کلمه – حسن ماکیانی
حکومت های فاشیستی، به شدت ضد عقل گرا می باشند و عقل را عاملی باعث سرپیچی تودهٔ مردم از آموزه های خود می دانند. فاشیسم چنین القاء می کنند که همه خوبی ها و بدی ها، توسط متولیان آنان تبیین شده است و دیگر نیازی به آزادی های فردی نیست که مردم بخواهند به واسطهٔ آن و یا بسط تفکر عقلانی به تمایز میان خوبی و بدی بپردارند. فاشیسم آنچه که برای جامعه و مردم کمال خوبی و سعادت است را قبلا مشخص نموده اند؛
چون شعار محوری این تفکر این است که:«مرده باد عقل ! زنده باد مرگ».فاشیسم همیشه به دنبال این بوده است که حوزه های خصوصی و آزادی های فردی مردم به جای گرایش به سمت عقل محوری، به سمت گرایش های توده ای و خردگریز، سوق پیدا کند مانند«تحقیر در برابر تحقیر»! از نظر فاشیسم همگان بایستی تابع بدون قید و شرط آموزه های رهبری باشند .
موسولینی درسال۱۹۳۴ می گوید:«عصر فاشیسم،پایان خردورزی و خردورزان منزهی که تهدیدی برای ملت هستند را به خود خواهد دید.» (دانیل گرن،فاشیسم و بنگاه های کلان اقتصادی).
فاشیسم با نفی آزادهای سه گانه (فردی،اجتماعی،سیاسی)و توسل به نیروهای نظامی سرکوبگر و ابزار و وسایل رسانه ای در راستای آرمان های رهبری خودکامه عمل می کنند. فاشیسم با تکرار خستگی ناپذیر شعارهایشان را چون چکشی بر جمجمه ها فرو می آورند و آن ها را در وجود تودهٔ مردم نهادینه می کنند. فاشیسم به واسطهٔ نبود آزادی های سه گانه (فردی،اجتماعی ،سیاسی) هر از چندگاهی به گرد آوری جمعیت های کلان و بر پایی راهپیمایی، تظاهرات های عمومی، به مناسبت های گوناگون مبادرت می ورزند و با این ظاهرسازی عمومی سعی در تلقین مشروعیت خود در نزد همگان دارند.نظام های سیاسی فاشیستی با عطف به ویژگی های منحصر به فرد خود هرگز نخواهند گذاشت امر آزادی، به معنای واقعی خود شکل بگیرد و یا اساسا مجال ظهور و بروز پیدا کند، این نظام ها که مبتنی بر شور و هیجانات و سوءاستفاده از احساسات تودهٔ مردم بوده، و آزادی افراد را فقط به مثابهٔ آزادی فرد در درون حکومت می پندارند، اساسا با مسأله آزادی مشکل داشته و با ایجاد فضای رعب و وحشت سازمان یافته و سرکوبگر ، تحت عنوان ایجاد نظم و آرامش برخوردی سخت و آهنین با مردم آزادی خواه انجام می دهند. فاشیسم با مرزبندی میان جامعه و مردم به خودی و غیر خودی مبادرت ورزیده، و اساس و خواستگاه آن بر عقل ستیزی بنیان نهاده شده است.
