Μικρόνοια ή «μικροσκοπική» πολιτικά χώρα; Η Τουρκία εξάγει στρατιωτικά προϊόντα σχεδιασμένα και κατασκευασμένα από την ίδια στις συμμαχικές χώρες, Ισπανία και Πορτογαλία. Η Ελλάδα έχει τη χαμηλότερη αγοραστική δύναμη στην Ευρώπη (με την ισόβαθμη πριν από λίγα χρόνια στη χρεοκοπία Ιρλανδία να έχει μισθούς τριπλάσιου ύψους). Η πολιτική σκηνή της Ελλάδας απασχολείται με τον γρίφο «πώς φέρνω σε δύσκολη θέση τον αντίπαλο και πώς συντηρώ τις δικές μου δυνάμεις εξουδετερώνοντας τους εσωκομματικούς ανταγωνιστές» για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας. Νέα επιδόματα για ενεργειακές αναβαθμίσεις κατοικιών και συγχρόνως ακόμα πιο πολύ κτισμένος χώρος, με ύψη, μεταφορά συντελεστών, νομιμοποιήσεις καταπατήσεων.
Η αίσθηση «μικροσκοπικής» πολιτικά χώρας δεν σχετίζεται μόνο με τη μικρή θεματολογία και τους πεπερασμένους συνδυασμούς της πολιτικής και παραπολιτικής σκηνής, με τις ανέμπνευστες κινήσεις σε μια πενιχρή σκακιέρα. Εκφράζεται από την αυτοαξιολόγηση μέσα από την ευρωστία του γείτονα. Δεν ψάχνεις τα δικά σου στοιχεία ισχύος αλλά κατοπτρίζεσαι στον άλλον. Τα χαρακτηριστικά του γίνονται τα μέτρα σου. (Υπάρχει είδος μεγαλύτερης συλλογικής εξάρτησης από αυτό;) Με αυτή την έννοια η Τουρκία είναι ο ισχυρός παραγωγός πολιτικής στην Ελλάδα. Οχι μόνο στα πεδία της αμυντικής ή εξωτερικής πολιτικής (που είναι εν μέρει λογικό, αν και ιδίως η εξωτερική πολιτική θα μπορούσε να είναι πολύ περισσότερο ευλύγιστη και δυναμική, με πρωτοβουλίες και ευφάνταστο άνοιγμα ατζέντας) αλλά και στα επίπεδα που επεκτείνονται σε ένα είδος που θα το ονόμαζα «αντιδραστική» ανάπτυξη. Στους μεγάλους βιομηχανικούς στρατηγικούς σχεδιασμούς και τις επεμβατικές πράξεις της γείτονος απαντάς με το Ε9 ή με την ικεσία για μια δήλωση συμμαχικής συμπάθειας. Από δημιουργός πολιτικής γίνεσαι οι «υποσημειώσεις».
Ο τόπος μας ασχολείται με τις αντικειμενικές αξίες, με τα Ε9, με τις νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων ή οικοδομικών αυθαιρεσιών, με μεταβιβάσεις ακινήτων, με ενοίκια, δάνεια (άρα και με funds), με μεταφορές συντελεστή δόμησης, με κόλπα εκτίναξης οικοδομικών υψών, άρα συναρτάται η ανάπτυξη με μια παρωχημένη εργολαβική και αγοραστική βουλιμία. Ενας οικονομικός γεροντισμός τυλίγει τη χώρα. Το στρατηγικό ερώτημα, χαμηλή οικονομική ποιότητα, κατευθύνσεις παραγωγής, δεν απαντάται με τον (μερικό) δείκτη της παραγωγικότητας. Χρειάζεται κάτι άλλο που βρίσκεται περισσότερο στην κουλτούρα παραγωγής, την παραγωγική δημιουργία, παρά στις διάφορες αξιωματικές των οικονομικών στερεότυπων και των μονοδιάστατων και ξεπερασμένων manuals.
Ο γεροντισμός βρίσκεται στην ανέμπνευστη μίμηση των δεκαετιών του 1950 και του 1960, με μια ανάπτυξη που έφερε η ίδια η αστυφιλική διόγκωση της πόλης και που σήμερα είναι απολύτως ξεπερασμένη. Αντίθετα με τις χωρικές συμβάσεις, η ανάπτυξη μπορεί να αναζητηθεί στη διανοητική παραγωγή, κάτι που ξεπερνάει την εκτατική χωρικότητα και σχετίζεται με την πληροφοριακή /διανοητική πύκνωση. Εδώ, επικαλούμαστε την «τεχνητή νοημοσύνη» και συγχρόνως κάνουμε εθνικά «πανωσηκώματα» για να έρθει μια εκ των υστέρων νομιμοποίησή τους. Ο ψηφιακός εγγραμματισμός για τον οποίο μίλησαν ιθύνοντες πρόσφατα, με αφορμή την ψηφιακή παραβατικότητα, συγχέεται με τα βιντεοπαιχνίδια, τα μοντέλα κινητού και τις πλατφόρμες. Ο «μικροσκοπικός» πολιτικά και πολιτιστικά χαρακτήρας αφορά και τον τρόπο που βλέπεσαι και τον τρόπο που βλέπεις.
Ο Δημήτρης Σεβαστάκης είναι καθηγητής
στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ
