شعر و موسیقی یکی از حوزه‌های مورد علاقه رهبر ۸۱ ساله جمهوری اسلامی است، اما در دوره رهبری وی ده‌ها نویسنده و شاعر توسط ماموران امنیتی جمهوری اسلامی در قالب قتل‌های زنجیره‌ای و یا سایر پروژه‌ها به قتل رسیدند. جزییات قتل حمید حاجی زاده شاعر کرمانی و فرزندش کارون را همین ماه پیش و پس از گذشت ۲۳ سال خانواده وی افشا کردند.
مستند «غیر رسمی» مدعی است که آیت‌الله خامنه‌ای ارادت ویژه‌ای به این قشر از هنرمندان دارد و صمیمانه آنان را در آغوش می‌گیرد و با دقت و توجه به حرف‌هایشان و انتقاداتشان گوش می‌کند. از این رو به نظر می‌رسد تهیه‌کنندگان مستند خواسته‌اند این پیام را به جامعه منتقل کنند که بسیاری از آن چه به‌دست منصوبان «آقا» صورت می‌گیرد؛ از چشم وی پنهان نگاه داشته می‌شود.
خامنه‌ای: همه گزارش‌ها را دریافت می‌کنم و می‌خوانم
ولی مطلقه فقیه اما خود تاکید دارد که واقف بر همه امور است، «زیاد» می‌خواند و از مجاری به گفته وی «مردمی» نیز تحولات کشور را دنبال می‌کند. از این رو اتفاقی نیست که از دید وی پنهان بماند. وی این اظهارات را زمانی بیان کرد که عبدالحسن برزیده، کارگردان سینما که در مقایسه با بقیه قدری صریح‌الهجه‌تر به نظر می‌رسید؛ گوشه‌ای از آن چه در کشور می‌گذرد را بیان کرد.
در این مستند، دیدار با فیلم‌سازان که غالبا سابقه‌ای در حوزه سازمان تبلیغات اسلامی داشتند نیز بسیار برجسته شده بود. جایی که سال‌ها مدیریت آن در دست محمد علی زم بود که فرزندش روح الله دو هفته پیش به دار آویخته شد. روح الله زم به لطف پدر برای بسیاری از آن فیلم‌سازان آشنا بود و شاید با آنان همکاری نیز کرده بود. از این‌رو مستند مذکور می‌توانست تلاشی باشد تا از شوکی که به بسیاری از همکاران پیشین محمد علی زم وارد شده بود بکاهد. فیلم‌سازانی که شاید تاکنون آنقدر قساوت و بی‌رحمی را از دستگاه ولی فقیه انتظار نداشتند و تصور نمی‌کردند طناب دار روزی به گردن فرزند همکار پیشین خودشان بیافتد.
اگر گوش کنند!
«اگر گوش کنند»، این پاسخ رهبر جمهوری اسلامی به انیمیشن‌ساز «سیا ساکتی» بود. وقتی که بهرام عظیمی از او خواست از منصوبانش بخواهد فضای بیشتری به هنرمندان طنزپرداز بدهند. آیت‌الله خامنه‌ای در جایی دیگر نیز گفت که از نظر وی شوخی کردن اشکالی ندارد. اما در عین حال سعی کرد تا نشان دهد آن گونه که تصور می‌شود نیز قدرت ندارد یا در امور جزیی دخالت نمی‌کند.
او همچنین در دفاع از فیلم مارمولک کوشید تا خود را مخالف برخورد با این فیلم نشان دهد و ساخت آن را به نفع جامعه روحانیت خواند. در توییتر نیز برخی هواداران رهبر جمهوری اسلامی با بازنشر موضع حسن روحانی علیه فیلم مارمولک وی را یکی از مخالفان انتشار آن فیلم نشان دادند. این خط تبلیغاتی البته در مستند نیز دیده می‌شد. اشاره بهرام عظیمی به انیمیشن «حسن خطرناکه» نیز شاید طعنه ای به حسن روحانی بود. از این رو پاسخ «اگر گوش کنند» نیز به نظر می‌رسد دولت را هدف قرار می‌داد.
