Η ημέρα που κρατιόμαστε με το ζόρι ξύπνιοι ως τα μεσάνυχτα για να ευχηθούμε στους αγαπημένους μας, να φιλήσουμε τον/ην σύντροφό μας, να κάνουμε εκείνο τον ύστατο απολογισμό του τι στο καλό κάναμε καλά και τι καλύτερα να μην ξανακάνουμε ποτέ καθώς και μόνο στη θύμησή του μας έρχεται αναγούλα. Ο λόγος για την Πρωτοχρονιά.
Την αγαπάμε, τη μισούμε, μας θυμίζει όλες τις ωραίες στιγμές της ζωής μας και ό,τι άσχημο περάσαμε ποτέ. Εκτιμούμε ό,τι έχουμε και κλαίμε για ό,τι χάσαμε και κυρίως αναρωτιόμαστε γιατί γιορτάζουμε τελικά και τι το διαφορετικό έχει αυτή η συγκεκριμένη μέρα από όλες τις άλλες, ποιος στην ευχή την όρισε ως «οιωνό» της χρονιάς και γιατί ακριβώς είμαστε υποχρεωμένοι να γιορτάσουμε.
Κανένας, όμως, δεν περιέγραψε καλύτερα αυτό το συναισθηματικό και πνευματικό ντελίριο τις τελευταίες δεκαετίες από τον Αντόνιο Γκράμσι.
Ο Αντόνιο Γκράμσι
Ο Αντόνιο Γκράμσι ήταν Ιταλός φιλόσοφος, συγγραφέας, πολιτικός και πολιτικός επιστήμονας.
Ο Γκράμσι υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ιταλίας (1921). Η άνοδος και επικράτηση του φασισμού στην Ιταλία όμως είχε ως αποτέλεσμα το ΚΚΙ να τεθεί εκτός νόμου και ο Γκράμσι να φυλακισθεί σε ηλικία 35 ετών.
Στην δίκη του, το 1928, ο εισαγγελέας στην κατακλείδα της αγόρευσης του είπε την περίφημη φράση: «Πρέπει να σταματήσουμε την λειτουργία αυτού του εγκεφάλου για τα επόμενα είκοσι χρόνια». Η δίκη οδήγησε σε εικοσαετή φυλάκιση.
Αλλά και μέσα στη φυλακή ο Γκράμσι δε σταμάτησε ν’ αγωνίζεται. Μελετά και γράφει με σκοπό να προετοιμάσει ένα μεγαλόπνοο έργο πάνω στα θεωρητικά και πρακτικά προβλήματα του εργατικού κινήματος και τα εθνικά και πολιτιστικά προβλήματα της Ιταλίας. Οι σημειώσεις του κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του, όσο και ο τεράστιος όγκος δοκιμίων και άρθρων που εξέδωσε πριν την φυλάκισή του στην εφημερίδα Ordine Nuovo, επηρέασαν την σύγχρονη πολιτική θεωρία και επιστήμη.
Μέσα στη φυλακή έγραψε 2.848 σελίδες χειρόγραφων σημειώσεων. Η ανάλυση του φιλοσόφου εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο ορισμένες ιδέες θεμελιώνουν και διατηρούν την κυριαρχία κάποιων ομάδων και τάξεων.
Μέσα από τη διεισδυτική ματιά του ο Γκράμσι έρχεται να απαντήσει ακόμα και σήμερα σε όλα αυτά τα ερωτήματα που γυρίζουν στο μυαλό μας κάθε Πρωτοχρονιά. Παρακάτω, λοιπόν, μπορείτε να διαβάσετε τη δική του ανάλυση της ημέρας. Ανάλυση η οποία κάθε χρονιά από τη χρονιά που γράφτηκε, έρχεται να αποδείξει τη διαχρονικότητά της.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε την Πρωτοχρονιά του 1916, στην τορινέζικη έκδοση της εφημερίδας Avanti!, στην στήλη που διατηρούσε ο Γκράμσι με τίτλο «Sotto la Mole» («Κάτω από το Mole», το ψηλότερο κτίριο του Τορίνο).
