Από τη βάση τους, στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, επιτελούν αθόρυβα ένα πρωτοποριακό έργο, με διεθνή αναγνώριση: είναι οι έλληνες επιστήμονες που υποστηρίζουν τις δορυφορικές αποστολές του Eυρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος.
Τα μέλη της ομάδας ReACT του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης εξασφαλίζουν με την τεχνογνωσία τους ότι οι δορυφόροι του ESA παρέχουν ακριβή και αξιόπιστα δεδομένα για επιστημονικά προγράμματα κόστους εκατομμυρίων ευρώ· και η δουλειά τους, που παραμένει σε μεγάλο βαθμό αθέατη, θεωρείται καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία των αποστολών.
Επικεφαλής αυτής της πρωτοπόρου ομάδας είναι ο δρ Βασίλης Αμοιρίδης, φυσικός και διευθυντής Ερευνών στο ΕΑΑ, υπό την ηγεσία του οποίου η ομάδα ReACT (Remote Sensing of Aerosols Clouds and Trace Gases) διαχειρίζεται μοναδικές ερευνητικές υποδομές του Αστεροσκοπείου. Οπως εξηγεί ο ίδιος μιλώντας στα «ΝΕΑ», «κύρια δράση της ομάδας είναι η βαθμονόμηση και διακρίβωση των δεδομένων των δορυφόρων που συλλέγουν στοιχεία σχετικά με το κλίμα. Για να το κάνουμε αυτό χρησιμοποιούμε υποδομές στο έδαφος, ειδικό επιστημονικό εξοπλισμό με τον οποίο κάνουμε μετρήσεις και ελέγχουμε την αξιοπιστία των δορυφόρων. Ετσι εντοπίζουμε ενδεχόμενες αποκλίσεις των δεδομένων που έχει συλλέξει ο δορυφόρος από τις πραγματικές τιμές ή πιθανότητες λάθους σε συγκεκριμένα σημεία». Για το έργο αυτό χρησιμοποιούνται ραντάρ και λέιζερ προηγμένης τεχνολογίας στα οποία οι έλληνες επιστήμονες είναι πρωτοπόροι διεθνώς.
Ιδιαίτερα σημαντικός είναι, επίσης, ο ρόλος του Παρατηρητηρίου Τηλεπισκόπησης που λειτουργεί στο νησί των Αντικυθήρων από το 2018. «Το Παρατηρητήριο είναι μέρος της υποδομής ΠΑΓΓΑΙΑ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και παίζει καθοριστικό ρόλο στην παγκόσμια παρακολούθηση του κλίματος. Για τον λόγο αυτό προσφάτως συγκαταλέχθηκε στους σταθμούς του Παγκόσμιου Συστήματος Παρακολούθησης του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO), που στηρίζει τις παγκόσμιες πολιτικές για το κλίμα και την ποιότητα του αέρα», λέει ο Βασίλης Αμοιρίδης, υπογραμμίζοντας τη ζωτική συμβολή της Ελλάδας στην κατανόηση και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Η ομάδα ReACT έχει κερδίσει διεθνή φήμη για τη συμβολή της στη διακρίβωση και τη βελτίωση των παρατηρήσεων μερικών από τις πιο φιλόδοξες δορυφορικές αποστολές των τελευταίων ετών, όπως των EarthCARE και Aeolus του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος και του PACE της NASA. Οι μοντέρνοι αυτοί δορυφορικοί δέκτες οι οποίοι είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση της ατμόσφαιρας της Γης βασίζονται σε εξαιρετικά ευαίσθητα όργανα για να παρακολουθούν τα σύννεφα, τα αερολύματα και άλλα στοιχεία που είναι κρίσιμα για την έρευνα του κλίματος. Διατηρώντας την ακρίβεια αυτών των δεδομένων, η ομάδα ReACT ενισχύει τα κλιματικά μοντέλα και τις προβλέψεις που καθοδηγούν τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων σε όλο τον κόσμο, τοποθετώντας έτσι την Ελλάδα στο επίκεντρο των παγκόσμιων προσπαθειών για την παρακολούθηση και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΠΑΓΓΑΙΑ είναι ήδη γνωστό στο εξωτερικό και οι συνεργασίες του έχουν διευρυνθεί και στην Αμερική, όπου αναμένονται διμερείς συνεργασίες – με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών – για νέα πειράματα. Στις 10 Νοεμβρίου 2024 η ομάδα ReACT συντόνισε, σε συνεργασία με γερμανούς ερευνητές, την υπερπτήση του ερευνητικού αεροσκάφους του Γερμανικού Κέντρου Αεροδιαστημικής, με επίκεντρο την περιοχή των Αντικυθήρων. Αυτή η ερευνητική πτήση αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας, στο πλαίσιο προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στοχεύοντας στη βαθύτερη κατανόηση των ατμοσφαιρικών διεργασιών που επηρεάζουν τον σχηματισμό νεφών και υετού στη Μεσόγειο.
«Η επερχόμενη επέκταση του ΠΑΓΓΑΙΑ, με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και με εθνική συμμετοχή που συντονίζει το υπουργείο Ανάπτυξης, θα εδραιώσει ακόμη περισσότερο τη θέση της Ελλάδας στην κορυφή της έρευνας για την κλιματική αλλαγή», λέει ο κ. Αμοιρίδης. «Το έργο αυτό θα προσελκύσει ακόμη περισσότερες ομάδες από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, διασφαλίζοντας ότι η χώρα μας θα συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πρωτοπόρους πανευρωπαϊκά στην ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και στην έρευνα γεωφυσικών φαινομένων».