یکی از نکات مهمی که در این مستند وجود داشت عدم انتقاد از عملکرد قوه قضاییه؛ صدا و سیما و دیگر نهادهای منصوب رهبر بود. حسین شمقدری، کارگردانی ارزشی در توییتی گله کرد که صحبت‌های وی در آن جمع درباره محکومیتش به زندان از مستند حذف شده. وی از آیت الله خامنه‌ای پرسیده‌بود که چرا بخاطر کلیپی یک دقیقه‌ای به یک سال زندان محکوم شده و رهبر جمهوری اسلامی در پاسخش گفته از اصل ماجرا اطلاع ندارد اما با این گونه برخوردها با هنرمندان مخالف است.
انتقاد از صدا و سیما از سوی حواریون رهبر
پس از انتشار این مستند، صدا و سیما با موجی از انتقاد روبرو شده که چرا آن را انقدر دیر منتشر کرده و تصویری که این رسانه روزانه از رهبر جمهوری اسلامی ارائه می‌دهد با این مستند همخوانی ندارد. به باور برخی از آنان یکی از دلایل مخدوش شدن چهره رهبر جمهوری اسلامی در جامعه صدا و سیما است. این رسانه با گزینشی پخش کردن ملاقات‌ها و سخنان وی خود رهبر جمهوری اسلامی را نیز به باور هوادارانش سانسور می‌کند. طوری که یک کاربر نوشته «مستند غیر رسمی دردآور بود و چه دردآورتر این که صدا و سیمای ما آنقدر در نشان دادن چهره واقعی رهبر ما کوتاهی کرده است.» کاربر دیگری نیز نوشته هیچ ارگانی به اندازه صدا و سیما در حق خامنه ای اینقدر جفا نکرده است.
رهبر بی اراده یا رهبر بی تقصیر؟
رهبر جمهوری اسلامی می‌گوید هدف‌اش از این جلسات «انس» است. اما به نظر می‌رسد مستندی که از این جلسات انس تشکیل شده اهداف زیادی را دنبال می‌کند، اهدافی که بعید است مانند خیلی از امور مملکت چنانچه ادعا می‌شود او از آن بی‌خبر باشد یا علیرغم میل‌اش اتفاق بیافتد.
این نخست بار نیست که دستگاه تبلیغاتی رهبر جمهوری اسلامی کوشیده تا ولی مطلقه فقیه را فاقد اختیار و قدرت برای حل مشکلات کشور نشان دهد. از این رو مستند «غیر رسمی» نیز به شکل غیر رسمی خواسته تا وی را از یک سو رهبری با کفایت نشان دهد و از سوی دیگر مسئولیت تقصیرات را از گردن وی ساقط کند.
فارغ از میزان احاطه و فاعلیت رهبر جمهوری اسلامی در امور اساسی مملکت،به نظر می‌رسد دادن اختیارات مطلقه به یک فرد و عدم امکان انتقاد از او در یک نظام خودکامه این امکان را همواره برای زیردستان وی فراهم می کند تا خود در حاشیه امن قرار داده و تبعات فساد و سومدیریت خویش را متوجه ولی مطلقه سازند.
چنان مشکلاتی معمولا از زبان فعالان سیاسی منتقد و روزنامه نگاران مستقل و نه قشر فرهنگی و هنری ارائه می‌شود اما رهبر جمهوری اسلام تا کنون هیچ دیدار و مباحثه «صمیمانه‌ای» با منتقدین سیاسی و روزنامه‌نگاران نداشته و هیچگاه در مقابل مسئولیت نهادهای منتسب به خویش پاسخگو نبوده است. از این رو به نظر می‌رسد در کنار سایر اهداف پخش این مستند در این مقطع برای روحیه‌بخشی به گروهی از هواداران اوست که نگرانند اخبار منتشر شده درباره وضعیت سلامت وی صحت داشته باشد؛ در شرایطی که او یکسال است به‌خاطر محدودیت‌های کرونا هیچ گونه دیدار عمومی نداشته است.
یکی دیگر از اهداف این مستند هم به نظر می‌رسد باز کردن مسیر برای رئیس‌جمهوری سپاهی/انقلابی با عنوان جوانگرایی باشد. آیت‌الله خامنه‌ای پس از شکست پروژه رئیس جمهور سازی خود در دوره روی کار آمدن محمود احمدی نژاد، بار دیگر می‌خواهد آزموده را بیازماید و این بار در تدارک آن است تا دولت را به دست یک «انقلابی» جوان دیگر بسپارد. از این رو تاکید بخشی از مستند به آمدن یک دولت جوان انقلابی، می‌تواند شاه کلید این مستند «غیر رسمی» و به ظاهر بی‌ارتباط با انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ باشد.