Αναμνηστική πλάκα για τον Γκράμσι στην οδό Μοχόβαγια 16, Μόσχα. Σε μετάφραση, η επιγραφή έχει ως εξής: «Σε αυτό το κτίριο το 1922-1923 εργάστηκε η εξέχουσα προσωπικότητα του διεθνούς κομμουνισμού και του εργατικού κινήματος και ιδρυτής του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, ο Αντόνιο Γκράμσι»
«Κάθε πρωί, καθώς ξυπνώ άλλη μια φορά κάτω από το πέπλο του ουρανού, νιώθω πως για μένα είναι Πρωτοχρονιά. Γι΄ αυτό μισώ τις πρωτοχρονιές με καθορισμένη ημερομηνία, που μετατρέπουν τη ζωή και το ανθρώπινο πνεύμα σε μια εμπορική επιχείρηση, με τον ωραίο τους απολογισμό, με τον ισολογισμό τους και την πρόβλεψη για το νέο διαχειριστικό έτος.
Ακυρώνουν την αίσθηση της συνέχειας της ζωής και του πνεύματος. Καταλήγει κανείς να πιστεύει πραγματικά ότι μεταξύ των ετών υπάρχει συνέχεια, κι ότι ξεκινά μια νέα ιστορία, και βάζει κανείς στόχους, και μετανιώνει για τις αστοχίες κτλ κτλ. Αυτό είναι ένα γενικότερο σφάλμα των ημερομηνιών.
Λένε πως η χρονολογία είναι η ραχοκοκαλιά της ιστορίας -αυτό το παραδεχόμαστε. Όμως, οφείλουμε να παραδεχτούμε πως υπάρχουν τέσσερις ή πέντε θεμελιώδεις ημερομηνίες, τις οποίες κάθε άνθρωπος που σέβεται τον εαυτό του τις έχει πάντα κατά νου, που έχουν περιπαίξει την ιστορία. Κι αυτές είναι Πρωτοχρονιές. Η Πρωτοχρονιά της ρωμαϊκής ιστορίας ή του μεσαίωνα ή της νεωτερικότητας. Κι έχουν γίνει τόσο διαπεραστικές και τόσο απολιθωτικές που, κι εμείς οι ίδιοι εκπλησσόμαστε καμιά φορά αναλογιζόμενοι ότι η ζωή στην Ιταλία άρχισε το 752, κι ότι το 1490 ή το 1492 είναι σαν βουνά στα οποία η ανθρωπότητα αναρριχήθηκε ακαριαία φτάνοντας σε έναν νέο κόσμο, εισερχόμενη σε μια νέα ζωή. Κι έτσι η ημερομηνία γίνεται ένα εμπόδιο, ένα παραπέτασμα που εμποδίζει να δούμε ότι η ζωή συνεχίζει να εκτυλίσσεται με το ίδιο, αμετάβλητο, βασικό μοτίβο, χωρίς απότομες μεταβολές, με τον ίδιο τρόπο που στον κινηματογράφο σκίζεται το φιλμ κι έχουμε ένα διάλειμμα εκτυφλωτικού φωτός.
Γι΄αυτό, μισώ την Πρωτοχρονιά. Θέλω κάθε πρωινό νά ‘ναι για μένα και μια Πρωτοχρονιά. Κάθε μέρα θέλω να κάνω κι έναν προσωπικό απολογισμό, και να ανανεώνομαι κάθε μέρα. Καμιά μέρα καθορισμένη εκ των προτέρων για ανάπαυση. Τις παύσεις μου εγώ τις επιλέγω, όταν αισθάνομαι μεθυσμένος από έντονη ζωή και θέλω να κάνω μια βουτιά στη ζωικότητα για να αντλήσω από κει καινούρια δύναμη.
Καμιά πνευματική αγκίστρωση. Κάθε ώρα της ζωής μου θά ‘θελα να είναι νέα, παρότι συνδεδεμένη με τις περασμένες. Καμία μέρα ξεφαντώματος με συλλογικές στιχοπλοκές, που τις ανταλλάσσω με ξένους που δεν με ενδιαφέρουν. Επειδή ξεφάντωναν οι πρόγονοι των προγόνων μας κτλ πρέπει κι εμείς να αισθανόμαστε την ανάγκη του ξεφαντώματος. Όλα αυτά μου φέρνουν αναγούλα.»
Υπογραφή του Αντόνιο Γκράμσι
*Μετάφραση κειμένου: Πέτρος-Ιωσήφ Στανγκανέλλης για το REDNotebook | Πηγή: controlacrisi.org
